Morgunblaðið - 07.02.2014, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN 23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2014
Það er erfitt að
verja hið ósýnilega.
Hugtök eins og
„kyrrð“ og „helgi“ er
ekki hægt að benda á
í umhverfinu, ekki
hægt að draga þau
fram og segja: „Já,
svo höfum við þetta
líka!“ Kyrrð og helgi
eru hugtök sem lýsa
andblæ einhvers
ákveðins staðar, þar sem fólk upp-
lifir þessi hugtök sem raunveru-
leika. Skálholt er þess konar stað-
ur, mögulega með síðustu
sögustöðum á Íslandi þar sem enn
er hægt að ganga á vit fortíð-
arinnar og upplifa, ekki aðeins
kyrrð og helgi, heldur
hjartslátt sögunnar í
hverju skrefi.
Kyrrð Þingvalla hef-
ur fyrir löngu verið
rofin, og það freklega,
og helgi staðarins
troðin fótum sjö-
hundruðþúsund ferða-
manna á ári. Það þorir
náttúrlega enginn að
segja það upphátt, en
það blasir við hverjum
sem hefur opin augu.
Og eyru. Síðastliðið
sumar heyrði ég rútu-
bílstjóra og leiðsögumann, báða ís-
lenska, hóa eða æpa, bæði í Al-
mannagjá og á völlunum, í þeim
tilgangi að leyfa ferðamönnum að
heyra bergmálið. Sniðugt. Já, það
þarf að finna upp á ýmsu til að
skemmta erlendum gestum svo þeir
hafi nú frá einhverju að segja þeg-
ar heim er komið. Fyrir vikið eru
Þingvellir orðnir einhvers konar
„Grand Central Station“.
Og nú blasir við að samskonar
afhelgun eigi fyrir Skálholti að
liggja. Mörgum er brugðið við þau
tíðindi að Kirkjuráð ætli nú að
hella sér út í ferðaþjónustu með því
að jafna höfuðstað íslenskrar sögu
og kristni við jörðu, sjálfan Skál-
holtsstað. Öðruvísi verða þau tíð-
indi sem nú berast af síðustu
ákvörðun ráðsins ekki skilin.
Kirkjuráð hefur semsagt ákveðið
að auglýsa eftir rekstraraðila að
hótel- og veitingarekstri í Skálholti,
þvert á þá staðreynd að sú starf-
semi er nú þegar í góðum höndum
þess fólks, sem einmitt hefur látið
sig varða um hin ósýnilegu verð-
mæti staðarins. Það sem manni
sýnist vaka fyrir Kirkjuráði er að í
Skálholti skuli vera blússandi bis-
ness, með tilheyrandi fjöldaumferð
og átroðningi.
Ég vil benda Kirkjuráði á að
taka sér ferð á Þingvelli um há-
annatímann, og spyrja sig síðan
hvort þetta sé það sem þeir vilji í
raun og sannleika fyrir Skálholt.
Sú arfaslæma tillaga, að bygg-
ingu risavaxinnar miðaldadóm-
kirkju í Skálholti, hefur sem betur
fer verið slegin af. En hugmyndin
um að Skálholt eigi að verða grand
pissustopp fyrir hjarðir ferða-
manna, virðist hafa skotið það
djúpum rótum í huga kirkjuráðs-
manna að þeir geti ekki lengur séð
Skálholt í réttu ljósi. Og hafa
kannski aldrei gert. En því mega
kirkjuráðsmenn ekki gleyma að í
hjörtum flestra Íslendinga er Skál-
holt sá helgistaður þar sem ýtrasta
gætni og íhaldssemi eiga að ráða
för í ákvarðanatöku um breytingar
á staðnum.
Sú holskefla ferðamanna sem við
búum við núna er vissulega jákvæð
í takmörkuðu efnahagslegu tilliti,
en hugtök eins og „kyrrð“ og
„helgi“ verða hvorki keypt né seld.
Sé reynt að benda á þau víkja þau
sér fimlega undan; þau eru ósnert-
anleg, nema því aðeins að ekki sé
hróflað við þeim. Aðeins þá geta
einstaklingar gengið á vit þeirra og
notið þeirra gjafa sem í þeim felast.
En sú upplifun getur aldrei orðið
fjöldans, því fjöldinn er ævinlega
hjörð, og hjarðir þurfa að éta og
drekka og létta á sér og drífa sig
síðan áfram á næsta áfangastað
með tilheyrandi fyrirgangi.
Ég óska eftir því að kirkjuráðs-
menn útskýri opinberlega hvað fyr-
ir þeim vakir með þessum hug-
myndum sínum, eða hver það er,
sem á bakvið tjöldin er að þrýsta á
ráðið og telja þeim trú um að Skál-
holt sé „vannýtt auðlind“. Hvað
verður um fjörutíu ára sögu Sum-
artónleikanna? Hvað verður um
Kyrrðardaga og þann fjölda nám-
skeiða og ráðstefna sem hafa átt
griðastað í Skálholti? Þótt Kirkju-
ráð fari með allt ráðstöfunarvald á
Skálholtsstað, á pappírunum, þá
skulu ráðsmenn gæta þess að stað-
urinn tilheyrir þjóðinni og sögunni.
Íslendingar sem unna Skálholti
munu ekki sitja þegjandi undir
ákvörðunum sem brjóta gegn hin-
um hljóðu og ósýnilegu verðmætum
sem Skálholt býr yfir.
Hin ósýnilegu verðmæti í Skálholti
Eftir Friðrik
Erlingsson » Þingvellir eru orðnir
einhvers konar
„Grand Central
Station“. Og nú blasir
við að samskonar af-
helgun eigi fyrir Skál-
holti að liggja.
Friðrik
Erlingsson
Höfundur er skáld.
VINTAGE FLÍSAR
Nýkomnar
Stórhöfða 21 | sími 545 5500 | flis.is
Fyrir þá sem
elska hönnun
Fæst í apótekum, heilsubúðum, Hagkaupsverslunum
(Smáralind og Spönginni) og Fjarðarkaupum.
Er á Facebook
Bóluhreinsir
og dagkrem
Bóluhreinsirinn virkar mjög vel á mig, bólurnar
hverfa og hann sótthreinsar og græðir. Mér
finnst dagkremið mjög frískandi fyrir andlitið
og gefa góðan raka því ég er stundum með
þurra húð. – Hlíf Sverrisdóttir
www.annarosa.is
Bóluhreinsirinn hefur
virkað afar vel á bólur en
hann er bæði bólgueyðandi
og sótthreinsandi.
Dagkremið er einstaklega
rakagefandi og hentar vel
fyrir venjulega, þurra og
viðkæma húð.
Hinn 1. febrúar sl.
var frétt í Morg-
unblaðinu um afkomu
hjúkrunarheimila. Þar
sagði feitletrað í undir-
fyrirsögn: „Tap á
Höfða á Akranesi 100
milljónir“. Í fréttinni
kemur jafnframt fram
að hallarekstur hafi
verið 197 milljónir sl.
tvö ár. Ég hef orðið var
við að íbúar Höfða, starfsmenn og
velunnarar hrukku við þegar þeir
lásu þessa frétt og spyrja hvort Höfði
sé á leið á hausinn. Svo er nú sem bet-
ur fer ekki.
Ef skoðaðir eru fimm síðustu árs-
reikningar Höfða sést að tekjur voru
2.730 þús. kr. og gjöld 2.598 þús. kr.
Afgangur af rekstri og fjármagns-
liðum var því 132 millj. kr. eða svipuð
upphæð og reiknaðar afskriftir sem
voru 134 millj. kr. Einu árin sem
gjöld voru lítillega hærri en tekjur
voru 2011 og 2012 þegar velferð-
arráðuneytið tók þá einkennilegu
ákvörðun að fækka hjúkrunar- og
dvalarrýmum á Höfða um fimm frá
ársbyrjun 2011, þrátt fyrir viðvar-
andi 30-40 manna biðlista. Þessi
fækkun rýma hefur skilað sér til
baka.
Það sem setur reikningslega af-
komu Höfða á hvolf eru hins vegar
reiknaðar lífeyrisskuldbindingar,
þ.e.a.s. útreikningur tryggingafræð-
ings á því hvernig lífeyrisréttindi
starfsmanna muni hækka á þeirra líf-
eyristíma, sem á þessum fimm árum
námu 295 millj. kr.
Undanfarin ár hafa staðið yfir við-
ræður milli Samtaka fyrirtækja í vel-
ferðarþjónustu (SFV) og fjár-
málaráðuneytisins um yfirtöku
ríkisins á lífeyrisskuldbindingum
hjúkrunar- og dval-
arheimila. Þessar skuld-
bindingar hafa hlaðist
upp og koma til greiðslu
með vaxandi þunga á
næstu árum. SFV hefur
bent á að þegar velferð-
arráðuneytið ákveður
daggjöld dvalar- og
hjúkrunarheimila, sem
gert er einhliða og án
samráðs við heimilin, þá
sé ekki gert ráð fyrir líf-
eyrisskuldbindingum.
Velferðarráðuneytið mun hafa stað-
fest í þessum viðræðum að þetta sé
rétt túlkun hjá SFV.
Það er stórmál fyrir öldrunarstofn-
anir í landinu að uppgjör á lífeyr-
isskuldbindingunum fari fram sem
allra fyrst. Að öðrum kosti koma þær
með fullum þunga á heimilin á næstu
15-20 árum sem er auðvitað fráleitt
þar sem ekki hefur verið gert ráð fyr-
ir þessum kostnaði í þeim daggjöld-
um sem ríkið ákveður heimilunum.
Höfði hefur í fjölda ára byggt upp
öflugan varasjóð með þeim afgangi
sem verið hefur af beinum rekstri
heimilisins. Á þann varasjóð mun
ganga jafnt og þétt þegar lífeyr-
isskuldbindingarnar koma til
greiðslu á næstu árum náist ekki
samkomulag við ríkið um uppgjör
þeirra.
Tapið á Höfða
Eftir Guðjón
Guðmundsson
Guðjón Guðmundsson
»Höfði hefur í fjölda
ára byggt upp öfl-
ugan varasjóð með þeim
afgangi sem verið hefur
af beinum rekstri heim-
ilisins.
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Höfða.