Morgunblaðið - 07.02.2014, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hver þing-maðurinnaf öðrum
viðurkennir að
lagafrumvörp sem
byggð eru á EES-
samningnum eða
sögð vera byggð á honum,
renni athugunarlaust í gegn-
um þingið. Slíkt ástand er
óþolandi. En það er þó ekki
endilega merki um það, að
þingbekkurinn sé verr skip-
aður nú en löngum áður. Mál
hafa smám saman verið að
falla í þennan farveg og eng-
inn þingmaður eða ráðherra
síðustu tvo áratugina er hvít-
þveginn engill í slíkum efn-
um. Steininn tók þó úr á síð-
asta kjörtímabili, þegar
stjórnmálaleg óheilindi, sem
náðu inn í alla þingflokka,
þótt í mismiklum mæli væri,
bættust við sofandaháttinn.
Þá var látið eins og lagaað-
lögun að Evrópusambandinu,
vegna aðildarumsóknar að
ESB, væri ekkert annað en
uppfylling EES-samnings.
Þeir sem þannig töluðu voru
annað tveggja, mjög ómerki-
legir stjórnmálamenn eða þá
úti á þekju, þótt þeir sætu
niðri í þingsalnum. Því miður
var fyrri hópurinn fjölmenn-
ari þótt hinn hópurinn væri
ekki virðingarverður að
þessu leyti. Rétt væri og
skylt, nú þegar aðlög-
unarmenn fara ekki lengur
fyrir, að fara yfir alla slíka
lagasetningu og afnema þann
þátt hennar þar sem sam-
þykki var illa fengið.
Hjörleifur Guttormsson,
fyrrverandi ráðherra, ritaði
eftirtektarverða grein í blað-
ið í vikunni og gerði eitt atriði
þessarar gerðar að umtals-
efni, en það snýr að loftslags-
stefnu Evrópusambandsins,
sem höfundurinn telur að
komin sé í ógöngur. Hjörleif-
ur benti á að „frá og með
árinu 2012 hafa loftslagsmál
hérlendis verið löguð að til-
skipunum ESB, sbr. lög nr 70
frá árinu 2012“. Þá segir
Hjörleifur: „Árið 2013 er það
fyrsta eftir að byrjað var að
framkvæma þessa stefnu hér-
lendis. Fyrrverandi rík-
isstjórn beitti sér fyrir upp-
töku þessa kerfis, sem eins og
fleiri mál runnin frá ESB-
tilskipunum fékk takmarkaða
umfjöllun, en enginn þing-
maður var þó á móti. Bálk-
urinn sá er reyndar engin
smásmíði, um 20 þéttskrif-
aðar síður með viðaukum.“
Þótt meginefni greinar
Hjörleifs Guttormssonar sé
áhugavert, þá er hér, að
þessu sinni, að-
eins vikið að mála-
tilbúnaðinum,
þegar hingað
heim er komið,
enda sýnir þetta
dæmi að bæði
smámál og stór, eins og þetta
mál, fá ekki verðuga umræðu.
Þegar að þessari meintu
vanrækslu þingmanna er
fundið, svara sumir þeirra
gjarnan með þeirri spurn-
ingu, hvers vegna menn, sem
hafa nóg á sinni könnu, ættu
að eyða tíma í mál sem þeir fá
bersýnilega engu um breytt.
Það er sannleikskorn falið í
spurningunni, en fjarri því að
það né annað leysi þingmenn
undan skyldum sínum.
Eins og fyrr sagði var fjöl-
mörgum málum af þessum
toga lætt í gegnum þingið á
óheiðarlegum forsendum á
síðasta kjörtímabili. Í annan
stað var Alþingi Íslendinga
ekki svipt löggjafarvaldi sínu
með EES-samningnum. Ef
það hefði falist í samningnum
hefði hann ekki staðist skil-
yrði stjórnarskrár og Hæsta-
rétti bæri að bregðast við
samkvæmt því ef mál, þannig
vaxin, bærust honum. Þingið
getur því að vild hafnað því
að færa EES-tilskipanir í lög.
ESB-ríkin geta þá brugðist
við slíkum ákvörðunum, en öll
slík viðbrögð yrðu að gæta að
rökum Íslendinga fyrir höfn-
un annars vegar og jafnræðis
viðbragðanna við hinum hafn-
aða þætti hins vegar.
Þriðja atriðið hefur smám
saman verið að koma fram.
Vegna þess að stjórn-
málamenn og ekki síst emb-
ættismannaelítan hefur
fylgst með sofanda- og aula-
hætti í viðbrögðum þingsins
síðustu kjörtímabil við EES-
tilskipunum sem yfirvöld
vilja að fái lagagildi á Íslandi,
eru mörg dæmi um að tilskip-
anirnar gangi lengra en
þyrfti og eins að felld séu inn
í frumvörpin atriði, sem erfitt
væri að fá þingheim til að
samþykkja að öðrum kosti.
Þýðingarmikið er að kjörn-
ir fulltrúar á löggjafarsam-
komu þjóðarinnar taki sig
saman í andlitinu hvað þetta
varðar. Það er niðurlægjandi
fyrir fólkið í landinu að horfa
upp á þessa fulltrúa fram-
kvæma störf sín eins og þeir
séu skuldbundnir til að þjóna
sem færibönd löggjafar með
sama hætti og starfsmenn
sem sinna fjöldaframleiðslu
varnings, og hafa ekkert að
segja um hvernig hann verð-
ur til.
Alþingismenn
eiga ekki að lúta
ESB-tilskipunum
í auðmýkt}
Vélmenni eiga ekki
að véla um lög
H
vað er eðlilegt og hvað ekki?
Stendur það einhvers staðar
skrifað, er einhver úti í bæ sem
ákveður það eða má maður
kannski bara sjálfur ráða því
hvað er eðlilegt? Er fólk með geðraskanir eðli-
legt, eða er kannski ekki til neitt sem er eðli-
legt?
Hvers konar orð er þetta annars?
Undanfarið hefur verið fjallað talsvert um
málefni fólks með geðraskanir í fjölmiðlum,
meðal annars á mbl.is. Þar hafa aðstand-
endur, heilbrigðisstarfsfólk og fólk með geð-
raskanir sagt sögur sínar.
Ekki er langt síðan fólk með geðraskanir og
skylda sjúkdóma fór að koma fram opin-
berlega og segja sögu sína og hugsanlega
hefði umfjöllun af þessu tagi ekki verið birt
fyrir nokkrum árum síðan.
Framan af voru geðfatlaðir og aðstandendur þeirra
lítt sýnilegir, hvað þá öflugur þrýstihópur og það er ákaf-
lega dýrmætt að þetta fólk sé tilbúið að koma fram opin-
berlega. Það er ekki bara dýrmætt fyrir þá sem glíma við
sama vanda, heilbrigðiskerfið eða aðstandendur þeirra,
heldur okkur öll. Með því að stíga fram veitir þetta fólk
öðrum innsýn í reynsluheim sinn sem mörgum hefur ver-
ið hulinn hingað til, ekki síst vegna fordóma gagnvart
geðfötluðum.
Ef málið er sett í efnahagslegt samhengi og horft á
beinharðar krónur og aura, þá er þunglyndi eitt og sér
einn dýrasti sjúkdómurinn á heimsvísu. Talið er að 15-
25% fólks geti vænst þess að verða þunglynt
einhvern tímann á lífsleiðinni og að allt að
15.000 Íslendingar séu þunglyndir á hverjum
tíma. Efnahagskreppan undanfarin ár með
auknu atvinnuleysi og óöryggi hefur síðan
aukið á vandann.
Sé horft á málið í víðara samhengi, þá hef-
ur verið talað um að fjórði hver Íslendingur
þurfi einhvern tímann á lífsleiðinni að glíma
við andlega erfiðleika af einhverjum toga.
Geðraskanir eru þannig síður en svo eitt-
hvert jaðarfyrirbæri á kantinum sem kemur
fáum við.
Einn af viðmælendum mbl.is í áðurnefndri
umfjöllun hefur glímt við geðraskanir og seg-
ist sjálfur hafa verið með talsverða fordóma
gagnvart geðfötluðum. Hann talaði um að
ímynd margra af einstaklingi með geðröskun
væri komin úr bandarískum bíómyndum, fólk sæi fyrir
sér mann í spennitreyju sem væri lokaður inni.
Önnur algeng goðsögn er að geðfatlaðir séu á einhvern
hátt ofbeldisfyllri en annað fólk og séu því til alls vísir og
skynsamlegast sé að varast samneyti við þá.
Fátt er fjær lagi.
Mikil verðmæti, bæði efnahagsleg og andleg, felast í
fólki með ýmsar geðraskanir, rétt eins og öllu öðru fólki.
Við megum ekki við því að missa þetta fólk út úr sam-
félaginu og við getum gert ýmislegt til að sporna við því.
Sterkasta aflið í þeim efnum, eins og svo mörgu öðru, er
að kynna sér málefnið og horfa fordómalaust á þessa
sjúkdóma og þá sem þeir hrjá. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Ekkert jaðarfyrirbæri á kantinum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Búið er að skrá um 30 þús-und hektara (300 ferkíló-metra) lands sem grætthefur verið upp í verkefn-
inu Bændur græða landið. Þetta eru
svæði sem hafa verið færð inn í
gagna- og kortagrunn Landgræðsl-
unnar. Áætlað er að um 5.000 hekt-
arar, eða 50 ferkílómetrar, til við-
bótar séu óskráðir. Þess má geta til
samanburðar að sveitarfélagið
Reykjavík, með Esjunni og öllu sam-
an, er 274 ferkílómetrar að stærð.
Um 600 bændur og landeig-
endur eru skráðir í verkefnið Bænd-
ur græða landið. Á hverju ári er
unnið að uppgræðslu á um 5.000
hekturum (50 ferkílómetrum) á veg-
um verkefnisins. Nokkur ár getur
tekið að græða hvert svæði upp og
er misjafnt eftir svæðum hvað upp-
græðslan tekur langan tíma, að sögn
Sunnu Áskelsdóttur, héraðsfulltrúa
og verkefnastjóra verkefnisins
Bændur græða landið.
Flaggskip Landgræðslunnar
„Það má segja að verkefnið
Bændur græða landið sé flaggskip
Landgræðslunnar. Það hefur tekist
ævintýralega vel til. Verkefnið
byggist á því að stofnanir séu ekki í
framkvæmdunum heldur virki þá
sem eiga allt undir því að landið sé í
lagi,“ sagði Andrés Arnalds, fag-
málastjóri Landgræðslunnar. „Þetta
er hreint grasrótarverkefni. Það
byggist á þátttöku og samstarfi.“
Sunna sagði að upphafið mætti
rekja til svonefnds heimalandaverk-
efnis sem hófst árið 1990. Það var
samvinnuverkefni Landgræðsl-
unnar og bænda víðsvegar á landinu
um uppgræðslu á heimalöndum
bænda. Verkefninu óx fiskur um
hrygg. Kaflaskil urðu árið 1994 þeg-
ar Áburðarverksmiðja ríkisins gaf
verkefninu 250 tonn af áburði. Gjöfin
var í tilefni af 40 ára afmæli Áburð-
arverksmiðjunnar. Þátttakendum í
verkefninu fjölgaði verulega og í
kjölfarið fékk það nýtt heiti, Bændur
græða landið. Verkefnið á því 20 ára
afmæli á þessu ári undir því nafni.
Allir bændur á landinu geta sótt
um þátttöku í verkefninu Bændur
græða landið. Það óx hratt um tíma
en hefur verið nokkuð stöðugt meira
og minna síðasta áratuginn.
Landgræðslan veitir þátttak-
endum ráðgjöf um hvernig skuli
staðið að uppgræðsluverkefnum.
Eins veitir hún styrk til áburð-
arkaupa sem nemur um 85% af inn-
kaupsverði áburðarins án virðis-
aukaskatts. Endurgreiðsluverð
fyrir árið 2014 hefur verið ákveðið
60.500 krónur á hvert tonn.
Þátttakendur annast svo kaup
á áburðinum, flytja hann og bera á
landið. Margir bændur bera á
stærri svæði en samningurinn kveð-
ur á um, í sumum tilvikum mun
stærri svæði, samkvæmt heimasíðu
Landgræðslunnar. Einnig bera
margir bændur á lífrænan áburð
svo sem húsdýraáburð, moð, gamlar
heyrúllur og fleira.
Samfélagslegt verkefni
Sunna sagði að Bændur græða
landið væri samfélagslegt verkefni
og grundvöllur öflugs og náins sam-
starfs Landgræðslunnar og bænda
um allt land. Í verkefninu væri unn-
ið að sameiginlegum hagsmunum
þessara aðila.
„Tengslamyndunin er mjög
mikilvæg og með henni miðlast
þekking á báða bóga og gagn-
kvæmur skilningur á milli Land-
græðslunnar og bænda eykst. Í
verkefninu snúa aðilar, sem oft hafa
deilt, bökum saman og taka sameig-
inlega á vandamálum í landnýtingu
og ástandi jarðvegs og gróðurs,“
sagði Sunna.
Árangursrík upp-
græðsla bænda
Ljósmynd/Sigþrúður Jónsdóttir
Landgræðsla Dreift úr heyrúllum á Gnúpverjaafrétti 2012. Bændur hafa
dreift tilbúnum áburði, húsdýraáburði og moði til að græða upp landið.
Afurðaáherslur Landgræðsl-
unnar hafa skilað miklum
árangri, en þær hafa hugsanlega
takmarkað ávinninginn af þátt-
tökuaðferðunum. Þetta má
álykta af niðurstöðum meist-
araritgerðar Britu Berglund sem
hún varði við við LbhÍ 30. janúar
síðastliðinn.
„Í verkefninu var skoðað
hvernig þátttökuhugtakið hefur
verið túlkað innan Landgræðslu
ríkisins og hvaða áhrif sú túlkun
hefur haft á útfærslu þátttöku í
tveimur landgræðsluverkefnum:
Bændur græða landið (BGL) og
Hekluskógum,“ segir í frétt á vef
Landgræðslunnar. „Samskipta-
aðferðir héraðsfulltrúanna
stuðluðu að samvinnu og bætt-
um tengslum milli Landgræðsl-
unnar og bænda. Þessi tengsl
gerðu þeim kleift að styðja við
landgræðslustörf bænda, sem
var mikilvægur liður í að upp-
fylla meginmarkmið Land-
græðslunnar.“
Betri tengsl
við bændur
ÞÁTTTÖKUAÐFERÐIR
Í LANDGRÆÐSLU