Morgunblaðið - 05.09.2014, Blaðsíða 2

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Enn eykst rúmmál kvikugangsins
undir Holuhrauni og Dyngjujökli.
Páll Einarsson, prófessor í jarðeðlis-
fræði, segir það sýna að meiri kvika
streymi inn í ganginn en upp úr hon-
um komi í eldgosinu í Holuhrauni.
Óvissa er um þró-
unina og segir
Páll hægt að
draga upp furðu-
lega margar mis-
munandi sviðs-
myndir um
hugsanlega þró-
un.
GPS-mælingar
síðasta sólar-
hrings sýndu að
hægt hefur á hreyfingum. Kviku-
gangurinn sem nú gýs úr hefur lík-
lega ekki lengst til norðurs síðustu
daga, að mati Páls. Hann hafi frekar
breikkað. Svo geti verið að það hafi
grynnkað á honum sums staðar, kvik-
an hafi færst ofar í jarðskorpunni.
Sigdalurinn liggur yfir sprungunni,
frá gosstaðnum og inn undir jökul, og
sprungur sýna að gangurinn er
grunnt undir yfirborði. Páll skýrir
þetta út með því að benda á að þegar
gangur myndast í jarðskorpunni
gliðni skorpan í kring. Ef kvikan nái
ekki upp á yfirborðið myndist sprung-
ur og sig vegna þess að efni vanti til að
mæta gliðnuninni. Breiddin á sigdaln-
um svarar til dýptarinnar niður á
kvikuna. Hún ætti samkvæmt því að
vera á hálfs til eins kílómetra dýpi
norðan við Dyngjujökul og inn undir
hann.
Sprunga gæti opnast í sigdal
Ekki er hægt að fullyrða um þróun
mála, að sögn Páls, raunar hægt að
draga upp margar mismunandi sviðs-
myndir. Ein er sú að gangurinn nái
upp á yfirborðið með gosi á fleiri stöð-
um. Þá væri líklegast að það gerðist á
sprungu í sigdalnum og gæti þá jafn-
vel náð inn undir jökul. Páll minnir
jafnframt á að mögulegt sé að kviku-
innstreymið og gosið fjari út eða þá að
jafnvægi skapist með því að núver-
andi gossprunga nái að skila meira
efni upp á yfirborðið. Til þess þyrfti
gosið að færast í aukana frá því sem
nú er. „Þá gæti gosið haldið áfram
býsna lengi.“
Páll telur mestar líkur á að eitthvað
gerist á núverandi gossprungu, ef
kvikan heldur á annað borð áfram að
streyma inn, en vill þó minna á aðra
möguleika. „Það sem gerðist í Gjálp-
argosinu 1996 er enn í fersku minni.
Því var hrundið af stað með stórum
skjálfta í Bárðarbunguöskjunni. Ein-
hver svoleiðis atburðarás gæti farið af
stað,“ segir Páll og rifjar upp þá
mörgu stóru skjálfta sem orðið hafa í
öskjunni í hrinunni sem nú stendur
yfir. Hann segir hugsanlegt að þessir
skjálftar setji af stað kvikuhlaup í
aðra átt. „Þá taka menn eftir því að
Bárðarbunga er búin að pota í ná-
grannaeldfjöllin. Það hafa komið
skjálftar í Lokahrygg þar sem Skaft-
árkatlar eru, í Tungnafellsjökli og í
Kverkfjöllum,“ segir Páll.
Gæti minnkað í Dettifossi
Holuhraun er besti staðurinn fyrir
hraungos. Þar getur ekkert tjón orðið
og nóg pláss fyrir hraunið. Mesta
hraunrennslið er undan vatnshallan-
um, í austnorðaustur, og stefnir því á
Jökulsá á Fjöllum. Þótt enn sé nokk-
uð í að hraunið nái þangað segir Páll
að það hljóti að enda í ánni ef það á
annað borð haldi áfram. Ekki verður
nein hætta á ferðum við það en búast
má við mikilli gufumyndun þegar
heitt hraun mætir jökulvatninu og að
verulega dragi úr vatnsrennsli út af
því. Áin gæti stíflast um tíma þangað
til hún færi að renna yfir hraunið. Því
gæti minnkað verulega í Dettifossi
um tíma og aflmesti foss landsins yrði
aðeins svipur hjá sjón.
Bárður potar í granna
 Eldgosið hefur ekki undan kvikuinnstreymi í ganginn
 Eldgosið gæti staðið lengi  Hrinan gæti tekið aðra stefnu
Útbreiðsla hrauns
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
Útbreiðsla hrauns 1. sept.
4.2 km2
Útbreiðsla hrauns 3. sept.
9.1 km2
Dyngjujökull
Holuhraun
Jök
ulsá
á Fj
öllu
m
Jö
ku
lsá
á F
jöl
lum
Haldi hraunið
áfram að stækka
í sömu átt gæti
það haft áhrif á
farveg Jökulsár á
Fjöllum
Dyngjujökull
Askja
Kistu-
fell
Kverk-
fjöll
Hraunjaðar 2.9.2014 byggir
á vettvangsrannsóknum
Ármanns Höskuldssonar & co
Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands.
Eldsprunga
Trölladyngja
Í gær, 4. sept., var út-
breiðsla hrauns 12 km2
Páll Einarsson
2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2014
Brynjólfur Þorkelsson
Framkvæmdastjóri
binni@remax.is
Sylvía GWalthersdóttir
Löggiltur fasteignasali
sylvia@remax.is
„...veittu mér framúrskarandi
þjónustu í alla staði“
„Katrín heiti ég. Þau hjónin Binni og Sylvía sáu um
að selja húsið mitt sumarið 2013 og veittu mér
framúrskarandi þjónustu í alla staði. Haldið var
opið hús þar sem þau sáu um að bjóða fólkið
velkomið og fylgdu opna húsinu svo eftir
en það leiddi til sölu sem allir voru sáttir við.
Ég mæli hiklaust með þessum sætu hjónum“
820 8080 Hringdu núna ogpantaðu frítt söluverðmat
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson, Sigtryggur Sigtryggsson ritstjorn@mbl.is Viðskipti Sigurður Nordal vidskipti@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Sunna Ósk Logadóttir netfrett@mbl.is, Smartland Marta María Jónasdóttir, smartland@mbl.is Umræðan | Minningar | Bréf til blaðsins mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Púttmót á milli heimilismanna á Hrafnistu og bæjar-
stjórnar Hafnarfjarðar fór fram í gær á vellinum við
Hrafnistu í Hafnarfirði. Mótið er haldið árlega. Keppt
er um farandbikar sem heimilismenn vinna oftast.
Morgunblaðið/Þórður
Heimilismenn á Hrafnistu kepptu við bæjarstjórn Hafnarfjarðar í pútti
Glatt á hjalla á púttmóti
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Viss merki eru um að gosvirknin
norðan Vatnajökuls gæti verið að ná
jafnvægi. Gosið í Holuhrauni heldur
enn áfram af krafti en dregið hefur
úr jarðskjálftavirkni á svæðinu.
Engu að síður er enn fullkomin
óvissa um hvað gerist næst með eld-
virknina, að sögn Magnúsar Tuma
Guðmundssonar jarðeðlisfræðings.
Hraun hélt áfram að vella upp úr
gossprungunni í Holuhrauni í gær,
fimmta sólarhringinn í röð. Þakti það
nærri tólf ferkílómetra svæði í gær-
kvöldi. Magnús Tumi segir athygl-
isvert við gosið að það hafi byrjað
með miklum krafti, svo hafi dregið
úr því en síðustu tvo sólarhringa hafi
það heldur vaxið aftur. Nú sé rennsl-
ið um það bil helmingur þess sem var
í upphafi gossins.
GPS-mælingar benda til þess að
hægt hafi á gliðnun jarðskorpunnar.
Þá hefur dregið úr jarðskjálftum í og
við kvikuganginn sem knýr gosið.
Minni líkur á frekari umbrotum
„Stóra spurningin er hvort hraun-
rennslið [í Holuhrauni] sé nægilegt
til að vega upp á móti þeirri kviku
sem kemur inn að neðan. Enn sem
komið er er ekki víst að það sé komið
á það stig en þó er svo að sjá að það
sé að nálgast einhvers konar jafn-
vægi,“ segir hann.
Nái gosið jafnvægi eru minni líkur
til skemmri tíma á að frekari elds-
umbrot eigi sér stað. Magnús Tumi
segir að enn sem komið er þurfi þó
að líta svo á að jafnvægi hafi ekki
náðst.
„Þess vegna verðum við að vera á
varðbergi gagnvart því að gosið
teygi sig upp í jökul eða að það opn-
ist hugsanlega á öðrum stað nær
Bárðarbungu. Það eru allir mögu-
leikar opnir,“ segir hann.
Atburðarásin nú bendi ekki til
þess að gosið taki fljótt af heldur geti
það hugsanlega staðið í viku eða
lengur. Til lengri tíma litið sé full-
komin óvissa um hvort eldvirknin
haldi áfram og breiðist út eða hvort
hún fjari út þegar gosinu lýkur.
Óróinn fjaraði út
Órói sem sást á mælum í fyrradag
og varð þess valdandi að vísinda-
menn voru kallaðir frá gosstöðvun-
um fjaraði út í fyrrakvöld. Í gær var
hann ekki mælanlegur, samkvæmt
upplýsingum Veðurstofunnar.
„Eins og staðan er núna er allt
með eins kyrrum kjörum og hægt er
að hafa það miðað við ástandið eins
og það hefur verið,“ sagði Benedikt
G. Ófeigsson, jarðeðlisfræðingur á
Veðurstofunni, í gærkvöldi.
Mögulega að
ná jafnvægi
 Dregur úr skjálftavirkni og gliðnun
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hraunflæði Meira en 40 milljónir rúmmetra af kviku hafa streymt upp úr
gossprungunni í Holuhrauni og virðist ekkert lát ætla að verða á í bili.