Morgunblaðið - 27.04.2013, Blaðsíða 46

46 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. APRÍL 2013
✝ Gísli Hall-dórsson fædd-
ist í Króki í Gaul-
verjabæjarhreppi í
Árnessýslu 17. des-
ember 1931. Hann
lést á hjartadeild
Landspítalans við
Hringbraut 16. apr-
íl 2013.
Foreldrar hans
voru hjónin Lilja
Ólafsdóttir, f. 1892,
d. 1974 og Halldór Bjarnason, f.
1888, d. 1988, er bjuggu í Króki.
Gísli var einn tíu systkina. Eldri
voru Stefán Helgi, f. 1917, d.
1991, Bjarni eldri, f. 1918, d.
2006, Ólafur, f. 1920, d. 2013,
Ingibjörg, f. 1922, Guðfinna, f.
1924, d. 1988, Bjarni yngri, f.
1926, d. 1957, Páll Axel, f. 1928,
en yngri Guðmundur, f. 1933 og
Helga María, f. 1936.
Sambýliskona Gísla var
Helga Hreinsdóttir,
f. 1936, d. 2012, en
þau slitu sam-
vistum 1976.
Þau eignuðust
tvö börn: 1) Lilja
María, f. 18.12.
1965, maki Páll
Óskarsson f. 21.7.
1951. 2) Ingvar
Hreinn, f. 5.6. 1967,
maki Lynn Ann
Gíslason (fædd
Olschewske), f. 21.4. 1970. Dæt-
ur þeirra eru Emilía Ósk, f.
31.12. 2003, og Júlía Dís, f. 8.9.
2005.
Gísli ólst upp í Króki við hefð-
bundin sveitastörf. Hann tók við
búi af foreldrum sínum og bjó
alla sína ævi í Króki.
Útför Gísla fer fram frá Vill-
ingaholtskirkju í Flóahreppi í
dag, 27. apríl 2013, og hefst at-
höfnin kl. 15.30.
Ég vil þakka Gísla margar
góðar stundir á árum áður, þeg-
ar við Lilja vorum stelpuskottur
og lékum okkur saman. Það var
alltaf ævintýri að koma í Krók í
minningunni og oftast vorum við
úti að leika okkur, trjágarðurinn
sem þekktist ekki víða breyttist í
töfraveröld feluleikja og rabar-
bari sem var stærri en maður
sjálfur. Á veturna fór Gísli
stundum með okkur á skauta á
flóðunum og ef maður átti ekki
skauta batt maður á sig gamla
tréskauta sem dugðu ágætlega
og svo var farið í kapp eða reynt
við listdansinn. Á háaloftinu í
Króki voru þvílíkar gersemar
geymdar, gamlir hlutir sem ein-
hver gæfi mikið fyrir að eiga í
dag, að þessu lékum við okkur
og ekki man ég eftir að við vær-
um skammaðar. Ekki man ég
heldur til að við værum skamm-
aðar þegar við komum heim
rennandi blautar og drullugar
upp fyrir haus upp úr einhverj-
um skurðinum. Gísli minnti mig
reyndar á þetta þegar ég var að
spjalla við hann þegar hann lá á
Sjúkrahúsinu á Selfossi þar sem
ég vinn sem sjúkraliði. Við
spjölluðum um ýmislegt og hann
fór jafnvel með vísur fyrir mig.
Hann sagði reyndar að ráðskon-
urnar hefðu ekki verið eins
hrifnar af komum mínum og
stundum komum við fleiri syst-
urnar, það fannst þeim alltof
mikið en Gísla fannst ekki mikið
að því.
Þau voru ófá hjónaböllin þar
sem hann skemmti ballgestum
með vísum um nágranna og
sveitunga sína og mikið vildi ég
vinna til að hafa gott minni en ég
get ekki munað vísu stundinni
lengur en ég veit að það liggur
mikið eftir hann sem gaman
væri að skoða.
Gísli var einstakur persónu-
leiki og mikill náttúrunnandi.
Hann hefur alla tíð átt pláss í
hjarta mínu og ég vil kveðja
hann með virðingu og þakklæti.
Ég votta börnum hans og að-
standendum samúð mína.
Anna Pálína, Hólmaseli.
Nú eru tveir áratugir síðan ég
heyrði fyrst rödd Gísla Halldórs-
sonar í Króki. Ég var þá byrj-
aður að gefa út lítið fjölritað þýð-
ingartímarit fyrir nemendur
mína á Laugarvatni í Esperanto
og var ritið helgað minningu
meistara Þórbergs. Ég nefndi
það La Tradukisto (Þýðandann).
Ég fór fljótlega að spyrjast fyrir
um þá menn sem fengist hefðu
við þess konar þýðingar og var
þá bent á Gísla Halldórsson í
Króki í Gaulverjabæ. Ekkert
þekkti ég til hans áður en ég
hringdi í hann og bar upp erind-
ið, sagði að ég hefði heyrt að
hann hefði eitthvað verið að fást
við þýðingar á esperanto og úr
málinu. Gísli lét lítið yfir því,
sagði þó að stöku sinnum hefði
hann eitthvað verið að fást við
slíkt og þá einkum ljóð sem til
væru skemmtileg lög við. Ég
spurði þá hvort hann gæti ekki
látið mig hafa eitthvað í tímarit-
ið. Gísli þagði við nokkra stund
en segir svo: „Viltu að ég skrifi
þau niður?“ Og þá varð mér allt í
einu ljóst að þessar þýðingar
hans væru einungis varðveittar í
munnlegri geymd þýðandans og
bað hann fyrir alla muni að
skrifa þær niður og senda mér
eitthvað af þeim í La Tradukisto.
Stuttu síðar fékk ég bréf frá
Gísla með tveim íslenskum ljóð-
um þýddum á esperanto og síðan
hefur Gísli alltaf brugðist vel við
þegar ég hef hrópað til hans í
ritnauðum mínum og skrifað
eitthvað niður af þýðingum sín-
um sem margar hverjar hafa
verið gerðar við gegningar í fjós-
inu í Króki. Af íslenskum skáld-
um sem hann hefur snúið ljóðum
eftir á hina þjóðlausu tungu Za-
menhofs má til dæmis nefna
Freystein Gunnarsson, Stein
Steinarr og Jón frá Ljárskógum
og alls staðar hélt hann hætti
frumkvæðis og tókst að gæða
þýðingar sínar einhverjum und-
arlegum seið. Þá sendi Gísli mér
og stundum ljóð eftir sig sem
hann hafði frumsamið á íslensku
um gróður og votlendi Flóans,
ástina og tregann sem hann lýsti
öllu af einstöku næmi.
Gísli var góður í esperanto,
keypti erlend blöð á málinu og
skrifaðist á við útlenda esperant-
ista. Friðarhugsjónir esperant-
ista voru runnar í blóð þessum
rólega og íhugula Flóamanni,
heimsborgara í kyrrð sveitarinn-
ar sem dreymdi um batnandi
heim.
Í sumar verður haldið hér á
Íslandi Alþjóðaþing esperantista
í Hörpu. Var ég farinn að hlakka
til að geta þar á þjóðkvöldi gest-
gjafanna með góðvini mínum,
Gísla í Króki, hlustað á flutning
hans eigin þýðingar úr esperanto
á ljóði Bob Dylans sem endar
svo:
Hversu mörg ár gnæfa fjöll yfir fold
þar til fárviðrin hafa þeim eytt?
Já, hversu mörg ár standast mann-
kynið má
uns mildi fær hörkunni breytt?
Já, hvað getur maðurinn hrist lengi
haus
og horfandi séð ekki neitt?
Svarið er bundið, vinur, fast í vind,
já, vinur minn, bundið í vind.
En svo verður okkar góða fé-
laga best minnst að halda fram á
hans hljóðláta hátt friðarhug-
sjónum esperantista í þeirri von
að smám saman lægi og létti til
og þokist í friðarátt í okkar
heimska heimi.
Börnum, barnabörnum og öll-
um aðstandendum Gísla Hall-
dórssonar í Króki sendum við
okkar innilegustu samúðarkveðj-
ur.
Fyrir hönd ritstjórnar La
Tradukistos og Íslenska esper-
antosambandsins,
Kristján Eiríksson.
Gísli Halldórsson
Móðir mín Guð-
björg á Sjónarhóli í
Hafnarfirði tók á móti Baldri í
þröngu súðarherbergi á Austur-
götunni í Hafnarfirði. Það var
óvænt og skyndileg fæðing. Sjálf
fæddist ég fimm árum síðar og
hittumst við fyrst þegar ég var
kaupakona hjá móður hans í
Bölta í Skaftafelli og hann kom
þangað í heimsókn. Þá var ég 13
ára.
Að eignast vin tekur augnabik.
Að vera vinur tekur heila manns-
ævi og þannig vinur var Baldur.
Hann bar alltaf velferð mína og
fjölskyldu minnar fyrir brjósti.
Ég minnist hans á æskuárum í
Skaftafelli. Það hellirigndi úti svo
kýrnar voru mjólkaðar inni í
gluggalausum torfkofa. Á meðan
ég mjólkaði sagði hann sögur,
helst draugasögur og svo magn-
aður sögumaður var hann að ég
man þær sumar enn, sextíu og
þremur árum seinna.
Ég minnist óvæntra en stabílla
heimsókna hans á heimili mitt.
Við sátum við eldhúsborðið,
Baldur, Hallur eiginmaður minn
og ég og spjölluðum og hlógum
fram á nótt. Löngu eftir að ég fór
að sofa mátti heyra í þeim tveim-
ur hlæja og segja sögur, báðir
fróðir og Baldur óþrjótandi af
sögum sem alltaf var gaman að
hlusta á.
Baldur gerði það að venju
sinni að koma í heimsókn á Þor-
láksmessu og ef hann ekki komst
hringdi hann til að óska okkur
gleðilegrar hátíðar og fá fréttir.
Eitt sinn sem oftar kom hann og
var þá með stórt skegg sem
hringaði sig langt út á kinnar og
augabrúnir sem hringuðu sig upp
á ennið. Þá hrópuðu börnin:
„Mamma mamma, jólasveinninn
er kominn!“ Börn í hverfinu voru
Baldur Óskarsson
✝ Baldur Ósk-arsson fæddist
í Hafnarfirði 28.
mars 1932. Hann
lést í Reykjavík 14.
apríl 2013.
Útför Baldurs
fór fram frá Nes-
kirkju 23. apríl
2013.
sótt í tilefni þessa
merka viðburðar og
í öllu fjaðrafokinu
stóð Baldur hljóður,
með glettni í augun-
um og veifaði auga-
brúnunum.
Um leið og ég
votta fjölskyldu
hans samúð mína
þakka ég vináttu
hans. Hann var
fróður og skemmti-
legur og sá besti vinur sem hægt
er að eiga. Blessuð sé minning
hans.
Guðlaug Berglind
Björnsdóttir.
Kveðja frá Myndlistaskól-
anum í Reykjavík
Baldur Óskarsson var skóla-
stjóri Myndlistaskólans í Reykja-
vík á árunum1965 til 73. Ég
kynntist Baldri fljótlega eftir að
ég varð þar skólastjóri rúmum
tveimur áratugum síðar. Okkur
sárvantaði þá svipmikið og
áhugavert andlit fyrir nemendur
í módelteikningu að skoða og
stúdera. Eftir bollaleggingar
kom Baldur einn til greina, og
það var úr. Hann sat fyrir og las á
meðan ljóð úr nýútkominni bók
sinni, „Ekki láir við stein“. Á
meðan nemendur einbeittu sér að
sterkum andlitsdráttum, síðu,
fínlegu og hvítu skegginu
hlustuðu þeir á orðin streyma úr
munni skáldsins. Þeir munu aldr-
ei gleyma þessum stundum – né
við hin sem sáum teikningarnar
smám saman framkallast á papp-
írnum og upplifðum þá kyrrð, en
kraft um leið, sem stafaði frá
Baldri.
Ég spurði Baldur einhvern
tíma um tíð hans sem skólastjóra.
Hann gaf lítið út á sín stjórnunar-
störf og sagðist aðallega hafa ver-
ið í því að panta pappír fyrir
mannskapinn. Í skólastjórnartíð
Baldurs var hins vegar margt á
seyði. Tímamótasýningar voru
haldnar á Skólavörðuholtinu – við
hlið Ásmundarsalar þar sem
skólinn var þá til húsa. Sýning-
arnar voru hluti af Listahátíð í
Reykjavík og örugglega ærnir
snúningar við að koma þeim í
kring. Fleira merkilegt var bar-
dúsað í tíð Baldurs og má þar
nefna leikritið „Snjókarlinn okk-
ar“ sem nemendur skólans
sömdu með Oddi Björnssyni rit-
höfundi og leiktjöld sem þau
gerðu fyrir uppsetningu í Leik-
félagi Reykjavíkur. Það er ljóst
að í tíð Baldurs gegndi skólinn
mikilvægu og framsæknu hlut-
verki í samfélagi þar sem al-
menningur var ekki viss um að
listnám yrði endilega í askana
látið. Stuttu eftir að skólinn var
stofnaður árið 1947, var tekið
blaðaviðtal við Ásmund Sveins-
son þar sem hann segir að fólk
þurfi ekkert að óttast að nú fyllist
hér allt af listafólki þó almenn-
ingur geti loks lært myndlist.
Námið muni skapa menningu og
búa með nemendum alla þeirra
ævi. Ásmundur bendir líka á,
með sínum skemmtilega húmor,
að Snorri Sturluson hafi í raun
verið frístundarithöfundur og
listir á Íslandi hafi löngum
byggst upp í frístundavinnu.
Baldur yrði seint kallaður frí-
stundaljóðskáld en þó vann hann
oft að ljóðum sínum til hliðar við
önnur störf. Frístundin er sum-
um drýgri en öðrum.
Baldur sýndi skólanum alla tíð
mikinn hlýhug og gaf bókasafn-
inu ljóðabækurnar sínar eftir því
sem þær komu út. Hann fylgdist
vel með því sem fram fór í skól-
anum, mætti kátur í jólaboðin,
reykti sinn vindil og spjallaði inni
á bókasafni. Við munum öll sakna
hans og sendum aðstandendum
samúðarkveðjur.
Ingibjörg Jóhannsdóttir,
skólastjóri.
Fyrstu kynni mín af Baldri
Óskarssyni skáldi voru líklega
þau sömu og margra annarra á
mínum aldri: framlag hans til
lokaheftis Tímarits Máls og
menningar árið 1968. Þar gat að
líta þýðingar hans á fjórtán
kvæðum eftir García Lorca, það
einstæða og vandþýdda skáld
sem Baldur tignaði meira en önn-
ur. Ekki duldist að þýðandi var
sama sinnis og skáld eitt sem
komst svo að orði að vondar
ljóðaþýðingar stöfuðu yfirleitt af
því að reynt væri að þýða of mik-
ið, og átti þá væntanlega við þann
sið að þræða sem nákvæmast
efnisatriði ljóða, nánast orð móti
orði. Sú aðferð var Baldri greini-
lega fjarlæg. Honum tókst hins-
vegar að skapa ljóðmál, hljóm og
hrynjandi sem hæfði hinu
spænska skáldi. Umfram allt var
honum kappsmál að þýðingin
yrði fullgilt ljóð á íslensku.
Seinna lágu leiðir okkar saman
þegar ég vann á fréttastofu út-
varps einn vetur. Þar lét Baldur
fremur lítið fyrir sér fara, og mér
er nær að halda að blaða- og
fréttamennskan sem hann hafði
að brauðstriti um langt skeið hafi
verið honum lítill yndisauki.
Skömmu síðar fórum við svo að
hittast á herráðsfundum Ljóð-
húsa heima hjá Sigfúsi Daðasyni
og Guðnýju Ýri á Skólavörðustíg
17b. Þá var mun léttara yfir
Baldri, og gilti einu þó ekki væri
útlit fyrir ýkja háar arðgreiðslur
af útgáfunni. Sjálfur var Baldur
afkastamikið skáld og sendi frá
sér fjórtán bækur með ljóðum og
ljóðaþýðingum. Þrjár þeirra
komu út á forlagi Ljóðhúsa.
Þrátt fyrir þetta hafði ég ekki
veruleg persónuleg kynni af
Baldri fyrr en við vorum orðnir
heldri borgarar í vesturbænum
við sundin grá. Þá hittumst við
oft, gæddum okkur á rómaðri
kjötsúpunni hjá Rúnari á
Grandakaffi og spjölluðum um
Jónas, Jóhann Sigurjónsson og
Stefán Hörð (sem Baldur kallaði
aldrei annað en Stebba), þau þrjú
skáld íslensk sem Baldur hafði
mestar mætur á. Ég las ljóða-
handrit hans og hann leit stund-
um yfir eitthvað sem ég var að
skrifa.
Seinast hitti ég Baldur nokkr-
um dögum áður en hann dó, og
hafði þá ekki séð hann um hríð.
Mér brá, honum hafði hnignað
mikið á skömmum tíma, en hann
sagðist þó vera kominn með
ljóðahandrit sem hann vildi sýna
mér. Af því varð ekki. Undir það
síðasta hafði hann farið að læra
rússnesku, ekki síst til að geta
talað það mál við Olgu, úkraínsk-
an Íslending sem baðaði hann
reglulega (og talar reyndar ís-
lensku reiprennandi). Hann sagði
mér brosandi að henni þætti
gaman að heyra rússneskuna.
Orðin lýsa Baldri vel: í hans aug-
um var lífið ævintýri. Með skin og
skúrir eins og títt er um ævintýri.
Þorsteinn Þorsteinsson.
Baldur Óskarsson, skáld, er
látinn.
Líkt og fleiri vissi ég fyrst af
honum gegnum skáldverk hans í
útvarpi. Persónulega kynntist ég
honum svo, er hann sat mikið á
Kaffi París, kringum 2005. Sat
hann þó ekki með okkur í stærsta
spjallhópnum þar.
Hann hafði numið á Spáni á
Franco-tímanum, og þar drukkið
í sig bókmenntaáhrif frá Spáni
nútímans, rómverska tímans, og
ekki síst forn-gríska tímans; og
sér þess víða stað í ljóðum hans.
Má þar einkum nefna þýðingar
hans á ljóðum Federico Garcia
Lorca, svo og tilvitnanir hans í
forn-gríska goðafræði.
Eru þá bara nefndar nokkrar
af hans fjölmörgu menningarlegu
skírskotunum í nútíð og þátíð. Er
mikill fengur að honum í íslensku
skáldaflórunni í þá veru.
Ég vil nú kveðja hann hér með
einhverju málefnalegu frum-
sömdu ljóði mínu. En svo vill til,
að meðal sérstæðustu einkenna
minna ljóða eru einmitt áhrif frá
forn-grískum bókmenntum og
goðsögu, en einnig nokkur ljóð
um ævi Garcia Lorca.
Eitt þeirra um hann er að
finna í tíundu frumsömdu ljóða-
bók minni, Ævintýraljóðum
(2010), og heitir það Bogmenn-
irnir blindu. Er ég þar að hug-
leiða stöðu Lorca í nútímanum;
en utan goðsögulegra og bók-
menntalegra tilvísana hef ég
þetta að segja um þjóðskáldið
þeirra Spánverjanna:
Eða þá sem byssukúlan
Sem kvað hafa þotið gegnum
Hjarta
Garcia Lorca;
Send af villuráfandi þjóð
í borgarastríðinu forðum.
„Við vissum ekkert um
þessi hástemmdu örlög Lorca;
sveitunga okkar úr skólaljóðunum;
sem orti svo prýðilegar héraðslýsingar.
Hann var bara enn eitt góðskáldið.“
„Þangað til Franco hóstaði loks hrok-
anum
fyrir hraðfleygri ör Evrópusambandsins
og við urðum enn ein Evrópuþjóðin.“
Þá kom í ljós þessi píslarvættur frels-
isins
sem heldur nú um ör í brjósti
sem hann er að reyna að toga út
(eða þá að ýta lengra inn?)
Tryggvi V. Líndal.
✝
Eftir andlát og jarðarför
ÓLAFS HALLDÓRSSONAR,
dr. phil,
sendum við, börn hans, tengdabörn og
barnabörn, öllum þeim sem kvöddu hann við
útför, eða minntust hans með blómum og
minningargjöfum, okkar innilegustu þakkir
fyrir einlæga vináttu og samúð.
Lilja Ólafsdóttir, Guðmundur Jónsson,
Dagrún Steinunn Ólafsdóttir,
Karl Ólafsson, Helga Steingerður Sigurbjörnsdóttir,
Jón Gestur Guðmundsson,
Aðalbjörg Guðmundsdóttir, Tómas Leifsson,
Ólafur Daði Helgason, Olga Möller,
Ása Björk Valdimarsdóttir, Björgvin Helgi Jóhannsson,
Guðmundur Karl Karlsson, Ragna Engilbertsdóttir,
Ólafur Örn Karlsson, Nanna Arthursdóttir,
Sigurbjörn Viðar Karlsson, Svandís Edda Gunnarsdóttir,
Grímur Steinn Karlsson, Ásdís Sigurjónsdóttir,
Karl Emil Karlsson.
Skil | Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Neðst á forsíðu mbl.is má finna
upplýsingar um innsendingarmáta og skilafrest. Einnig má smella á
Morgunblaðslógóið efst í hægra horninu og velja viðeigandi lið.
Minningargreinar