Morgunblaðið - 20.08.2013, Qupperneq 18

FRÉTTASKÝRING
Áslaug A. Sigurbjörnsdóttir
aslaug@mbl.is
T
uttugu mál frá Íslandi
bíða nú úrlausnar
Mannréttindadómstóls
Evrópu, en alls eru það
rúmlega 113.000 mál
sem bíða úrlausnar af hálfu dóm-
stólsins. Flest málin eru kærur frá
einstaklingum í Rússlandi, Ítalíu og
Tyrklandi.
„Óhóflegur fjöldi mála bíður
úrlausnar frá aðildarríkjunum,“
segir Róbert R. Spanó, prófessor,
sem hefur störf sem dómari við
Mannréttindadómstól Evrópu í
byrjun nóvember.
Fimm íslensk mál hafa nú þeg-
ar hlotið meðferð það sem af er ári.
Frá því að mál er kært og þar til
efnisleg niðurstaða liggur fyrir geta
liðið þrjú til fjögur ár, vegna þess
fjölda mála sem bíður meðferðar.
Tekur kærur alvarlega
„Málafjöldinn hefur þróast
gríðarlega hratt á undanförnum
áratug. Það má rekja til aukinnar
þekkingar á störfum dómstólsins og
stækkunar lögsögunnar með fleiri
aðildarríkjum til austurs, fleiri ný-
frjálsum ríkjum þar sem ýmislegt
vantar upp á svo að mannréttinda-
ástandið sé í samræmi við þær lág-
markskröfur sem sáttmálinn gerir
ráð fyrir,“ segir Róbert og bætir við
að þar sem dómstóllinn hafi léð
ákvæðunum mikið efnislegt vægi,
þá hafi borgararnir í þessum ríkjum
talið tilefni til að leita til hans.
„Dómstóllinn hefur sýnt að hann
taki kærur sem berast frá borg-
urunum alvarlega.“
Réttur borgaranna
Reynt hefur verið að bregðast
við málafjöldanum með virkum að-
gerðum og hafa breytingar verið
gerðar á sáttmálanum. „Verið er að
auka möguleika dómstólsins til að
leysa úr því á frumstigum hvort mál
skuli sæta efnismeðferð. Nú geta
t.d. einstakir dómarar vísað til-
teknum málum frá dómstólnum,“
segir Róbert. Þá segir hann að
einnig hafi þau skilyrði sem þarf til
þess að mál séu tekin til efnis-
meðferðar verið þrengd og gert er
ráð fyrir frekari þrengingu. „Þá er
fyrirhugað að þrengja málshöfð-
unarfrest úr sex mánuðum í fjóra,
en sá viðauki hefur ekki tekið gildi.“
Róbert segir mikla umræðu
hafa verið undanfarið um framtíð
dómstólsins og þar hafi komið ljóst
fram að grundvallarforsenda fyrir
störfum hans sé þessi einstaklings-
bundni réttur borgaranna til að
bera mál undir dómstólinn. „Frá
honum verður ekki vikið í nánustu
framtíð, leitað verður ávallt annarra
leiða til að dómstóllinn geti tekist á
við þennan málafjölda.“
Fleiri mál um eignarrétt
Mannréttindasáttmálinn geng-
ur út frá því að tiltekin efnisleg
réttindi eru varin. Þau álitaefni sem
koma fyrir dómstólinn snúa að hefð-
bundnum borgaralegum og stjórn-
málalegum réttindum. „Álitaefni
sem snúa að vernd gegn pyndingum
og annarri ómannúðlegri meðferð
eru stór þáttur í störfum hans, síð-
an eru mál sem snúa að réttlátri
málsmeðferð og tjáningarfrelsi
mjög fyrirferðarmikil,“ segir Ró-
bert, en hann telur fyrirsjáanlegt að
málum er snúa að vernd eign-
arréttar muni að einhverju leyti
fjölga. „Það eru mál er varða
hvernig aðildarríkin hafa brugð-
ist við þeim aðstæðum sem uppi
eru vegna hinnar alþjóðlegu
fjármálakrísu. Það er ekki úti-
lokað að reyna muni á í ríkara
mæli í framtíðinni hvernig slíkar
aðgerðir aðildarríkjanna
samrýmast friðhelgi
eignarréttar.“
„Óhóflegur fjöldi
mála bíður úrlausnar“
Reuters
Mannréttindi 113.000 mál bíða dómstólsins og þar af eru 20 frá Íslandi.
Reynt hefur verið að bregðast við málafjöldanum með virkum aðgerðum.
18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Furðu vekurhversu auð-velt er að
láta einfalda hluti
flækjast fyrir sér.
Gott dæmi er yf-
irlýst stefna stjórn-
arflokkanna í Evr-
ópumálum.
Báðir flokkarnir héldu fundi
fyrir síðustu kosningar til að
marka stefnu sína. Sú stefna var
gefin út og er skýr. Í stefnu
Sjálfstæðisflokksins frá síðasta
landsfundi segir: „Landsfundur
telur að hagsmunum Íslands sé
betur borgið með því að standa
fyrir utan Evrópusambandið.
Áréttað er að aðildarviðræðum
við ESB verði hætt og þær ekki
teknar upp aftur nema að und-
angenginni þjóðaratkvæða-
greiðslu.“
Stefna Framsóknarflokksins
er nánast orðrétt sú sama, en
þar segir: „Framsóknar-
flokkurinn telur hag lands og
þjóðar best borgið utan Evrópu-
sambandsins. Ekki verði haldið
lengra í aðildarviðræðum við
Evrópusambandið nema að und-
angenginni þjóðaratkvæða-
greiðslu.“
Er einhver leið að túlka þessa
yfirlýstu stefnu á þann veg að
flokkarnir hafi ætlað sér að
halda þjóðaratkvæðagreiðslu
um hvort halda ætti áfram aðild-
arviðræðum við Evrópusam-
bandið? Gátu kjósendur gert ráð
fyrir að þessir tveir flokkar
myndu halda lífinu í aðlög-
unarferlinu, eða standa fyrir
kosningu um að halda því
áfram? Nei, vitaskuld ekki.
Flokkarnir lýstu því báðir yfir
að þeir teldu það andstætt hags-
munum Íslands að ganga í Evr-
ópusambandið. Til viðbótar tóku
þeir sérstaklega fram að for-
senda frekari viðræðna um aðild
væri þjóðaratkvæðagreiðsla um
málið, en í því felst
að sjálfsögðu ekki
loforð um þjóðar-
atkvæðagreiðslu
enda flokkarnir á
móti inngöngu í
sambandið. Með yf-
irlýsingunni var
miklu fremur verið að árétta að
þessir flokkar myndu aldrei
ganga fram með þeim hætti sem
fyrri ríkisstjórn gerði og sækja
um aðild án stuðnings og vilja
þjóðarinnar um að gerast aðili.
Þegar rætt er um að hætta
viðræðunum og slíta aðlög-
unarferlinu er engin leið að
horfa framhjá því hvernig staðið
var að umsókninni á sínum tíma.
Farið var af stað með blekk-
ingum og þvingunum og án
stuðnings við aðild innan þings
eða utan. Því var ranglega haldið
fram að hægt væri að „kíkja í
pakkann“ og að ferlið yrði stutt,
einfalt og án aðlögunar. Allt
reyndust þetta ósannindi.
Og varla þarf að minna á að
vinstri stjórnin sem þvingaði
málið í gegn strax í kjölfar mik-
illar pólitískrar upplausnar lagði
málið ekki fyrir þjóðina. Þegar
af þeirri ástæðu, en einnig vegna
þeirra óheilinda sem einkennt
hafa ferlið, er fráleitt að nú eigi
að fara fram sérstök þjóð-
aratkvæðagreiðsla um málið.
Kjósendur fengu nýlega tæki-
færi til að segja skoðun sína og
nýttu það með því að kjósa þá
flokka sem höfðu skýra stefnu
um að vilja ekki áframhaldandi
viðræður eða aðild. Þeim flokk-
um sem vildu áframhaldandi við-
ræður og aðild var hafnað með
eftirminnilegum hætti.
Skýrara gæti þetta ekki verið.
Stefna stjórnarflokkanna um
viðræðurnar er samhljóma og
afdráttarlaus og tíma þeirra er
betur varið í önnur og gagnlegri
mál.
Báðir stjórnarflokk-
arnir lýstu því yfir
fyrir kosningar að
vera utan ESB og
hætta viðræðum}
Einföldu málin mega
ekki flækjast fyrir
Hann er stund-um kallaður
poppafinn. Gunnar
Þórðarson hefur
marga söngperl-
una samið, eins og
Ríkarður Ö. Páls-
son nefnir í dómi sínum í
blaðinu í gær um leið og hann
segir að ný íslensk ópera í
fullri lengd hafi vakið forvitni,
enda gerist slíkt ekki á hverju
ári: „Trúlega kitlaði og forvitni
margra að frumsamin væri af
sjálfmenntuðu söngvaskáldi, ef
nýyrðið er rétt upp á Jón Múla
heitinn hermt. Eitt er að geta
samið ógrynni sígrænna dæg-
urlaga (þótt erfiðara sé raunar
en margur heldur), annað er
að færa í sannfærandi tónbún-
ing aðra eins harmræna
dramatík og fólgin
er í átakanlegri ör-
lagasögu Ragn-
heiðar Brynjólfs-
dóttur.“
Ríkarður ber lof
á tónlist nýju óp-
erunnar, kórstjórn og flutning
og segir það hafa komið sér
„nánast í opna skjöldu hvað
tónmál Gunnars, og ekki síst
hljómaframvindan, vatt sér að
virtist áreynslulaust fram hjá
flestöllum fyrirsjáanleika“.
Hann bætir við: „Að geta
þannig komið hæfilega á óvart
er einmitt galdur þess sem
þarf í tónalli listmúsík 21. ald-
ar. Uppskrift að endingu sem
sannarlega er ekki heiglum
hent og margir myndu borga
dýru verði fyrir.“
Ný ópera Gunnars
Þórðarsonar og
Friðriks Erlings-
sonar vekur aðdáun}
Galdur og eyrnayndi Þ
að er stundum haft á orði að það
sem sé gefandi sé í réttu hlutfalli
krefjandi. Það má til sanns vegar
færa. Þegar kemur að fótbolta á
slíkt sérstaklega við um okkur sem
erum stuðningsmenn Liverpool. Tvennt kemur
til; hin seinni ár (þá er átt við síðustu 23 ár) hef-
ur enski meistaratitillinn gengið þessu forðum
sigursæla liði ítrekað úr greipum, en aðrir titlar
sem tínst hafa til um leið glatt okkur Púllara
óumræðilega. Svo má líka snúa þessari pælingu
upp á tímalínuna. Á meðan níundi áratugur síð-
ustu aldar var einstaklega gefandi tímabil með
7 enskum meistaratitlum og 2 Evrópumeist-
aratitlum á árunum 1980 til 1990, hefur liðið
ásamt stuðningsmönnum mátt búa við langvar-
andi eyðimerkurgöngu síðan þá og það getur
verið krefjandi, jafnvel fyrir þolinmóðustu
stuðningsmenn.
En hvers vegna að þráast við og styðja Rauða herinn
frá Liverpool? Fyrir utan hið augljósa svar að enginn
sæmilega heilsteyptur persónuleiki breytir um „sitt lið“ í
enska boltanum, þá liggur svarið í því að þá sjaldan sem
góðar stundir hafa gefist okkur stuðningsmönnum LFC
upp á síðkastið hafa þær verið ógleymanlegar. Árið 2001
var gjöfult með einum fimm bikurum í allt – Worthington
bikarinn svokallaði, FA bikarinn, UEFA bikarinn (Evr-
ópudeildin í dag), Góðgerðarskjöldurinn í upphafi tíma-
bilsins í kjölfarið og loks UEFA Super Cup. Ennfremur
var um vorið ungur og slánalegur strákur að nafni Steven
Gerrard valinn besti ungi leikmaður deild-
arinnar. Þá var gaman, þó hvorugur stóru bik-
aranna væri þar á meðal. Svo var það kvöld
eitt í Istanbul, í maí 2005, að Liverpool landaði
sjálfum Evrópumeistaratitlinum eftir úrslita-
leik gegn ítalska stórveldinu AC Milan, leik
sem er löngu orðinn að goðsögn. Það er óþarfi
að tíunda framvindu þess leiks hér, hann er á
við bestu bíómynd hvað spennu og dramatíska
uppbyggingu varðar, enda yljaði hann sig-
urþyrstum stuðningsmönnum Liverpool ær-
lega. Og þannig gengur það – sagan heldur
okkur við efnið og huggar þegar á bátinn gef-
ur. En eins og svo oft áður langar okkur að
trúa því að nú sé runnið upp tímabilið þegar
vindátt snýst okkur í vil. Ungur þjálfari,
Brendan Rodgers, er við stjórnvölinn, maður
sem kann skil á knattspyrnu sem gaman er að
horfa á. Aldnir stuðningsmenn þykjast heyra í orðum hans
bergmál fyrri tíma þegar kempur á borð við Bill Shankly
og Bob Paisley börðu í brestina, brýndu til afreka og
stýrðu liðum sínum til ótal glæstra sigra. Það skyldi þó
aldrei verða að í náinni framtíð verði nafn Rodgers nefnt á
sama tíma og framangreindra? Vonin er alltént til staðar
og þó líf vort hafi að þessu leyti verið púl á stundum síð-
ustu tvo áratugina þá brennur sem fyrr hinn rauði eldur í
æðum. Því Liverpool er lífstíll sem er jafn gefandi og hann
er krefjandi. Eins og þar stendur – enginn sagði að það
væri auðvelt – bara að það væri þess virði.
Megir þú, lesandi góður, aldrei ganga einsamall.
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Líf er púl
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
„Dómstólar í aðildarríkjunum
hafa frumskylduna að tryggja að
borgarar aðildarríkjanna njóti
þeirra mannréttinda sem Mann-
réttindasáttmálinn gerir ráð fyr-
ir. Mannréttindadómstóllinn er
einungis kerfi sem er til vara við
dómskerfi aðildarríkjanna,“ seg-
ir Róbert R. Spanó. Hann telur
skotra á það að íslenskir dóm-
stólar hafi nægjanlega djúpa
þekkingu á dómaframkvæmd
dómstólsins og efnisákvæðum
sáttmálans. „Það er verkefni ís-
lenska dómkerfisins að bæta
það með aukinni endurmenntun
og að dómarar sýni frumkvæði í
því að efla þekkingu sína á
dómaframkvæmd dómstólsins.
Ég tel að ljá þurfi atkvæð-
um sáttmálans meira
vægi við úrlausn mála
hér í landi,“ segir Róbert
sem telur að ef aðild-
arríkin taki þessu alvar-
lega megi vænta þess að
málum fyrir Mannrétt-
indadómstólnum
fækki.
Vantar djúpa
þekkingu
ÍSLENSKIR DÓMSTÓLAR
Róbert R.
Spanó