Morgunblaðið - 07.03.2014, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. MARS 2014
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fullreynt þótti í fyrrakvöld að
samningar tækjust ekki um stjórn
makrílveiða á þessu ári. Að lokinni
sjöundu fundalotunni kvöddust
menn með vinsemd að loknum
fundi í Edinborg, en í raun var eng-
inn ánægður með niðurstöðuna, að
því er virtist. Allir segjast hafa
teygt sig langt í átt til samkomu-
lags og harma að ekki hafi náðst
samningur þegar öll skilyrði hafi
átt að vera til staðar. Samkvæmt
heimildum blaðsins telja Íslend-
ingar og Evrópusambandið að
Norðmenn hafi verið ósveigjanlegir
og stöðugt komið með nýjar kröfur
og athugasemdir. Ekki stendur á
svörum frá Norðmönnum, sem
kenna hinum aðilunum um óbilgirni
og segja ekki við sig að sakast.
„Norðmenn hafa því miður kom-
ið í veg fyrir að þetta samkomulag
næði fram að ganga, ekki síst með
ósveigjanlegri og órökstuddri
kröfu um veiðar langt umfram vís-
indalega ráðgjöf,“ var haft eftir
Sigurði Inga Jóhannssyni sjáv-
arútvegsráðherra á heimasíðu
ráðuneytisins í fyrrakvöld.
Í umræðunum var unnið að
samningi til þriggja ára og lengst
af hefur deilan snúist um hlutdeild
einstakra þjóða í heildarkvótanum
og hversu mikið ætti að veiða í
heildina. Í haust sem leið urðu Ís-
land og Evrópusambandið, að
frumkvæði ESB, ásátt um að hlut-
ur Íslands yrði 11,9% af heildinni.
Ekki mun hafa verið hvikað frá
þeirri hlutdeild í viðræðunum.
Óvænt útspil vegna
veiða við Grænland
Síðasta sprettinn var hlutur
Færeyinga kominn upp í 12,6%, en
að Noregur og ESB skiptu með sér
rúmlega 70% af heildinni, Ekki
náðist samkomulag um þessa skipt-
ingu. Það sem eftir stendur, undir
5%, hefði komið í hlut Rússa, sem
þó eru ekki strandríki í viðræðum
um makríl. Þá lá fyrir vitneskja um
ásetning Grænlendinga um að
veiða 100 þúsund tonn í ár. Á fund-
inum komu fram áhyggjur vegna
þróunar veiða í grænlenskri lög-
sögu, svo ekki sé talað um ef þær
aukast enn frekar.
Varðandi heildarkvótann var í
upphafi miðað við ráðgjöf Alþjóða
hafrannsóknaráðsins, ICES, um 890
þúsund tonna afla, sem er veruleg
aukning frá ráðgjöf síðasta árs upp á
542 þúsund tonn. Fljótlega í viðræð-
unum kröfðust Norðmenn þess að
heildarkvótinn yrði hækkaður upp í
allt að 1300 þúsund tonn. Evrópu-
sambandið gaf undir fótinn með að
hækka kvótann eitthvað, en Íslend-
ingum fannst það ekki bera vott um
sjálfbæra og ábyrga fiskveiðistjórn.
Sérfræðingar ICES fóru yfir stofn-
matið á fundi í lok febrúar og skila-
boðin þaðan munu hafa verið langt
frá hugmyndum Norðmanna og í
raun nálægt fyrri tillögum fyrir
þetta ár.
Af heildarkvóta og hlutdeild frá-
talinni kom óvænt upp á í síðustu lot-
unni krafa Norðmanna um að
strandríki gætu ekki bæði stundað
veiðar í eigin lögsögu samkvæmt
strandríkjasamningi og jafnframt
veiðar í lögsögu annars ríkis. Þessu
var einkum beint að Íslendingum,
sem hafa veitt innan lögsögu Græn-
lendinga, en einnig Evrópusam-
bandinu.
Íslensku fulltrúarnir töldu sig
hvorki hafa umboð né höfðu þeir
vilja til að skrifa undir skuldbind-
ingu gagnvart banni á veiðum við
Grænland. Fulltrúar Evrópusam-
bandsins voru sama sinnis. Þetta
hefði þó ekki haft áhrif á þá sem eru
komnir í samstarf eða með aðstöðu
nú þegar í Grænlandi.
Tilkynna einhliða kvóta
Meðan tekist hefur verið á um
stjórnun makrílveiða hafa viðræður
um stjórnun veiða á norsk-íslenskri
síld og kolmunna legið í láginni og
ekki liggur fyrir hvenær þeim verð-
ur fram haldið. Tvíhliða viðræður
Norðmanna og ESB um veiðar á
ýmsum öðrum tegundum og gagn-
kvæm fiskveiðiréttindi hófust hins
vegar í Edinborg í gær.
Á næstunni munu strandríkin
væntanlega tilkynna einhliða um
kvóta sína og ekkert liggur fyrir um
hvert stefnir með heildarveiðina.
Haldi allir við sínar ýtrustu kröfur
virðist ljóst að heildarafli getur farið
langt fram úr ráðgjöf. Sigurður Ingi
Jóhannsson, sjávarútvegsráðherra,
hvatti strandríkin í fyrrakvöld til að
sýna ábyrgð þegar kemur að
ákvörðun um veiðar á makríl í ár.
Ekki forsendur til refsiaðgerða
Á síðustu árum hafa Íslendingar
oft miðað við um 16% af heildarveiði
og verði svo áfram yrði íslenski kvót-
inn rúmlega 142 þús. tonn í ár. 11,9%
af ráðgjöfinni, eins og fallist var á í
viðræðunum, gæfu kvóta upp á um
106 þúsund tonn. Forsenda þeirrar
hlutdeildar var samningur til
þriggja ára, sem ekki er lengur í
myndinni.
Heimildarmenn blaðsins telja að
ekki séu nokkrar forsendur til refsi-
aðgerða gegn Íslendingum eins og
ESB hefur hótað á liðnum árum. Ís-
lendingar hafi undanfarið verið í far-
arbroddi í umræðu um ábyrgar
makrílveiðar í samræmi við ráðgjöf.
Framhjá þeirri staðreynd verði
heldur ekki litið að síðustu sumur
hafa um 1,5 milljónir tonna af makríl
verið í íslenskri lögsögu í fæðugöngu
á norðurslóðir.
Stöðugt nýjar kröfur Norðmanna
 ESB og Íslendingar gagnrýna Norðmenn, sem segja ekki við sig að sakast  Deilt um heildarkvóta
og hlutdeild í þriggja ára makrílsamningi  Veiðar við Grænland ásteytingarsteinn á lokaspretti
Ljósmynd/Börkur Kjartansson
Á veiðum Nýjasta skipið í uppsjávarflotanum er Börkur NK, sem Síldar-
vinnslan keypti frá Noregi. Myndin er tekin á Vestfjarðamiðum á þriðjudag.
Makrílafli íslenskra skipa árin 2005-2013
2005 2006 2008 2010 20122007 2009 2011 2013
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
36
3
4.
22
2
36
.5
18
11
2.
34
9
11
6.
15
9
12
2.
03
3 1
58
.9
50
15
2.
41
3
15
4.
32
0
Á árunum 2009-2012 var meira en 97% makrílaflans aflað innan íslenskrar lögsögu
en á síðasta ári fór hlutur makríls úr lögsögunni niður í 91%. Í fyrra veiddu íslensk
skip tæplega 12 þúsund tonn í grænlenskri lögsögu eða 7,7% af heilidnni. Íslensk
skip hafa einnig veitt makríl úr færeyskri lögsögu og hefur hlutur aflans úr henni verið
á bilinu 1-1,5% síðastliðin sex ár að undanskildu 2009 þegar hluturinn fór í 2,7%.
Aflinn var þá rúm 3.100 tonn en var á síðasta ári 1.940 tonn. Einkum er um að ræða
meðafla í síldveiðum.
Audun Maråk, framkvæmdastjóri
norskra útgerðarmanna, segir að
ástæður viðræðuslitanna liggi hjá
Íslendingum og Evrópusamband-
inu. Leyfilegur heildarafli og hlutur
einstakra strandríkja hafi verið erf-
ið atriði til úrlausnar. Orsök slit-
anna hafi þó fyrst og fremst verið
sú að Ísland og ESB hafi ekki viljað
skuldbinda sig til að veiða ekki
makríl úr kvóta Grænlendinga. Það
gangi ekki að veiða makríl sam-
kvæmt strandríkjasamningi og
einnig utan hans. Slíkt hefði grafið
undan samningnum og breyti hlut-
deild strandríkja samkvæmt hon-
um, að því er fram kemur í Fisk-
aren.
Elisabeth Aspaker sjávarútvegs-
ráðherra tekur í sama streng varð-
andi veiðarnar við Grænland. Hún
segir að gagnrýni á tillögur Norð-
manna um heildarkvóta sé ein-
kennileg í því ljósi að ESB og Ísland
ætli, auk strandríkjasamnings, að
leyfa skipum sínum veiðar þar til
viðbótar við heildarkvótann. Vísar
hún þá til þess að Grænlendingar
stunda það sem þeir kalla tilrauna-
veiðar og sá afli hefur ekki verið
inni í heildarkvóta strandríkja.
Maråk gagnrýnir Mariu Daman-
aki, sjávarútvegsstjóra ESB, sem
hafi með einleik fyrst gagnvart Ís-
landi og síðan Færeyjum lofað
þessum þjóðum ákveðinni hlut-
deild, án þess að ræða það við
Norðmenn. Einnig hafi skort á upp-
lýsingar frá ESB um veiðar við
Grænland.
Veiðar við Grænland hefðu
breytt hlutdeild strandríkjanna
NORÐMENN GAGNRÝNA VEIÐAR TIL HLIÐAR VIÐ SAMNINGINN
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Við leggjum til, eins og ávallt, að við
úthlutun makrílkvótans sé farið að
vísindalegri ráðgjöf Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins (ICES), eins og á við
um stofna sem nýttir eru í samstarfi
margra þjóða “ segir Jóhann Sigur-
jónsson, forstjóri Hafrannsókna-
stofnunar en tilefnið er slit viðræðna
strandríkja um skiptingu makríl-
stofnsins. Er fjallað um þau
viðræðuslit í grein hér fyrir ofan.
Málið allt í uppnámi
„Auðvitað er stjórn veiðanna í
uppnámi þegar ekki hafa náðst
samningar. Það er mjög miður að
ekki skuli hafa náðst saman þegar
makrílstofninn er í vexti. Þótt það
séu vísbendingar um að stofninn sé
að stækka og að hann sé sterkur og
hafi þolað þessar veiðar á undan-
förnum árum, þá er fyrirsjáanlegt að
stofninn mun fara niður á við á ein-
hverjum tíma-
punkti, og þá fyrr
en seinna, ef ein-
hverjar verulegar
veiðar umfram
ráðgjöf halda
áfram.“
Jóhann segir
þróunina þvert á
væntingar um
betri stjórn veið-
anna.
Veitt umfram ráðgjöf
„Við höfum horft upp á veiðar
verulega umfram ráðgjöf. Menn
höfðu væntingar um að þetta myndi
komast í betra horf með samningi
strandríkjanna. Ráðgjöf ICES fyrir
2014, um 890.000 tonn, var gefin út í
október sl. Hún byggist á meðalafla
síðustu þriggja ára og var má segja
bráðabirgðanálgun þar til endur-
skoðaðar aðferðir lægju fyrir á þessu
ári. Ráðið taldi að þessi veiði myndi
ekki hafa marktæk neikvæð áhrif á
stöðu makrílstofnsins,“ sagði Jó-
hann.
Fyrir tilstilli Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins fór fram fundur í febr-
úar sl. þar sem sátu vísindamenn frá
ríkjum sem nýta makrílstofninn. Þar
voru ný gögn tekin til skoðunar og
ákveðið að nota nýjar og betri að-
ferðir í framtíðinni.
Stuðst við íslenskar rannsóknir
Að sögn Jóhanns er hér m.a.
stuðst við gögn sem aflað hefur verið
með rannsóknum íslenskra vísinda-
manna í togmælingum á sumar-
útbreiðslusvæði makríls, merkinga-
gögn og gögn um nýliðun, sem bæta
munu spár um stofnþróun. Hann
sagði að ætla mætti að ráðgjöf ICES
með endurskoðuðu aðferðinni gæfi
svipaða niðurstöðu og fyrirliggjandi
ráðgjöf fyrir 2014. Endurskoðaðri
aðferð yrði síðan beitt á ný gögn þeg-
ar næsta úttekt yrði gerð á stofn-
inum og ráðgjöf mótuð í október nk.
fyrir veiðarnar árið 2015.
Umframveiði mun koma
niður á makrílstofninum
 Forstjóri Hafrannsóknastofnunar er uggandi yfir þróun
Jóhann
Sigurjónsson
Jacob Vestergaard, sjávarútvegs-
ráðherra Færeyja, sagði í símaviðtali
við Morgunblaðið í gærkvöldi að Fær-
eyingar myndu ekki ákveða makríl-
kvóta fyrr en að loknum tvíhliða við-
ræðum við ESB og Noreg.
„Eftir að tvíhliða viðræðum lýkur
munum við ákveða afla fyrir síld og
makríl og í kjölfarið hefja veiðar,“
sagði Vestergaard.
Svaraði hann því síðan til að
ótímabært væri að ræða hvort Fær-
eyingar myndu auka makrílkvótann,
færi svo að Norðmenn hygðust veiða
umfram ráðgjöf ICES, líkt og þeir
gáfu til kynna í samningaviðræð-
unum.
Samhliða þessum tvíhliða við-
ræðum munu fulltrúar ESB annars
vegar og Noregs hins vegar eiga í við-
ræðum sín á milli um skiptingu afla
og er makríll ein tegundin sem kem-
ur þar við sögu. Þær viðræður hófust
í gær og sagði Vestergaard Fær-
eyinga bíða tækifæris til að hefja tví-
hliða viðræður við ESB og Noreg.
Skal tekið fram að við ofan-
greindar viðræður er ekki samið um
heildarafla makríls.
Haft var eftir Vestergaard á fær-
eyska vefnum
Aktuelt, að Fær-
eyingar mundu
ekki gefa afslátt af
kröfunni um 23%
af ráðlögðum
heildarafla ICES.
Vestergaard kann-
aðist við þetta.
Spurður um
efnahagslegar af-
leiðingar banns við löndun makríl- og
síldarafurða í löndum ESB, sem sam-
bandið setti í fyrra vegna meintrar
ofveiði Færeyinga á síld, sagði Vest-
ergaard að þær hefðu komið niður á
útflutningstekjum Færeyinga um
sem næmi tugum milljóna danskra
króna. Samsvarar það hundruðum
milljóna íslenskra króna. Væri tapið
umreiknað sem hlutfall af vergri
landsframleiðslu myndi það sam-
svara milljörðum króna á Íslandi.
„Við höfum flutt út makríl til Níg-
eríu og annarra Afríkuríkja. Hluti af-
urðanna hefur farið til Kína. Þá höf-
um við flutt út makríl til Rússlands
og Úkraínu. Verðið er ekki ýkja hátt
vegna bannsins,“ segir hann en sjáv-
arútvegur er lifibrauð Færeyinga.
Færeyjar í nýrri viðræðulotu
LÖNDUNARBANN ESB REYNIST FÆREYJUM DÝRT
Jacob
Vestergaard