Morgunblaðið - 23.01.2014, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 2014
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Enn dregur úr daglegum sígarettu-
reykingum landsmanna. Árið 2012
reyktu 13,8% landsmanna daglega
en samkvæmt nýrri skýrslu embætt-
is landlæknis um tíðni reykinga árið
2013 hefur hlutfallið lækkað nokkuð
á milli ára. Skýrslan er ekki birt.
Árið 2003 reyktu 22,3% og hefur
hlutfallið farið hratt lækkandi síð-
ustu ár. Viðar Jensson, verkefna-
stjóri tóbaksvarna hjá embætti land-
læknis, segir það ánægjulegt að enn
dragi úr daglegum reykingum en á
móti komi að það aukist aðeins fjöldi
þeirra sem segjast reykja öðru
hverju. Það sé í rauninni ekki óeðli-
legt þegar minnki svo í hópi þeirra
sem reykja daglega.
Sértækari aðgerðir
Þrátt fyrir góðan árangur er ekki
slegið slöku við. Embætti landlæknis
vinnur nú að stefnumótun í tóbaks-
vörnum ásamt velferðarráðuneytinu
og fleiri aðilum. Í framhaldi af þeirri
stefnumótun verður farið í aðgerð-
aráætlun.
„Það þarf sértækari aðgerðir þeg-
ar við erum komin svona langt niður í
tíðni þeirra sem neyta tóbaks og það
þarf greinilega að fjölga meðferðar-
úrræðum. Við þurfum að vinna að því
að það verði ekki nýliðun með áfram-
haldandi forvarnastarfi og svo þurf-
um við markvisst að fara að hjálpa
fólki við að hætta að nota tóbak. Það
gætu verið einstaklingsmiðuð viðtöl
og meðferð, auk þess sem ein-
staklingurinn er greindur og athugað
hvort það hentar honum að nota nikó-
tínlyf.“
Spurður hvort það komi til greina
að niðurgreiða nikótínlyf svarar Við-
ar að það gæti vel komið til greina.
Norðurlandaráð stefnir að því að
öll Norðurlöndin verði tóbakslaus ár-
ið 2040. „Norðurlöndin vinna nú
meira saman að tóbaksvörnum og
eru fulltrúar frá þeim búnir að funda
tvisvar vegna þess síðasta eina og
hálfa árið. Þá höfum við samþykkt
rammasamning Alþjóðlegu heil-
brigðismálastofnunarinnar um tób-
aksvarnir og skuldbundið okkur til
að vinna samkvæmt honum. Það er
mikið rætt víða um heim hvernig á að
ráða niðurlögum þessa faraldar,“
segir Viðar.
Munur eftir menntun og tekjum
Mikill munur er á neyslu tóbaks
eftir menntun og tekjum. Í samantekt
sem embætti landlæknis vann 2012
um umfang reykinga kom í ljós að um
23% þeirra sem eru með grunnskóla-
próf reykja daglega en um 8% þeirra
sem er með háskólapróf. Sömu sögu
er að segja víðar um heim en sam-
kvæmt nýrri sænskri rannsókn sem
velferðarráðuneytið þar í landi vann
kemur fram að þeir sem eru með litla
menntun eru í meiri hættu á að deyja
fyrir áttrætt en þeir sem eru há-
menntaðir. Ein ástæðan fyrir því er
talin vera reykingarvenjur. Dánar-
tíðni kvenna á aldrinum 35 til 64 ára
með litla menntun lækkaði aðeins um
6% frá 1991 til 2012 en um 33% hjá
konum í sama aldurshópi með há-
skólamenntun. Stærsta ástæðan fyrir
þessu eru taldar reykingarnar sem
ekki hefur dregið nóg úr meðal minna
menntaðra kvenna.
Deyja fyrir aldur fram
Tóbak veldur flestum ótímabær-
um dauðsföllum í Evrópu. Um það bil
50% reykingamanna deyr fyrir aldur
fram og munar þar 14 árum að með-
altali. Samkvæmt áætlun Hjarta-
verndar látast nú um 200 íslendingar
árlega af völdum reykinga.
„Þeir sem deyja af völdum reyk-
inga hér á landi fá yfirleitt lungna-
krabbamein og hjartasjúkdóma, þá
er langvinn lungnateppa líka algeng.
Ef ég horfi á sjúklingana sem ég er
með inni á deild eru margir með sjúk-
dóma sem má rekja beint til reyk-
inga,“ segir Karl Andersen hjarta-
læknir á Landspítalanum en hann
situr m.a í fagráði um tóbaksvarnir.
„Dánartíðni vegna kransæðastíflu
á Íslandi hefur lækkað gríðarlega
mikið á síðustu 25 til 30 árum. Ef við
brjótum niður hvað skýrir þessa
lækkun þá eru reykingarnar einn
stærsti þátturinn. Þá sáum við strax
að hjartaáföllum snarfækkaði eftir
að bannað var að reykja á opinberum
stöðum árið 2007.“
Sígarettupakkinn á 4000 kr.
Í baráttunni gegn reykingum vill
Karl sjá verulega verðhækkun á síg-
arettupakkanum. „Krakkar sem eru
að byrja að reykja hefðu ekki efni á
því að kaupa sígarettupakka á 3000
eða 4000 krónur en það er það sem
pakkinn kostar í raun og veru. Neyt-
andinn kaupir pakkann á 1000 kr. og
ríkið borgar um 3000 kr. með honum
í afleiddum kostnaði ef öll sjúkdóms-
byrði er tekin inn í, jafnvel þó við tök-
um inn í það sem sjúklingurinn borg-
ar úr eigin vasa og það sem ríkið
hirðir í skatt. Mín skoðun er sú að við
eigum að láta neytendurna borga það
sem þetta kostar.“
Dregur úr daglegum reykingum
 Hlutfall dagreykingamanna dregst saman milli 2012 og 2013  Embætti landlæknis vinnur nú að
stefnumótun í tóbaksvörnum ásamt velferðarráðuneytinu  50% reykingamanna deyr fyrir aldur fram
AFP
Reykingar Ný bandarísk rannsókn sýnir að neikvæðum aukaverkunum og sjúkdómum af völdum reykinga fjölgar.
Það er barist víðar gegn reykingum en á Íslandi. Í nýrri skýrslu
bandaríska landslæknisembættisins, sem fréttavefur NBC News
sagði frá í vikunni, kemur fram að vísindamenn eru enn að bæta við
þann langa lista sjúkdóma sem reykingar geta valdið. Ekki er aðeins
um lungnakrabbamein að ræða því reykingar geta líka stuðlað að;
sykursýki, liðagigt, ristruflunum, krabbameini í lifur og endaþarmi,
hrörnun í augnbotnum sem getur leitt til blindu og aukið líkurnar á
að börn reykingakvenna fæðist með klofinn góm.
Í dag reykja um 18% fullorðinna Bandaríkjamanna en þeir voru
42% árið 1964. Stefnt er að því að hlutfallið verði komið niður í 12%
árið 2020.
Hvatt er til þess að bætt verði í baráttuna gegn reykingum í
Bandaríkjunum, t.d. með verðhækkunum og auknu alhliða banni á
reykingum innanhús. Þá er hvatt til þess að athugað verði hvort það
að draga úr magni nikótíns í sígarettum geti hjálpað fólki við að
hætta að reykja.
Langur sjúkdómalisti
BANDARÍSKA LANDLÆKNISEMBÆTTIÐ
Verið er að leggja lokahönd á sam-
komulag milli Vegagerðarinnar og
Eimskips annars vegar og hins veg-
ar Vegagerðarinnar og Viking Tours
um siglingar á farþegabátnum Vik-
ingi til Landeyjahafnar.
Siglingarnar eru alfarið á ábyrgð
Viking Tours en öll sala og upplýs-
ingagjöf vegna þessa á hendi Eim-
skips, segir í tilkynningu frá fyrir-
tækinu.
Um er að ræða tilraunaverkefni
innanríkisráðuneytisins og Vega-
gerðarinnar til u.þ.b. tveggja mán-
aða þar til Landeyjahöfn opnast fyr-
ir Herjólf að nýju. Eigendur Vikings
eru nú að gera skipið klárt í verk-
efnið m.a. með uppsetningu björg-
unarbáts og ætti þeirri vinnu að
ljúka á allra næstu dögum. Skipið er
bundið svipuðum takmörkunum og
Herjólfur hvað ölduhæð varðar en
ristir mun minna en Herjólfur og
mun því geta siglt til Landeyja-
hafnar þegar dýpi hamlar siglingum
Herjólfs þangað.
Áætlun Vikings verður samþætt
við áætlun Strætó á Suðurlandi og
er gert ráð fyrir því að farnar verði
tvær ferðir á dag.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Víkingur Unnið að því að gera bátinn kláran til siglinga milli lands og Eyja.
Siglt í Landeyjahöfn
 Víkingur VE byrjar siglingar á
næstu dögum  Fer tvær ferðir á dag
VINTAGE FLÍSAR
Nýkomnar
Stórhöfða 21 | sími 545 5500 | flis.is
Fyrir þá sem
elska hönnun