Morgunblaðið - 23.01.2014, Blaðsíða 44

Óhætt er að segja að Jón Gnarr sé
óvenjulegasta tegund af borgar-
stjóra sem Reykvíkingar hafa haft
frá því að embættið var stofnað fyr-
ir rúmlega hundrað árum. Hafa
uppátæki hans og ýmis ummæli
ekki aðeins vakið mikla athygli hér
innanlands heldur einnig utan land-
steinanna. Menn ýmist lofa hann
eða lasta. Nú hefur hann ákveðið að
draga sig í hlé og sennilegt er að
arftaki hans, hver sem hann verður,
kjósi að endurvekja hefðbundið
vinnulag og stíl embættisins. Breyt-
ingarnar sem hann hefur gert á
borgarstjórastarfinu ganga þá
væntanlega til baka.
Dagur vinsælastur
Samkvæmt könnun Félagsvís-
indastofnunar fyrir Morgunblaðið í
lok nóvember nýtur Dagur B. Egg-
ertsson, oddviti Samfylkingarinnar,
mests fylgis í borgarstjórastólinn
meðal kjósenda. Nefndu rúmlega
33% þátttakenda sem afstöðu tóku
nafn hans. Eru það mun fleiri en
hyggjast kjósa Samfylkinguna. Nýj-
an oddvita sjálfstæðismanna, Ísfirð-
inginn Halldór Halldórsson, nefndu
um 12%. Hinn opinberi arftaki Jóns
Gnarrs, S. Björn Blöndal aðstoðar-
maður borgarstjóra og væntanlegur
oddviti Bjartrar framtíðar, fékk
hins vegar ekki mikinn stuðning í
könnuninni. Aðeins um 7% vildu fá
hann í embættið.
Dagur B. Eggertsson hefur áður
gegnt embætti borgarstjóra. Þótt
hann hafi látið sér vel líka fram-
göngu Jóns Gnarr mun hann ekki
reyna að fara í fötin hans. Dagur er
líkari embættismanni en þeim sviðs-
manni sem Jón Gnarr er.
Fylgið leitar burt
Fyrst eftir að Jón Gnarr tilkynnti
ákvörðun sína um að hætta sem
borgarstjóri í vor og lýsti Bjartri
framtíð og Birni Blöndal sem arf-
tökum virtist sem kjósendur hans
sættu sig við það. Nýjasta skoð-
anakönnunin um fylgi flokkanna í
Reykjavík bendir hins vegar til þess
að brotthvarf Jóns og skortur á lit-
ríkum leiðtoga framboðsins sé að
leiða marga kjósendur yfir til Pír-
ata, kannski í von um að þeir muni
bjóða upp á oddvita sem líkist frá-
farandi borgarstjóra.
Vikið sér undan verkefnum?
Borgarstjóri er allt í senn fram-
kvæmdastjóri Reykjavíkurborgar,
opinber fulltrúi borgarinnar og póli-
tískur leiðtogi meirihlutans. Um
framkvæmdastjóraþáttinn gilda
skýr lagaákvæði. Gagnrýnendur
Jóns Gnarrs, sem einkum koma úr
röðum sjálfstæðismanna, telja að
hann hafi markvisst og með sam-
þykki borgarfulltrúa meirihlutans
vikið sér undan verkefnum sem
honum ber skylda til að sinna og
ábyrgð sem þeim fylgir. Hafi hann
komið flestum stjórnsýslustörfum
yfir á samstarfsmenn sína í ráðhús-
inu.
Í vor skilaði fagleg úttektarnefnd
skýrslu um stjórnkerfi og stjórn-
sýslu borgarinnar. Þar er sérstak-
lega staldrað við embætti borgar-
stjóra. „Að mati úttektarnefndar-
innar hafa þeir einstaklingar sem
gegnt hafa starfi borgarstjóra á því
tímabili sem er til skoðunar lagt
mismikið til þriggja meginhlutverka
borgarstjóra, einkum er varðar það
sem snýr að starfi hans sem fram-
kvæmdastjóra Reykjavíkurborgar.
Úttektarnefndin telur óheppilegt að
litið sé svo á að það sé að einhverju
leyti valkvætt með hvaða hætti
æðsti embættismaður borgarinnar
hagi aðkomu sinni að því verkefni
þegar á sama tíma rammi er settur
um verkefnið í lögum og sam-
þykktum borgarinnar,“ segir í
skýrslunni.
Ekki er hægt að skilja þessi um-
mæli öðruvísi en sem gagnrýni á
Jón Gnarr, enda er hann eini borg-
arstjórinn sem fengið hefur að velja
sér verkefni í stjórnsýslu borgar-
innar að geðþótta. Um þessa gagn-
rýni nefndarinnar urðu þó litlar um-
ræður á vettvangi borgarstjórnar.
Menn en ekki flokka
Ekki er óalgengt að sá sem gegn-
ir embætti borgarstjóra í Reykjavík
njóti fylgis langt út fyrir raðir sinna
flokksmanna. Þannig vilja fleiri en
kjósendur Samfylkingarinnar Dag
B. Eggertsson sem borgarstjóra
eins og fyrr var nefnt. „Við kjósum
menn en ekki flokka,“ sagði í frægri
auglýsingu nokkurra nafnkunnra
listamanna vorið 1986. Þeir vildu
Davíð Oddsson sem borgarstjóra en
voru ekki hrifnir af Sjálfstæðis-
flokknum.
Bein kosning borgarstjóra?
Sú hugmynd hefur nokkrum sinn-
um komið fram að borgarbúar fái að
kjósa borgarstjóra beinni kosningu.
Til þess þyrfti þó að breyta sveit-
arstjórnarlögum. Fáir vita að þetta
hefur einu sinni verið gert. Vorið
1920 gengu Reykvíkingar til at-
kvæða og kusu borgarstjóra í beinni
kosningu. Knud Ziemsen, sem verið
hafði borgarstjóri undanfarin fimm
ár, var endurkjörinn. Litlu munaði
þó á honum og mótframbjóðand-
anum Sigurði Eggerz, fyrrverandi
fjármálaráðherra.
Þetta var ekki endurtekið og er
skýringin væntanlega sú að á þriðja
áratugnum skerptust flokkslínur og
stjórnmálaflokkarnir efldust sem
stofnanir. Síðan þá hafa þeir ráðið
því hver situr í stól borgarstjóra í
Reykjavík. Reyndar var haft á orði í
aðdraganda kosninganna 1920 að
ekki þýddi fyrir neinn að bjóða sig
fram til embættisins nema þann
sem gæti tekið upp samstarf við þá-
verandi borgarfulltrúa. Bein kosn-
ing er fremur ólíkleg í náinni fram-
tíð. gudmundur@mbl.is
Morgunblaðið/Ómar
Reykvíkingar
fá nýjan borg-
arstjóra í vor
 Hver verður arftaki Jóns Gnarrs?
 Hefur borgarstjórastarfið breyst?
Litríkur Jón Gnarr borgarstjóri í Gleðigöngu samkynhneigðra 2013.
MENNOGMÁLEFNI
FRÉTTASKÝRING
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Eftir rúma fjóra mánuði, 30. maí,
verður kosið til sveitarstjórna um
land allt. Þótt enn sé margt óljóst
um framboð einstakra manna og
flokka og stefnumál í kosningunum
er hægt að fullyrða að talsverðar
breytingar séu í vændum. Skoðana-
kannanir benda til þess að meiri-
hlutar í nokkrum stórum sveitar-
félögum séu valtir. Ný framboð,
einkum Bjartrar framtíðar og Pír-
ata, virðast hafa byr í seglin meðan
sumir gömlu flokkanna mæta and-
byr.
Jón Gnarr hættir
Þá er ljóst að nokkrir þeirra sveit-
arstjórnarmanna sem mest hafa ver-
ið áberandi á yfirstandandi kjör-
tímabili verða ekki í framboði í vor.
Ber þar hæst ákvörðun Jóns Gnarrs
borgarstjóra Reykjavíkur að draga
sig í hlé.
Nýjasta skoðanakönnunin um
fylgi flokkanna í Reykjavík, Þjóð-
arpúls Capacent-Gallup, var birt í
fyrrakvöld. Stóru tíðindin í henni
eru að meirihlutinn í höfuðborginni
er fallinn. Samfylkingin og Björt
framtíð, arftaki Besta flokksins, fá
aðeins sjö fulltrúa kjörna en þurfa
átta til að halda meirihlutanum.
Þetta er veruleg breyting frá síðustu
könnunum sem bentu til þess að
Björt framtíð fengi óbreytt fylgi
Besta flokksins. Of snemmt er að
segja til um hvort þetta er vísbend-
ing um að fylgi Bjartrar framtíðar sé
að dala á landsvísu.
Sjálfstæðisflokkurinn heldur því
fylgi sem kannanir hafa gefið honum
að undanförnu. Hann fengi fimm
fulltrúa í borginni. Næsta víst er að
sjálfstæðismenn yrðu áfram í minni-
hluta í borgarstjórn verði úrslit
kosninganna í samræmi við Gallup-
könnunina. Líklegast er að VG gengi
til samstarfs við meirihlutann.
Önnur stór tíðindi í nýju könn-
uninni eru fylgi Pírata. Þeim er spáð
tveimur fulltrúum í borgarstjórn.
Það er betri árangur en í fyrri könn-
unum. Þetta verður að teljast afar
vel af sér vikið af framboði sem enn
er að heita má andlitslaust og
stefnulaust í borgarmálum.
Bæjarstjóri nær ekki kjöri
Skoðanakannanir þær sem Fé-
lagsvísindastofnun gerði fyrir Morg-
unblaðið í nóvember og desember
leiða einnig margt athyglisvert í ljós.
Könnun sem birt var 27. nóvember
sýndi að meirihlutinn í Hafnarfirði
er fallinn. Samkvæmt könnuninni
myndi eini bæjarfulltrúi VG, Guðrún
Ágústa Guðmundsdóttir bæjar-
stjóri, ekki ná kjöri. Samfylkingin
myndi tapa miklu fylgi til Bjartrar
framtíðar.
Sjálfstæðisflokkurinn héldi sínum
fimm mönnum. Framsóknarflokkur-
inn fengi einn fulltrúa og er þá lík-
legt að afstaða hans gæti ráðið úr-
slitum um næsta meirihlutasam-
starf. Flokkurinn hefði þá val um
samstarf við sjálfstæðismenn annars
vegar eða Samfylkingu og Bjarta
framtíð.
Könnun sem Morgunblaðið birti
23. nóvember bendir til þess að
hreinn meirihluti L-listans, Lista
fólksins, á Akureyri sé fallinn. List-
Breytingar í vændum
 Kosið til sveitarstjórna 30. maí  Meirihlutar gætu fallið í Reykjavík, Hafnar-
firði, Árborg og á Akureyri  Þekktir sveitarstjórnarmenn draga sig í hlé
Akureyri Forystumenn Lista fólksins fagna sigri fyrir fjórum árum.