Morgunblaðið - 20.02.2014, Síða 58

58 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2014
Skeifunni 8 | Kringlunni | sími 588 0640 | casa.is
BOURGIE
Hönnun: Ferruccio Laviani
Svartur 49.000,-
Glær 49.000,-
TAKE
Hönnun: Ferruccio Laviani
Verð 17.500.- stk
Reglur verða vitaskuld að ríkja í
hverju samfélagi og nauðsynlegt er
að þær séu sanngjarnar og/eða rétt-
látar svo fólk fari
almennt eftir
þeim. Sennilega
er það þó beinlínis
hættulegt að
byggja þær að-
allega á meðaltal-
stölum og „þjóð-
hagslegum
stærðum“, líkt og
kommúnistar
hafa svo ríka til-
hneigingu til – að jafna allt út í með-
almennsku.
„Samfylkingin“ stóð á breiðum
borða í kröfugöngu kommúnista 1936
og „Björt framtíð“ er líkt og „Besti
flokkurinn“ frasi sem svokallandi sig
nú um stundir „félagshyggjufólk“
notar til að viðhalda hugmyndakerfi
sem fyrir löngu sýndi sig í að vera vit-
laust. Líklega að stórum hluta sprott-
ið af öfund, ef ekki vanmetakennd.
Allt vill þetta fólk samt ugglaust vel á
sinn hátt og fæst þeirra virðast algal-
in. Vantar bara betri yfirsýn, sér ekki
skóginn fyrir trjánum. Þyrfti að
ferðast meira, einkum víðar.
Hvert og eitt okkar er ein-
staklingur, dýrmætur og sérstæður.
Ekki þó einangraður frá hinum ein-
staklingunum, þótt allir hafi sitt sér-
svið, oft alveg frá barnsaldri – sum
okkar jafnvel fleiri en eitt – enginn er
eins og aðrir. Þessa staðreynd verður
ævinlega að hafa í huga, ekki síst í
grunnskólakerfinu – sem kommúnist-
arnir náðu að stórskemma um ára-
tuga skeið. Ríkisstjórnir Davíðs
Oddssonar náðu þó að bjarga miklu,
t.d. er Björn Bjarnason, þáverandi
menntamálaráðherra, innleiddi „lífs-
leikni“ á sínum tíma. Oft á undan sinni
samtíð sá maður.
Kennarafélögin eru samt engin
lömb að leika sér við og fórna hags-
munum nemendanna miskunnarlaust
eins og sagan sýnir. Sum verkföllin
þeirra fyrrum, birtast nútildags í
ófullnægjandi skólagöngu allt of
margra próflausra einstaklinga – sem
vel hefðu getað sprungið út, hefðu
þeir fengið tækifæri til að „læra“, í
stað reglugerðabundinna kvaða um
að þeim skyldi „kennt“. Öllum á sama
hraða (jafnrétti), samkvæmt op-
inberri „fræðsluskyldu“ er sem hæg-
ast gæti borið heitið „inntroðsla“.
Órafjarri þörfum of margra nemenda,
verður víst að segjast. Komið töl-
fræðilega í ljós, samkvæmt PISA-
rannsókn OECD.
Hughreystandi er þó til þess að
hugsa að mennta- og menningar-
málaráðherrann í núverandi rík-
isstjórn er skynsamur maður, æs-
ingalaus og líklegur til dáða á við
fremstu menntamálaráðherrana úr
röðum sjálfstæðisfólks. „Eigi mun af
veita“ væri orðtak sem vel ætti við á
komandi misserum, er skólakerfið allt
verður loks krufið til mergjar og kom-
ið á nútímalegri framsæknum vinnu-
brögðum. Agi endurreistur og við-
leitni nemenda (auk kennara)
verðlaunuð. Próf fái á sig yfirbragð
leikja og skemmtunar líkt og spurn-
ingakeppnir, gefandi stig eða gráður.
Árangur af námi hvers og eins nem-
anda njóti sannmælis og réttlætis.
PÁLL PÁLMAR DANÍELSSON
leigubílstjóri.
Víkur jafnrétti fyrir
réttlæti í skólakerfinu?
Frá Páli Pálmari Daníelssyni
Páll Pálmar
Daníelsson
Bréf til blaðsins
Það sækja margar
hugrenningar og
spurnir að þegar hlýtt
er á fregnir af ýmsu
óhugnanlegu sem mað-
ur veit eða alla vega
grunar að sé áfeng-
istengt og máske eru
hin ósögðu eða óskrif-
uðu orð enn ágengari
við hug manns, því
ótrúlegt er hve miklum
hlífiskildi er alltof oft
haldið yfir öllu því misjafna sem teng-
ist áfengi og áfengisneyzlu.
Sannarlega væri t.d. þarft að fá
sem áreiðanlegastar tölur um hlut-
deild áfengisins í svo mörgu því sem
hörmulega fer í samfélagi okkar. Vit-
að er að sú hlutdeild er ótrúlega stór,
skelfilegar tölur sem einstaka sinnum
sjást eru sláandi, en af einhverjum
ástæðum er þeim lítt haldið á lofti. Ég
vil leyfa mér að fullyrða það að veiga-
mikil ástæða fyrir því sé sú staðreynd
að rannsakendur og þeir sem um
fjalla á einhvern veg eru sjálfir neyt-
endur, í mismiklum mæli að sjálf-
sögðu, en um leið feimnir við að skella
réttmætri skuld á „gleðigjafann“ sinn.
Af handahófi skal áréttað hversu for-
vitnilegt það væri að vita eiginlegan
og sannaðan hlut áfengis í heimilis-
ofbeldi, innbrotum, ofbeldisglæpum,
banaslysum og er þá fátt eitt talið og
gjarnan mega önnur fíkniefni fylgja
með svo náin tengsl sem þar eru á
milli. Nægir að nefna rannsóknir hlut-
lausra og virtra vísindamanna sem
hafa sannað að neyzla ólöglegra fíkni-
efna hefjist í nær 100% tilfella með
áfengisneyzlu, nokkuð sem ég dreg
svo sem ekki í efa.
Alla vega er það svo að vá tóbaks-
neyzlunnar er ólíkt betur tíunduð,
blessunarlega, svo mikill örlagavaldur
sem tóbakið óneitanlega er.
Við sem horfum algáðum augum á
samfélagið vitum hins vegar mætavel
hvers lags örlagavaldur áfengið getur
orðið, allt yfir í bein eða óbein ótíma-
bær dauðsföll og samt má helzt ekki
um þessa vá tala eða skrifa, því nóg er
um dýrð þessara veiga og dásemd
þeirra fimbulfaldað, án nokkurs fyr-
irvara, hvað þá að einhver aðvör-
unarljós séu tendruð. Við vitum að
áfengisauðvaldið er víða að verki,
enda fjármunir ógæfunnar drjúgir
hjá því liði og alltof oft
finnst manni sem um-
fjöllun lofsöngsins um
áfengið eigi þar rætur
sínar, enda ekki ein-
leikið hvernig fólk getur
fjallað um áfengismál án
þess að nokkurn skugga
beri þar á. En stundum
er manni komið á óvart,
en ég tók sérstaklega
eftir því í umfjöllun
ágætri um aldarafmæli
Eimskipafélags Íslands,
þegar fjallað var um farþega-
siglingar til annarra landa að þar
hefði alvarlegan skugga borið á ferð-
irnar og það var óhófleg áfengis-
neyzla um borð svo að til vandræða
var. Minnir okkur á að vandamálin
eru ekki ný af nálinni, minnir okkur
einnig á þörfina að segja satt og rétt
frá þar sem áfengið á í hlut og mættu
margir mikið af því læra. Og af því
þessar línur eru blaðfestar í þorralok
þá er máski rétt að enda á þeim sið
sem fylgt hefur þorrablótum og fylgir
enn að þar sé kneyfað áfengi af slík-
um röskleika að eftirmálin geta orðið
mörg og margvísleg og ekki af
skemmtilegra taginu. Þar eins og víð-
ar í skemmtanalífi okkar er reynt að
setja samasemmerki milli þess að
fólk skemmti sér og áfengisneyzl-
unnar og má ég þá minna á orð góð-
vinar míns sem ég hitti fyrr í vetur og
sagði nokkurn veginn þetta: „Nú er
ég löngu hættur að drekka og loksins
uppgötvaði ég það að ég hefi bláedrú
skemmt mér betur á samkomum en
nokkru sinni fyrr og ég sem hélt einu
sinni að það þýddi ekki að skemmta
sér án áfengis. Og minnstu svo ekki á
eftirköstin sem oft fylgdu manni áður
fyrr.“ Þorraþankar geta vart endað á
sannari hátt.
Eftir Helga Seljan
Helgi Seljan
» Sannarlega væri
t.d. þarft að fá sem
áreiðanlegastar tölur
um hlutdeild áfengisins
í svo mörgu því sem
hörmulega fer í
samfélagi okkar.
Höfundur er form. fjölmiðlanefndar
IOGT.
Þankar í þorralok
Það er með ólík-
indum hvernig for-
kólfar verkalýðshreyf-
ingarinnar vinna og
tala. Áberandi er þetta
hjá Gylfa Arnbjörns-
syni forseta ASÍ.
Hann tönnlast alltaf
á því að það verði að
sýna ábyrgðartilfinn-
ingu í samningum og
gæta þess að gera ekki
of miklar kröfur til að koma í veg fyr-
ir verðbólgu.
Það er eins og hann haldi að verð-
bólga sé af völdum láglaunafólks. Er
þessi blessaði maður (hagfræðingur)
gjörsamlega tómur í hausnum? Verð-
bólga verður til vegna þess að engin
stjórn er á verðlagningu. Veit hag-
fræðingurinn ekki að þegar verðbólg-
an var sem mest hér á landi á síðustu
öld, þá voru í gildi ákvæði á milli laun-
þega, vinnuveitanda og stjórnvalda
um að laun skyldu fylgja verðlagi og
yrði hækkun á verðlagi samkvæmt
verðlagsvísitölu þá kæmi hækkun
launa til samræmis við hækkun henn-
ar einum mánuði eftir að verðlags-
vístala var birt? Þetta sannar að verð-
bólga er ekki af völdum launafólks.
Launafólk, sem vinnur eftir samn-
ingsbundnum launum og kjörum, or-
sakar aldrei verðbólgu.
Áður en þetta samkomulag var
gert voru verkföll mjög tíð því samn-
ingar voru bundnir til ákveðins tíma,
t.d. eins árs, og oft með fyrirvara um
uppsögn ef verðlag hækkaði.
Erfiðlega gekk oft að fá viðsemj-
endur til að leiðrétta þetta og var þá
eina vopn verkalýðshreyfingarinnar
til að verja kaupmátt umsamdra
launa á þessum verðbólguárum, að
hóta verkfalli ef ekki fengist leiðrétt-
ing á launum þeirra.
Verðbólgan eftir miðja síðustu öld
var mikil, oft 18-20%, sem orsakaði
gífurlegt tjón fyrir alla og olli því að
ótrúlegur fjöldi vinnudaga tapaðist
hjá þjóðinni, eða allt að 1000 vinnu-
dögum á ári.
Þessi samningur milli aðila vinnu-
markaðarins náði aðeins að stöðva
verkföllin en ekki að stöðva verðbólg-
una því víxlverkanir verðlags og
launa héldu áfram. Einnig urðu ýms-
ar stjórnvaldsaðgerðir til að orsaka
verðbólgu eins og geng-
isbreytingar sem oft var
ráðist í að kröfu útgerð-
arinnar. Þegar svo var
komið að þessar víxl-
verkanir verðlags og
launa væru að þróast í
óðaverðbólgu sáu menn
að þetta yrði að stöðva.
Þá urðu til samningar,
1986 og 1990, sem kall-
aðir hafa verið þjóð-
arsátt. Þar var ákveðið
að slíta tengslin milli
verðlagsvísitölu og
launavísitölu.
Helstu aðilar að þeim samningum
voru Einar Oddur Kristjánsson al-
þingismaður, Ásmundur Stefánsson
forseti ASÍ og Guðmundur J. Guð-
mundsson formaður Dagsbrúnar.
Þáttur Einars var tvímælalaust
stærstur í þessum ákvörðunum.
Þetta var mjög virtur maður og átti
sterk ítök innan VSÍ, en einnig innan
Sjálfstæðisflokksins.
Hann vissi, sem og allir aðrir hugs-
andi menn, að tækist ekki að stöðva
verðbólguna, þá færi allt í sama far og
áður. Hann vissi einnig að launþega-
hreyfingin myndi ekki brjóta það
samkomulag, því ekkert skaðar hana
meira en verðbólga og verkföll. Og
þetta tókst hjá þessum þremenn-
ingum því síðustu árin fyrir aldamót
var lítið um stórátök á vinnumark-
aðinum.
En nú er af sem áður var, enginn
boðlegur maður hvorugum megin
borðsins, Einar Oddur er látinn sem
og Guðmundur, og Ásmundur horf-
inn úr þessari baráttu.
Gylfi Arnbjörnsson er gjörómögu-
legur formaður verkalýðsins, og hon-
um ætti að segja upp sem allra fyrst.
Hann hugsar eingöngu sem fræði-
maður um nauðsyn þess að stöðva
verðbólgu og ætlast til þess að verka-
lýðshreyfingin verði að vera þar í far-
arbroddi.
Þetta er alröng hugsun því verð-
bólga er og verður aldrei að frum-
kvæði launþega. Verðbólga verður til
vegna stjórnvaldsákvarðana og sjálf-
tökuaðila í ýmsum rekstri t.d. versl-
unareigenda og annarra þeirra sem
skammta sér laun og kjör að eigin
geðþótta. Þar ræður Gylfi engu þó
hann betli til viðsemjenda sinna um
að stöðva verbólgu.
Frumskylda verkalýðshreyfing-
arinnar er að standa vörð um afkomu
þeirra sem minnstu hafa úr að spila
þ.e. láglaunafólks, öryrkja og meiri-
hluta eldri borgara.
Verkalýðshreyfingin á að einbeita
sér að því að þvinga viðsemjendur
sína og stjórnvöld til að beita virkara
verðlagseftirliti með refsiákvæðum á
sjálftökuhópa um laun sín.
Verkalýðshreyfingin hefur engin
völd til að stöðva eða refsa sjálf-
tökuaðilum fyrir hækkun launa eða
verðlags, hún getur aðeins beitt verk-
fallsvopninu og það er neyðarréttur,
sem er engum til góðs og er ekki beitt
nema í ýtrustu neyð.
Það er algerlaga á valdi stjórn-
valda og samtaka atvinnuveitenda að
halda verðbólgunni í skefjum, þannig
að sá stöðugleiki náist sem allir telja
að þurfi að vera .
Betliboðskapur Gylfa er að þessu
leyti staðfesting á því að hann veit að
það er rétt, sem hér er fullyrt um or-
sök verðbólgu. Það er því skylda vald-
hafanna, hvers einasta aðila þeirra,
að stöðva þá þróun, sem nú er að
verða og þeir sem betur mega sín taki
fullan þátt í baráttu við verðbólguna
og hætti að láta þá sem minna mega
sín bera alltaf alla byrðina.
Frjóar hugmyndir koma sjaldan úr
hausum kerfiskarla, en ég vil benda á
eina leið til að knýja á um lausn þessa
vanda og hún er sú að ASÍ noti eign
sína, afl og auð í lífeyrissjóðunum til
að knýja á um lausn þessa vanda.
Eftir Hafstein
Sigurbjörnsson
Hafsteinn Sigurbjörnsson
»Verðbólga verður til
vegna þess að engin
stjórn er á verðlagningu.
Höfundur er eldri borgari.
Villa verkalýðshreyfingarinnar