Morgunblaðið - 23.05.2014, Blaðsíða 26

FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þó að tekist hafi með góðumárangri að tvinna samanöryggi og sveigjanleika ávinnumarkaði á Norð-
urlöndum, þarf að þróa norræna lík-
anið enn frekar og auka sveigj-
anleikann á vinnumarkaði, jafnvel
þó að það hafi í för með sér nokkru
meiri tekjumun og meiri tekjusveifl-
ur.
Þetta kemur fram í viðamikilli
skýrslu sem hópur hagfræðinga á
Norðurlöndum hefur unnið um efna-
hags- og atvinnulíf, opinber fjármál,
vinnumarkað og velferðar- og
menntamál o.fl. á Norðurlöndunum
fimm, Íslandi, Danmörku, Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi.
Norræna líkanið stendur fyrir
sínu en er ekki einstakt
60 ár eru nú liðin frá undirritun
samnings um sameiginlegan norr-
ænan vinnumarkað og fór af því til-
efni fram stór norræn ráðstefna um
vinnumarkaðsmál á vegum Nor-
rænu ráðherranefndarinnar í Hörpu
í gær og fyrradag. Skýrsla hagfræð-
inganna sem unnin var fyrir Norr-
ænu ráðherranefndina var kynnt á
ráðstefnunni í gær.
Í niðurstöðum hennar kemur fram
að norræna líkanið sem svo er
stundum kallað, stendur enn fyrir
sínu á ýmsan hátt m.a. í velferð-
armálum í samanburði við aðrar
þjóðir. Norðurlöndin skera sig úr
m.a. þar sem tekjujöfnuður er meiri
en í flestum öðrum löndum og at-
vinnuþátttaka íbúanna er mikil, ekki
síst í ljósi mikillar atvinnuþátttöku
kvenna. Svokallaður Gini-stuðull
sem sýnir hvernig ráðstöfunartekjur
dreifast meðal íbúa landanna leiðir í
ljós að hann er lægstur í Noregi, á
Íslandi og í Svíþjóð þar sem minni
munur er á tekjum einstakra hópa
en í öðrum löndum sem sam-
anburður náði til.
Ýmislegt skilur Norðurlandaþjóð-
irnar að. Mikill munur er t.d. á
vinnutíma á Norðurlöndunum.
Heildarskuldir hins opinbera í Dan-
mörku, Noregi, Svíþjóð og Finnlandi
eru lágar í samanburði við margar
aðrar þjóðir þar sem hlutfall þeirra
er undir 60% af landsframleiðslu. Ís-
land sker sig úr hópnum þar sem
það glímir við miklar opinberar
skuldir eftir efnahagshrunið sem
voru alls tæplega 95% af landsfram-
leiðslu í fyrra að því er fram kemur í
skýrslunni.
Höfundar benda á að árangur
norræna líkansins sé þó ekki eins
einstakur og oft hefur verið haldið
fram í opinberri umræðu. Í sam-
antekt um stærstu viðfangsefnin
sem blasa við Norðurlandaþjóð-
unum segir að endurskoða þurfi
skattkerfin til að auka framboð á
vinnuafli, hreyfanleika vinnuafls og
vilja til að taka áhættu. Þörf sé á
skýrari forgangsröðun, betri nýt-
ingu markaðskrafta og stafrænni
tækni til að halda opinberum út-
gjöldum í skefjum. Stærstu við-
fangsefnin sem Norðurlöndin standa
frammi fyrir og þurfa að finna lausn-
ir á snúa að alþjóðavæðingunni,
hærri meðalaldri íbúanna og örum
tæknibreytingum.
Í umfjöllun um Ísland kemur m.a.
fram að svigrúm sé til aukinnar skil-
virkni í opinberum fjármálum og er
nefnt sem dæmi að árangurinn í
menntakerfinu sé ekki í samræmi
við mikil útgjöld til menntamála.
Framleiðni í atvinnulífinu hafi vaxið
tiltölulega lítið á umliðnum árum og
er lagt til að auk umbóta í mennta-
kerfinu gæti árangur náðst með því
að draga úr hindrunum sem standa í
vegi fyrir samkeppni á fram-
leiðslumörkuðum.
Auka þarf sveigjan-
leika á vinnumarkaði
Morgunblaðið/Golli
Gróðursett Norðurlöndin hafa náð góðum árangri en í nýju skýrslunni seg-
ir þó að í mörgum öðrum löndum séu nú samsvarandi eða betri lífsskilyrði.
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MAÍ 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Áþriðjudagtók herinn íTaílandi
völdin í landinu en
sagði þó að ekki
væri um valdarán
að ræða. Hann boð-
aði til fundar stjórnar og
stjórnarandstæðinga, sem hafa
átt í blóðugum deilum í hálft ár,
og lokaði þeim fjölmiðlum sem
honum voru ekki þóknanlegir.
Þessu ekki-valdaráni var svo
í gær fylgt eftir með yfirlýstu
valdaráni og hefur herinn nú
tekið helstu deilendur úr um-
ferð og sett upp varðstöðvar á
götum höfuðborgarinnar Bang-
kok.
Valdarán hersins þarf í sjálfu
sér ekki að koma á óvart því að í
Taílandi er rík hefð fyrir valda-
ránum. Með þessu eru þau orð-
in nítján á síðustu átta áratug-
um og landinu hefur ámóta oft
verið sett ný stjórnarskrá frá
því að sú fyrsta var sett eftir
byltingu sem fram fór án blóðs-
úthellinga árið 1932.
Taíland hefur búið við efna-
hagslegan samdrátt á síðustu
mánuðum vegna þess pólitíska
ófremdarástands sem verið
hefur í landinu. Ferðaþjón-
ustan, sem er einn mikilvægasti
atvinnuvegur landsins, hefur
mátt þola mikið högg vegna
ástandsins, þó að enn leggi
ótrúlegur fjöldi túrista leið sína
til landsins.
Kosningar sem fram fóru í
febrúar voru meingallaðar
vegna harkalegra aðgerða
stjórnarandstæðinga, sem hafa
ekki síst haft horn í síðu fjöl-
skyldunnar sem mest ítök hefur
í taílenskum stjórnmálum. Sá
sem talinn er leiðtogi fjölskyld-
unnar og stjórn-
arliðsins, Thaksin
Shinawatra, er nú í
útlegð eftir að her-
inn steypti honum
af stóli forsætis-
ráðherra fyrir
nokkrum árum, og systir hans,
Yingluck, var fyrir skömmu
dæmd úr stóli forsætisráðherra
vegna spillingar. Vandi and-
stæðinga þeirra er hins vegar
að stjórnarliðarnir hafa unnið
allar kosningar frá því að hinn
útlægi Thaksin vann kosningar
árið 2001 og því verður ekki
annað sagt en þeir hafi nokkurn
hljómgrunn meðal almennings.
Hætt er við að sú leið sem taí-
lenski herinn hefur svo oft farið
til að lagfæra það sem aflaga
hefur farið í taílenskum stjórn-
málum verði seint til að koma á
stöðugu lýðræðislegu stjórn-
arfari þó að ætlunin sé æv-
inlega að leyfa almenningi að
kjósa á ný og að koma á borg-
aralegri stjórn. Leiðin að stöð-
ugleika getur ekki legið í gegn-
um síendurtekin valdarán og
nýjar stjórnarskrár á nokkurra
ára fresti. Stjórnarskrár verða
almennt þeim mun traustari
grunnur samfélags eftir því
sem þær hafa verið lengur í
gildi og trú á lýðræðislegu
stjórnarfari getur aldrei orðið
nægileg ef herinn er stöðugt í
startholunum að taka við þegar
á bjátar.
Vissulega var ástandið í Taí-
landi orðið erfitt, en herinn
hefði ef til vill getað stutt betur
við lýðræði og stöðugleika með
því til dæmis að tryggja að
kosningar gætu farið fram í
stað þess að leyfa að þeim væri
spillt og taka svo sjálfur völdin.
Taíland hefur mátt
þola fleiri valdarán
og stjórnarskrár en
nokkru landi er hollt}
Enn eitt valdaránið
Kosningar tilEvrópuþings-
ins hófust í gær
þegar Bretar og
Hollendingar
gengu að kjörborðinu og lýkur
á sunnudag þegar kosið verður
í 21 aðildarríki Evrópusam-
bandsins. 400 milljónir manna
hafa rétt til að greiða atkvæði í
kosningunum. Búast má við að
ríflega helmingur nýti ekki at-
kvæðisrétt sinn. Helsta ástæð-
an fyrir áhugaleysi kjósenda á
kosningunum er valdaleysi
Evrópuþingsins. Til hvers að
kjósa þingmenn til setu í
áhrifalausu fuglabjargi?
Kosningarnar eru þó baró-
meter á andrúmsloftið í Evr-
ópusambandinu um þessar
mundir. Í Bretlandi, Frakk-
landi, Austurríki, Ítalíu og víð-
ar er búist við að flokkar efa-
semdamanna og andstæðinga
Evrópusambandsins fái fimmt-
ung eða fjórðung atkvæða.
Þessir sömu flokk-
ar setja málefni
innflytjenda á
oddinn og mál-
flutningurinn ber
stundum fordómum og jafnvel
rasisma vitni.
Evrukreppan hefur sett
mark sitt á kjósendur og
traust á valdastofnunum í
Brussel dvínar. Margir eru
fullir efasemda og tortryggni
og finnst bankar og fjár-
málastofnanir hafa forgang
hjá valdhöfunum, fólkið megi
sitja á hakanum. Slíkur jarð-
vegur hentar tækifær-
issinnum og sinnuleysi ráða-
manna færir þeim vopn í
hendur.
Nicolas Sarkozy, fyrrver-
andi forseti Frakklands, var-
aði í gær við uppgangi lýð-
skrumsflokka og hvatti til
umbóta í Evrópusambandinu
til að stöðva framgang þeirra.
Skyldi verða hlustað?
Kosið til
Evrópuþings}Valdalaust fuglabjarg?
F
yrr á árinu var greint frá nið-
urstöðum rannsóknar á vegum
brezku samtakanna Business for
Britain þar sem kom fram að öll
þau mál sem Bretar hefðu lagst
gegn og hafnað í ráðherraráði Evrópusam-
bandsins frá árinu 1996 hefðu eftir sem áður
orðið að brezkum lögum. Andstaða þeirra hefði
með öðrum orðum nákvæmlega engu skilað.
Þetta er kannski ekki sízt athyglisvert í ljósi
þeirrar staðreyndar að Bretland er eitt af fjöl-
mennustu ríkjum sambandsins og með vægi
innan stofnana þess í samræmi við það. Með
öðrum orðum eru þeir ekki aðeins með sæti við
borðið innan Evrópusambandsins, eins og það
er stundum kallað af þeim sem vilja ólmir koma
Íslandi inn í sambandið, heldur mjög stórt sæti.
Þetta er ekki bundið við Breta. Fjölmörg
dæmi má finna um áhrifaleysi einstakra ríkja innan Evr-
ópusambandsins þrátt fyrir að þau eigi sæti við borðið
þar á bæ. Þannig má til að mynda nefna makrílsamning-
inn sem sambandið gerði við Norðmenn og Færeyinga
fyrr á þessu ári. Írar lögðust gegn samningnum í ráð-
herraráðinu en lentu í minnihluta og urðu að sætta sig
við að hann væri samþykktur. Engu að síður eiga Írar
mikilla hagsmuna að gæta þegar kemur að makrílveiðum
í Atlantshafi. Líklega meiri hagsmuna en nokkurt annað
ríki Evrópusambandsins. En valdið yfir írskum sjáv-
arútvegsmálum er hins vegar í höndum sambandsins
eins og í tilfelli annarra ríkja sambandsins.
Fjallað var um málið í írska dagblaðinu
Irish Examiner 15. marz síðastliðinn þar
sem kom fram að írsk stjórnvöld hefðu aldr-
ei átt möguleika í ráðherraráði Evrópusam-
bandsins. Þegar allt kæmi til alls snerist
málið um atkvæði innan ráðsins og þar væri
Írland aðeins lítill fiskur í stórri tjörn. Engu
að síður hefur Írland mun meira vægi innan
ráðherraráðsins en við Íslendingar fengjum
gerðumst við hluti sambandsins.
Þetta sjónarmið heyrðist einnig hjá írska
Evrópuþingmanninum Pat „the Cope“ Gal-
lagher í umræðum í Evrópuþinginu í 9. des-
ember síðastliðinn þar sem hann gagnrýndi
framkvæmdastjórn Evrópusambandsins
harðlega fyrir að standa ekki vörð um hags-
muni sjómanna innan sambandsins í makríl-
deilunni. Þeir yrðu fyrir vikið að setja traust
sitt á norsk stjórnvöld. Eins mætti nefna sem dæmi
hvernig Danmörk neyddist til þess að taka þátt í refsiað-
gerðum Evrópusambandsins gegn Færeyingum vegna
síldveiða þeirra. Þrátt fyrir ríkjasambandið á milli Dan-
merkur og Færeyja. Danir urðu einfaldlega undir í ráð-
herraráðinu.
Raunveruleikinn er sá að ef Ísland gengi í Evrópu-
sambandið fengjum við vissulega sæti við borðið eins og
það hefur verið kallað. En nákvæmlega engin trygging
væri fyrir því að eitthvert tillit yrði tekið til sjónarmiða
okkar. Nema í bezta falli ef við værum sammála þeim
sem ráða ferðinni innan sambandsins. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Gagnslaust sæti við borðið
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Starfsmenn sem eru eingöngu
með tímabundna ráðningu í
störfum njóta lítillar verndar og
öryggis á Norðurlöndum að
Noregi undanskildum. Þetta
kemur fram í skýrslu norrænu
hagfræðinganna um Norður-
lönd sem kynnt var í gær. Er
þetta sagt eiga sérstaklega við
um vinnumarkaði í Svíþjóð og á
Íslandi.
Öll löndin þurfa að taka á lít-
illi atvinnuþátttöku fólks sem er
með litla menntun og færni og
innflytjenda frá löndum utan
Evrópu. Haft er eftir Vesa Vi-
hriälä, einum höfunda skýrsl-
unnar og framkvæmdastjóra
Rannsóknarstofnunar atvinnu-
lífsins í Finnlandi, að Norður-
lönd þurfi líka að grípa til rót-
tækra aðgerða til að vega upp á
móti því brottfalli vinnuafls sem
hækkandi meðalaldur íbúanna
hefur í för með sér.
Njóta lítillar
verndar
VINNUMARKAÐURINN