Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.03.2014, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.3. 2014
Meint kjörorð Jóns Sigurðssonar
voru tekin upp af Sigmundi Davíð
Gunnlaugssyni, núverandi forsætis-
ráðherra, í ræðu sem hann hélt í
þinginu hinn 28. janúar 2013 þegar
hann ræddi um Icesave-málið:
„Það má aldrei gefa eftir rétt
þjóðarinnar. Sjálfstætt ríki getur
aldrei leyft sér að gefa eftir rétt sinn. Þegar réttlæti er annars vegar
ættu menn að hafa í huga kjörorð Jóns Sigurðssonar sem eru letruð
við styttuna hér í Alþingishúsinu: Aldrei að víkja. Þegar réttlætið er
annars vegar má ekki víkja.“
Ekki má gleyma heldur að orðin eru líka notuð í einu af þekktustu
ættjarðarkvæðum íslenskrar tungu, sjálfum Þingvallasöng Steingríms
Thorsteinssonar, sem hefst á ljóðlínunni Öxar við ána. Ljóðið er
hvatning til þjóðarinnar um að standa saman og vinna landi sínu gagn,
samkvæmt skýringu Vísindavefjarins á merkingu þess.
S
etningin „Eigi víkja“ hef-
ur lengi verið talin ein-
kennandi fyrir baráttu
Jóns Sigurðssonar og
nefnd kjörorð hans. Í
grein Guðmundar Magnússonar
sagnfræðings sem birtist í næsta
hefti Þjóðmála eftir helgina setur
hann fram rökstuðning fyrir því að
Jón hafi aldrei átt sér neitt kjörorð.
Það að Jón hafi notað „eigi víkja“
sé nokkurs konar þjóðsaga sem hafi
orðið til eftir lát hans.
„Ég held því fram að það sé mis-
skilningur að Jón Sigurðsson for-
seti hafi átt sér eitthvert kjörorð
sem einkennandi sé fyrir stefnu
hans og vinnubrögð í stjórnmálum.
Hinu gagnstæða hefur stöðugt ver-
ið haldið fram allt frá því að hann
lést árið 1879, ekki síst af stjórn-
málamönnum í baráttu- og hátíðar-
ræðum. Í greininni rek ég hvernig
þessi hugmynd komst á kreik og
þróaðist í tímans rás,“ segir Guð-
mundur.
Hann segir að við rýni heimilda
hafi það vakið sérstaka athygli
hversu lengi það var á reiki hvert
kjörorðið væri nákvæmlega. „Frá
1879 til 1944 töluðu menn yfirleitt
um að það væri „Aldrei að víkja“.
Frá lýðveldisstofnun hafa menn
notað „Eigi víkja“. Á tímabili
reyndu Hannes Hafstein og sam-
herjar hans að koma „Ekki víkja“ í
umferð.“
Ef hægt er að tala um að ein út-
gáfa sé „rétt“ þá segir Guðmundur
það vera „Eigi víkja“. Það er áletr-
un sem er á innsigli með skjaldar-
merki sem Jóni var gefið árið 1851
og er kveikjan að þessu öllu. Inn-
siglið er nú varðveitt í Þjóðminja-
safni Íslands.
Átti sennilega ekki
sérstakt kjörorð
Að því er fram kemur í grein Guð-
mundar þá er sannleikurinn sá að
Jón notaði ekki innsiglið. „Hann
hélt áfram að nota eldri innsigli sín
eftir að hann fékk þetta að gjöf.
Orðin „Eigi að víkja“ finnast hvergi
í texta hans, hvorki í bréfum, grein-
um né ræðum. Raunar ekki heldur
í útgáfunni „Aldrei að víkja“. Kjör-
orð og upphrópanir voru ekki hans
stíll í ræðu eða riti,“ segir Guð-
mundur.
Í greininni fjallar Guðmundur
nokkuð um hugmyndasögu hinna
ólíku útgáfna kjörorðanna. Hann
segir að þegar leið á sjálfstæðisbar-
áttuna hafi ýmsir stjórnmálafor-
ingjar haft áhyggjur af því að Aldr-
ei að víkja væri of afdráttarlaust
kjörorð og gerði nauðsynlegar
málamiðlanir við Dani erfiðar. Þá
hafi nánast verið búið að taka Jón
forseta í guðatölu og erfitt orðið að
bakka með kjörorð hans. Það að
mennirnir sem héldu kjörorðinu á
lofti skuli aldrei hafa haft fyrir því
að kynna sér frumheimildir um það
finnst honum merkilegt.
„Ég er bara að vinna í anda Ara
fróða, vil eins og allir sagnfræð-
ingar hafa það sem sannara reyn-
ist,“ segir Guðmundur.
Þjóðhátíðardagurinn er haldinn hátíðlegur þann 17.júní ár hvert, á fæðingardegi Jóns Sigurðssonar. Svo virðist sem hann
hafi ekki verið eins ákveðinn í að víkja aldrei og talið hefur verið.
Morgunblaðið/Ómar
Voru
kjörorðin
þjóðsaga?
ENGAR HEIMILDIR STYÐJA ÞAÐ AÐ JÓN SIGURÐSSON
HAFI VALIÐ SÉR SEM KJÖRORÐ EÐA YFIRHÖFUÐ NOTAÐ
„EIGI VÍKJA“ Í RÆÐU EÐA RITI. ÞETTA KEMUR FRAM Í
NÝJASTA HEFTI ÞJÓÐMÁLA SEM KEMUR ÚT EFTIR HELGI.
HVATNINGARORÐ TIL ÞJÓÐAR
* Jón Sigurðsson eða Jón forseti átti í samskiptum við fjöldaÍslendinga bréfleiðis. Varðveist hafa yfir 6.000 sendibréftil Jóns frá um 870 bréfriturum. ÞjóðmálEYRÚN MAGNÚSDÓTTIR
eyrun@mbl.is
Fréttamenn á RÚV funduðu á fimmtudags-
kvöld til að fara yfir stöðuna í kjaraviðræðum
og ræða um uppsögn fréttastjóra. Á fundinum
var samþykkt að formaður félagsins færi með
skilaboð til Magnúsar Geirs Þórðarsonar út-
varpsstjóra og Óðins Jónssonar fréttastjóra frá
fundarmönnum um að fréttamenn lýstu fullu
trausti á Óðin og teldu ekki tímabært að
skipta um fréttastjóra.
Fundurinn mun hafa verið fremur óform-
legur, ekki var lögð fram sérstök ályktun held-
ur las Hallgrímur Indriðason, formaður Félags
fréttamanna, upp tillögu að skilaboðunum
sem var samþykkt. „Ég bar þetta upp til sam-
þykktar. Það voru allir með og enginn á
móti,“ segir Hallgrímur í samtali.
Samkvæmt heimildum mun þó ekki hafa
ríkt einhugur um að senda skyldi skilaboðin
með traustsyfirlýsingunni til útvarps- og
fréttastjóra, en fólk hafi einfaldlega ekki treyst
sér til að hafa sig í frammi enda hafi atkvæða-
greiðsla ekki verið leynileg heldur voru frétta-
menn beðnir að rétta upp hönd til sam-
þykktar. Frekari heimildir herma að meðal
annars hafi verið rætt á fundinum hvort félag-
ið væri með þessum skilaboðum að gera öðr-
um umsækjendum erfitt fyrir.
Aðspurður segist Hallgrímur ekki telja að
með skilaboðunum séu félagsmenn að útiloka
aðra umsækjendur og ekki sé verið að lýsa því
yfir að aðrir geti ekki sinnt stöðu fréttastjóra.
„Við erum búin að vera í stöðugu umróti frá
sumrinu 2008. Allur þessi niðurskurður og
breytingar undanfarið hafa truflað mjög okkar
vinnu. Andinn í fólkinu var sá að nú sé einfald-
lega ekki rétti tíminn til að skipta um frétta-
stjóra,“ segir Hallgrímur.
Samkvæmt heimildum urðu þó engin átök
um málið á fundinum, en sá styr sem staðið
hefur um stofnunina og fréttastofuna undan-
farið er sagður hafa tekið sinn toll og það
endurspeglist í skilaboðunum um að lýsa yfir
trausti á Óðin í stað þess að hætta á frekari
óvissu. Fyrir ári síðan ríkti mikil
óánægja meðal fréttamanna með
störf og stjórnunarhætti frétta-
stjórrans og fór svo að fulltrúar
Félags fréttamanna gengu á hans
fund og kröfðust úrbóta.
Eftir hrinu uppsagna á RÚV í
fyrra eru um 50 manns í Félagi
fréttamanna og hefur fækkað um
tíu á skömmum tíma. Um 25
fréttamenn sátu fundinn á
fimmtudagskvöld.
Búið að reka hálfa
samninganefnd
Kjaramál fréttamanna voru einnig
til umræðu á fundinum. Í kjölfar
uppsagna allra framkvæmdastjóra
RÚV er komin upp skrýtin staða í
kjaraviðræðum fréttamanna við
stofnunina og Samtök atvinnulífs-
ins. Tveir af fjórum í nefnd sem
hafði það hlutverk að semja við
Félag fréttamanna fyrir hönd
RÚV eru framkvæmdastjórar og
fengu því uppsagnarbréf í vikunni,
líkt og fréttastjórinn. Fundi um
næstu skref í kjaraviðræðum sem
vera átti á mánudag hefur því
verið frestað.
FRÉTTAMENN Á RÚV FUNDUÐU UM KJARAMÁL OG UPPSÖGN FRÉTTASTJÓRA
Ekki einhugur um að lýsa yfir trausti
Fyrir ári gengu fulltrúar Félags fréttamanna á fund Óðins Jónssonar og greindu frá óánægju með hans stjórn-
unarhætti. Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan þá og nú hefur félagið lýst yfir fullu trausti til fréttastjórans.
Morgunblaðið/Ómar
FRÉTTAMENN VORU EKKI ALLIR
SÁTTIR VIÐ AÐ LÝSA YFIR TRAUSTI
Á FRÉTTASTJÓRA RÚV.