Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.06.2013, Blaðsíða 56

BÓK VIKUNNAR Gæfuspor – gildin í lífinu eftir Gunnar
Hersvein er ofarlega á metsölulista þessa vikuna enda falleg
bók þar á ferð, bæði hvað varðar útlit og innihald.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Hinn dáði listmálari Kristján Davíðsson
er látinn. Kristján naut á löngum ferli
mikillar virðingar fyrir myndlist sína,
enda einn af merkustu listmálurum Ís-
lands fyrr og síðar. Meðal unnenda
myndlistar hans er rithöfundurinn Milan
Kundera, sem skrifaði um Kristján fyrir
nokkrum árum í bók sem Listasafn Ís-
lands gaf út í tengslum við sýningu á
verkum myndlistarmannsins. Kundera
og Kristján voru miklir mátar og Kun-
dera á verk eftir hann.
Í greininni um Kristján segir Kundera:
„Þegar ég kom fyrst inn á vinnustofu
Kristjáns Davíðssonar veitti ég því strax
athygli hvað málverkin hans voru frum-
leg á einhvern hátt sem erfitt er að skil-
greina. Smátt og smátt áttaði ég mig á
merkingu þeirra: ég fann að þessi óhlut-
bundnu verk hans
voru eins og æv-
intýraleg tilbrigði
við mjög svo raun-
verulegt landslagið
á Íslandi!“
Á öðrum stað
segir Kundera:
„Maður sem alinn
er upp á megin-
landi Evrópu hef-
ur allt frá æsku
ákveðna skoðun á því hvað telst vera fal-
legt landslag og hvað ekki. En hvað með
Íslending? … Ísland er að stórum hluta
þakið hrauni þar sem engin tré þrífast og
litbrigði eru fá; aðeins um hundrað lit-
brigði við grátt og brúnt, afmörkuð af
bláum lit hafs og himins.
Við þessar óviðjafnanlegu aðstæður
verður fegurð landslagsins ekkert lengur
annað en fagurfræðilegt viðfangsefni.
Fyrir þjóð er það tilvistarlegt viðfangs-
efni. Hvernig er hægt að búa í landi og
unna því án þess að finnast það fallegt?
Hlutverk og köllun listmálaranna var að
uppgötva fegurð eigin lands. Ég leiðrétti
mig: skapa fegurð eyjarinnar sinnar, því
fegurð landslags er ekki verk náttúrunn-
ar. Hún er sköpunarverk mannsins;
skynfæra hans; fagurfræðilegrar skynj-
unar hans.“
Rithöfundurinn lýkur grein sinni með
orðunum: „Kæri Kristján, þú leyfðir mér
að birta myndir af málverkum eftir þig á
tveimur af bókum mínum hér í Frakk-
landi. Ég var stoltur og ánægður að fá að
gera það. Hverju er við þetta að bæta?
Ég hef mikið dálæti á málverkunum þín-
um, nýt þess að horfa á þau, aftur og aft-
ur.“
Orðanna hljóðan
SKÁLDIÐ
OG MÁL-
ARINN
Kristján Davíðsson
Milan Kundera
V
eiða vind er einstaklega falleg
færeysk barnabók sem nýlega
kom út hjá Forlaginu í þýðingu
Þórarins Eldjárns. Veiða vind
er tónlistarævintýri þriggja
Færeyinga: Rakelar Helmsdal sem skrifaði
söguna, Janusar á Húsagarði sem gerði
myndirnar og tónskáldsins Kára Bæk sem
samdi tónlist sem fylgir með á geisladiski
ásamt upplestri Benedikts Erlingssonar á
sögunni. Sagan segir frá ævintýrum litlabróð-
ur og við sögu koma álfastelpa, grimmur
björn, háfleygur örn og dreki.
Upphafið að gerð bókarinnar má rekja til
þess að Sinfóníuhljómsveitin í Færeyjum hafði
samband við Kára og bað hann að semja tón-
verk fyrir börn og saga átti að fylgja með.
„Ég fékk að velja rithöfund til að semja þá
sögu,“ segir Kári. „Ég bað Rakel að skrifa
sögu sem ég myndi síðan semja tónlist við.“
Sonur Rakelar var þriggja ára þegar hún
skrifaði söguna og sá stutti hafði áhrif á fram-
vindu hennar. „Á þessum aldri skilja börn
ekki orð á sama hátt og við skiljum þau. Son-
ur minn er hrifinn af þjóðlögum og söng þau
gjarnan og þá breyttist það að veiða hind í að
veiða vind þannig að ég bjó til söguna út frá
þessum misskilningi hans,“ segir Rakel, „Ég
sýndi Janusi söguna og spurði hann hvort það
væri ekki upplagt að gera myndir við hana.
Nokkrum dögum seinna kom hann til mín
með uppkast að myndum. Í byrjun var sagan
eingöngu samin fyrir tónleikana en ég fór til
ritstjóra míns og sagði að það ætti að flytja
söguna á tónleikum og kom með þá tilögu að
hún yrði einnig að bók. Og þeirri hugmynd
var hrint í framkvæmd.“
Tónleikarnir í Færeyjunum voru afar vel
heppnaðir og Kári er spurður hvað hann hafi
haft í huga við samningu tónlistar sem sér-
staklega er hugsuð fyrir börn. „Tónlist sem er
ætluð börnum verður að einkennast af ein-
földum laglínum,“ segir hann, „og ég nýtti
mér stef úr færeyskum þjóðlögum sem
minnst er á í bókinni, eins og Ólafi ridd-
ararós.“
Myndir Janusar í Veiða vind einkennast af
mikilli litagleði. „Ég er hrifinn af litum,“ segir
Janus, „en myndirnar sýna líka sumar nán-
asta umhverfi mitt; húsið og landslagið sem
einkennast af fallegum litum.“
FÆREYSKT TÓNLISTARÆVINTÝRI ER KOMIÐ ÚT Á ÍSLENSKU
Misskilningur skapar sögu
Kári Bæk, Janus á Húsagarði og Rakel Helmsdal með barnabókina góðu sem er svo ríkulega myndskreytt.
Morgunblaðið/Kristinn
FÆREYSKA TÓNLISTARÆVINTÝRIÐ VEIÐA VIND VARÐ TIL Í SAMSTARFI
RITHÖFUNDAR, MYNDLISTARMANNS OG TÓNSKÁLDS. ÞESSI FALLEGA
BÓK ER KOMIN ÚT Í ÍSLENSKRI ÞÝÐINGU ÞÓRARINS ELDJÁRNS.
Flestar bækur sem ég les verða í uppáhaldi hjá mér í einhvern tíma
þótt ég lesi þær kannski aldrei aftur. Nokkrar bækur höfðu ofboðsleg
áhrif á mig þegar ég var í menntaskóla og breyttu því svolítið hvernig
ég hugsa. Draumalandið eftir Andra Snæ er ein
þeirra sem opnuðu algjörlega augu mín fyrir því sem
skiptir máli og Óraplágan eftir Slavoj Zizek setti
hlutina líka í nýtt samhengi.
Ég man oft takmarkað eftir söguþræði í skáldsög-
um sem ég las fyrir löngu, miklu frekar eftir ein-
hverju andrúmslofti. Ég man að Trúðurinn eftir
Heinrich Böll sat lengi í mér eftir að ég las hann,
sprengikrafturinn og þrúgandi andrúmsloftið var svo
sterkt. Trúðurinn fjallar um götulistamann í Vestur-
Þýskalandi, þegar kaþólskt siðgæði og þráin eftir
gleymskunni gegnumsýrðu „nýja Þýskaland“. Bækur eins og Plágan
eftir Camus, Hlutirnir eftir Georges Perec og Steinsteypa eftir
Thomas Bernhard fannst mér líka mjög áhrifaríkar …
Núna er ég að lesa Inferno Strindbergs í annað skiptið og hún
heldur mér alveg jafnvel og hún gerði í menntaskóla. Það er eitthvað
svo brjálæðislegt við þennan texta og þennan veika og vænisjúka
sögumann sem er að missa tökin á veruleikanum og líður hreinar vít-
iskvalir fyrir vikið. Ég er mikill aðdáandi Strindbergs og Drauga-
sónatan og Draumleikur eru t.d. í miklu uppáhaldi. Það kæmust
líka fleiri leikskáld ofarlega á lista yfir uppáhaldshöfundana mína.
Henrik Ibsen, Harold Pinter og Jean Genet eru á meðal þeirra.
Ég hugsa að Afturgöngur og Villiöndin eftir Ibsen, Heimkoma
Pinters og Svalirnar hans Genet séu meðal uppáhaldsleikritanna
minna.
Í UPPÁHALDI
HAUKUR HALLSSON
BÓKSALI
Haukur Hallsson bóksali er mikill lestrarhestur með traustan
bókmenntasmekk þar sem miklir andans jöfrar komast á lista.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Andri Snær
Magnason
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.6. 2013