Morgunblaðið - 05.09.2014, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Eftir að kaldastríðinulauk glímdi
Atlantshafs-
bandalagið við það
að meginástæðan
fyrir tilveru þess, hernaðar-
ógnin frá Sovétríkjunum, var
ekki lengur til staðar. Smátt og
smátt hefur bandalagið því fet-
að sig að nýjum tilgangi, hvort
sem það hefur verið í Afganist-
an og Líbýu eða að mynda
ramma utan um björgunarstarf
í norðurhöfum.
Þegar boðað var til leiðtoga-
fundar Atlantshafsbandalags-
ins sem nú stendur yfir í Wales
var upphaflega gert ráð fyrir
að þar yrði einungis rædd stað-
an í Afganistan, en starfi
bandalagsins þar er nú nýlokið.
Úkraínukrísan og ástandið í
Írak hafa hins vegar nánast
rutt öðrum fundarefnum af
borðinu.
Vegna Úkraínukrísunnar er
öryggi Eystrasaltsríkjanna
einnig meðal helstu mála sem
þarf að ræða. Þau eru full-
komlega berskjölduð gagnvart
hvers kyns ásælni Rússa.
Heimsókn Obama til Tallinn og
loforð hans um að Bandaríkin
styddu við fullveldi þeirra und-
irstrikar það að Eystrasalts-
ríkin eru nú í raun komin í hlut-
verk Vestur-Berlínar á tímum
kalda stríðsins, sem veikasti
hlekkur Atlantshafsbandalags-
ins.
Af sögulegum ástæðum hafa
þessi ríki einnig ástæðu til þess
að óttast björninn, en þar er
innrásin 1940 og innlimun í
Sovétríkin enn í fersku minni.
Leiðtogar Eystrasaltsríkjanna
hafa því krafist þess að fá var-
anlegar herstöðvar bandalags-
ins til sín, en tregða er til þess
innan bandalagsins, vegna
samkomulags frá árinu 1997,
sem gert var við
Rússa um að
bandalagið myndi
ekki staðsetja her-
sveitir í ríkjum
sem áður tilheyrðu
Varsjárbandalaginu.
Þjóðverjar hafa verið í far-
arbroddi þeirra sem hafa viljað
virða samkomulagið við Rússa,
jafnvel þó að löngu sé orðið
ljóst að allar forsendur þess
séu nú brostnar. Bandaríkja-
stjórn hefur einnig viljað finna
lausn, sem myndi tryggja ör-
yggi Eystrasaltsríkjanna, en
gengi ekki gegn samkomulag-
inu. Gildir þá einu þó að banda-
menn Obama á Bandaríkja-
þingi hafi gagnrýnt hann mjög
fyrir að vilja binda hendur
Bandaríkjanna vegna sam-
komulags sem einungis annar
aðilinn vilji standa við.
Neyðin kennir naktri konu
að spinna, og nekt bandalags-
ins er æpandi. Lausnin sem
bent hefur verið á er að stofna
nokkurs konar „hraðsveitir“,
sem gætu brugðist við innan
tveggja daga frá því að ráðist
væri á Atlantshafsbandalagið,
og tekið til varna á meðan safn-
að væri frekara liði. Með því
móti mætti reyna að koma til
móts við óskir Eystrasaltsríkj-
anna án þess að brjóta samn-
inginn við Rússa.
Atlantshafsbandalagið
stendur nú á enn einum tíma-
mótunum í sögu sinni. Allt velt-
ur á því að sú lausn sem sam-
þykkt verði hafi trúverðugan
fælingarmátt á hvern þann
sem kynni að vilja láta reyna á
staðfestu bandalagsins og að
óvissunni um staðfestu banda-
lagsins verði eytt sem fyrst.
Hraðsveitir hafa ekki sama
fælingarmátt og herstöðvar, en
hvort þær munu duga á eftir að
koma í ljós.
Fullnægjandi varnir
Eystrasaltsríkjanna
eru aðkallandi}
Verður trúverðugleikinn
aukinn með hraði?
Skaðleysikannabis hef-
ur löngum verið
haldið á lofti og
því hefur verið
haldið fram að það sé hættu-
minnst vímugjafa. Vissulega
er rétt að kannabis breytir
fólki ekki í tryllt óargadýr, en
efnið er alls ekki skaðlaust.
Áratugum saman hefur ým-
islegt bent til þess að tengsl
séu á milli neyslu kannabis og
geðsjúkdóma. Á mbl.is var í
gær sagt frá grein í nýjasta
tölublaði Læknablaðsins eftir
Arnar Jan Jónsson, Heru
Birgisdóttur og Engilbert
Sigurðsson þar sem segir að
flestir, sem noti kannabis
reglulega, virðist
stundum upplifa
væg en skamm-
vinn geðrofs-
einkenni. Ein-
kennin séu háð skömmtun og
styrk THC, virka efnisins í
kannabis. Áhyggjuefni er að
styrkur THC hefur farið vax-
andi í kannabisefnum á mark-
aði. Eykur það líkurnar á að
neysla leiði til geðrofs, sem
með tímanum geti þróast í
geðklofa.
Full ástæða er til að vekja
athygli á þessari hættu.
Kannabis er ekki meinlaus
vímugjafi heldur getur verið
stórhættulegt rétt eins og
aðrir vímugjafar.
Kannabis er ekki
meinlaus vímugjafi}Geðrof og kannabis H
vað er í sjónvarpinu?“ spurði er-
lendur gestur og mændi stór-
eygur á skjáinn þar sem líta
mátti pilta sem hringdu bjöllu í
gríð og erg á milli þess sem þeir
baunuðu út úr sér allra handa visku. „Þetta er
spurningakeppni framhaldsskólanna,“ svaraði
undirrituð. Vinurinn spurði þá hvort stráka-
skólarnir væru að keppa í þetta skiptið. Hann
hafði, af kvennafæðinni á sjónvarpsskjánum,
dregið þá ályktun að hér á landi væru drengja-
og stúlknaskólar líkt og víða erlendis. Þegar
því var svarað neitandi var næsta spurning:
„Hvers vegna eru þá bara strákar að keppa?“
Um síðustu helgi komu nokkrir tugir
stelpna saman í æfingabúðum á vegum Gettu
betur-stelpna, sem er félagsskapur kvenna
sem hafa tekið þátt í Gettu betur. Þær vilja á
þennan hátt stuðla að því fjölga stelpum í þessari vinsælu
spurningakeppni. Af sömu ástæðu ákvað RÚV, sem held-
ur keppnina, að koma á kynjakvóta næstu tvö árin. Það
þýðir að skólum er ekki heimilt að senda inn lið eingöngu
skipuð öðru kyninu.
Þessi ákvörðun RÚV vakti fyrirsjáanleg viðbrögð. Til
dæmis hjá þeim sem kyrja möntruna „égmyndiekkivilja-
fáaðverameðbaravegnaþessaðégerkona“. Þá heyrðist líka
hávært hljóð úr horni frá þeim sem henda fram setning-
unni „kyn skiptir ekki máli“ við öll möguleg og ómöguleg
tækifæri.
Líklega vita strákar og stelpur álíka mikið um allt
mögulegt á milli himins og jarðar og því jafnhæf til að
taka þátt í keppni á borð við Gettu betur.
Þrátt fyrir það taka stelpur síður þátt í for-
prófum fyrir keppnina en strákar og fáar
stúlkur hafa tekið þátt í henni. Ein af ástæð-
unum sem hafa verið nefndar er að stelpur
sjái þátttöku í Gettu betur einfaldlega ekki
sem möguleika, þær hafi alist upp við að Gettu
betur sé bara fyrir stráka.
Áður en fyrsta Gettu betur-keppnin var
haldin auglýsti RÚV eftir umsóknum frá
framhaldsskólum sem höfðu hug á að taka
þátt í keppninni. Í auglýsingunni segir að
þátttakendur verði að vera í fullu námi og á
aldrinum 16-21 árs. Hvergi er getið um kyn,
en hefði reglan sem RÚV hefur nú komið á
verið í gildi frá upphafi hefði þessi grein ekki
verið skrifuð. Þá hefði líklega heldur ekki ver-
ið ástæða til að halda sérstakar æfingabúðir
fyrir stelpur haustið 2014.
Í umræðunni um kynjakvótann í Gettu betur hafa þær
áhyggjur verið viðraðar að stelpur sem taka þátt í keppn-
inni eftir að kynjareglunni verður komið á verði kallaðar
kvótastelpur þeim til háðungar. Þeir sem hafa af þessu
áhyggjur eru aðallega andstæðingar reglunnar og virðast
hafa misskilið tilganginn með breytingunni hrapallega.
Hann er nefnilega ekki sá að troða stelpum í stöðu sem
þær eiga ekkert erindi í, heldur að hvetja klárar og
áhugasamar stelpur til að fara þangað sem þær eiga fullt
erindi. Beri breytingin tilætlaðan árangur verður jafnvel
talað um snjalla krakka í stað snjallra stráka og kvóta-
stelpna. Hvernig væri það? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Snjallir strákar og kvótastelpur
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
V
egamálastjóri segir
nauðsynlegt að setja
meira fé í viðhald vega
svo ekki fari illa vegna
aukinnar umferðar.
Batnandi efnahagur og aukinn kaup-
máttur fólks er ein af helstu skýr-
ingum þess að umferð eykst. Fólk
hefur meiri fjármuni til að ferðast en
er einnig meira á ferðinni innan
þéttbýlis.
Vegna mikillar aukningar um-
ferðar um höfuðborgarsvæðið og
hringveginn í ágúst gerir Vegagerð-
in ráð fyrir að umferðin verði svipuð
og þegar hún var mest fyrir hrun.
Við því er búist að umferðin á höf-
uðborgarsvæðinu aukist um 3,4% frá
fyrra ári og verði meiri en nokkru
sinni. Gamla metið var sett 2008 en
umferðin verður um 1% meiri í ár, ef
spár ganga eftir.
Umferð um hringveginn var
7,5% meiri í ágúst en í sama mánuði í
fyrra. Vegna þessarar óvæntu og
miklu aukningar gerir spálíkan
Vegagerðarinnar nú ráð fyrir að um-
ferðin um hringveginn aukist um
tæp 5% frá síðasta ári. Aksturinn
yrði því sá sami og á árinu 2009 en
aðeins undir metárinu 2007.
Vegagerðin mælir umferð á
fjölda staða um allt land og á höfuð-
borgarsvæðinu en samanburðurinn
byggist á nokkrum vel völdum stöð-
um sem taldir eru gefa góða mynd af
þróuninni.
Ferðamenn hafa lítil áhrif
Vegagerðin hefur ekki beina
skýringu á mikilli aukningu á akstri
um hringveginum í ágúst. Friðleifur
Ingi Brynjarsson, verkefnastjóri hjá
umferðardeild, segir hugsanlegt að
einhverjar skammtímasveiflur hafi
orðið en þær séu ekki þekktar. Ef
fólk hafi flykkst út á vegina í ágúst
vegna breytinga á sumarleyfum
hefði það átt að koma fram í minni
umferð á höfuðborgarsvæðinu. Töl-
ur um aukna umferð þar sýni að það
hafi ekki verið.
Almennt skiptir fjölgun lands-
manna mestu máli við þróun um-
ferðar ásamt akstri á hvert ökutæki.
Þá hefur fjölgun bíla og aukinn
kaupmáttur almennings einnig mik-
ið að segja. Fjölgun erlendra ferða-
manna hefur lítil áhrif inn í þessar
tölur. Þeir aka svo litlum hluta
þeirra bíla sem eru á ferðinni að
breytingarnar hreyfa heildartölur
lítið. Þá tekur Friðleifur Ingi fram
að verð á bensíni virðist ekki hafa
áhrif á þróun umferðar enda séu
breytingar á því væntanlega í takt
við kaupmátt landsmanna.
Þarf meira fé í viðhald
Forsvarsmenn Vegagerðar-
innar hafa sagt að of litlum pen-
ingum sé varið til viðhalds og nefnt
að fjárveitingarnar séu aðeins um
60% af því sem þörf væri á. Sam-
kvæmt því hafa vegirnir verið að
slitna. Allavega er ljóst að nokkrir
fjölfarnir kaflar eru í hættu.
„Ég hef sama svarið og við höf-
um verið með allt þetta ár og raunar
síðustu ár. Það verður að setja meira
fé í viðhald vega eða taka meira fé af
fjárveitingum Vegagerðarinnar í
það. Við höfum forgangsraðað verk-
efnum sem við myndum nýta fjár-
magnið í,“ segir Hreinn Haraldsson
vegamálastjóri um aðgerðir til að
mæta aukinni umferð.
Hann segir vitað hvar vegakerf-
ið sé veikast fyrir. Vissir kaflar megi
ekki bíða. Endurbyggja þurfi þá
vegi og leggja nýtt slitlag svo þeir
fari ekki illa.
Aukin umferð merki
um batnandi efnahag
Þróun umferðar
Hringvegurinn
Höfuðborgarsvæðið
115
113
111
109
107
105
103
101
99
97
95
125
120
115
110
105
100
95
2005
2005
2006
2006
2007
2007
2008
2008
2009
2009
2010
2010
2011
2011
2012
2012
2013
2013
2014
2014
Heimild: www.vegagerdin.is
100,0
100,0
105,8
104,3
112,9
113,5
111,0
114,7
112,0
111,9
109,5
110,8
103,6
107,8
103,2
109,4
106,8
112,0
112,0*
* áætlun
* áætlun
115,8*
„Slitlagið er víða orðið lélegt.
Það þarf ekki annað en hlákur til
þess að það fari að blæða og
vaðist upp með dekkjunum,“
segir Magnús E. Svavarsson,
framkvæmdastjóri flutningafyr-
irtækisins Vörumiðlunar. Hann
nefnir Holtavörðuheiði og veginn
á milli Blönduóss og Skaga-
strandar sem dæmi um kafla
sem orðnir eru lúnir og þurfti að
breikka og laga. Magnús tekur
fram að margt gott hafi verið
gert í vegamálum og ástandið
gott miðað við það sem áður var.
Flutningabílstjórar verða mik-
ið varir við ferðafólk á sumrin.
Magnús segir að bæta mætti við
útskotun fyrir þá því algengt sé
að þeir stökkvi út úr bílunum og
skilji jafnvel dyrnar eftir opnar á
meðan þeir taki myndir af hross-
um eða einhverju öðru spenn-
andi við veginn.
Vegirnir víða
orðnir lúnir
MARGT GOTT VERIÐ GERT