Morgunblaðið - 03.10.2014, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. OKTÓBER 2014
Æskan Þetta er ungt og leikur sér, segja stundum þeir eldri um unga fólkið sem lætur ekki veður stoppa sig.
Golli
Rio Tinto Alcan
steig stórt skref í
áframvinnslu áls hér
á landi þegar það
sendi frá sér síðasta
álbarrann í janúar á
þessu ári. Nú fram-
leiðir það verðmætari
afurð sem flokka má
sem næsta hlekk í
virðiskeðjunni, en það
eru álboltar eða ál-
stangir, sívalar stang-
ir til þrýstimótunar.
Framþróunin var liður í fjár-
festingarverkefni upp á hátt í 60
milljarða í Straumsvík sem hófst
árið 2010 og lýkur á þessu ári, en
það snerist einnig um að bæta
rekstraröryggi og skilar því að
framleiðslan eykst úr 190 í 205
þúsund tonn.
„Við erum búin að breyta hluta
af okkar búnaði til að framleiða
stangir sem þurfa meiri úrvinnslu
en eru verðmætari en barrarnir,“
sagði Rannveig Rist, forstjóri Rio
Tinto Alcan, af þessu tilefni í
blaðaviðtali. „Þetta er skemmti-
legt fyrir okkur að framleiða
meira virðisaukandi og flóknari
vörur.“
Flóknari og verð-
mætari afurðir
Yfir 40% af framleiðslu Alcoa á
Reyðarfirði flokkast undir áfram-
vinnslu, þ.e. flóknari og verðmæt-
ari afurðir en hreint ál. Sá hluti
framleiðslunnar felst annars vegar
í melmi sem notaður er í bifreiða-
og flugvélaiðnaði og hinsvegar álv-
írum sem fara m.a. í háspennu-
strengi, bæði loftlínur og jarð-
strengi, og rafmagnskapla í
húsbyggingum. Þess má geta til
gamans, að álþráðurinn í 50 evra
seðlinum er upprunninn hjá
Fjarðaáli.
Þá hófst fjárfestingarverkefni
hjá Norðuráli í fyrra, sem hljóðar
upp á á annan tug milljarða, þar
sem lagt er upp með að auka
framleiðni, bæta rekstraröryggi
og auka framleiðslu um allt að 50
þúsund tonn á ári. Liður í því er
frekari vinnsla á álinu, sem felst í
framleiðslu á melmi, en melmir er
sem fyrr segir not-
aður í vörur af öllu
tagi, allt frá gosdós-
um til geimflauga.
Hátt í 100
milljarðar
eftir í landinu
Þegar litið er til
heildaráhrifa áliðn-
aðarins á efnahags-
lífið, þá stendur upp
úr að árið 2013 urðu
um 90 milljarðar eftir
í íslensku hagkerfi, en árið 2012
voru það um 100 milljarðar. Það
er gjaldeyrir sem streymir inn í
landið. Álverin vörðu rúmum 30
milljörðum í kaup á vörum og
þjónustu árið 2013, áttu viðskipti
við um 700 fyrirtæki og vörðu
tæpum 20 milljörðum í laun og op-
inber gjöld.
Þá hefur áliðnaðurinn gert Ís-
lendingum kleift að byggja upp
öflugasta raforkukerfi í heiminum
miðað við höfðatölu, en áliðnaður-
inn kaupir yfir 70% af allri orku
Landsvirkjunar. Fyrir vikið býr
almenningur hvergi við lægra raf-
orkuverð og afhendingaröryggi er
með því besta sem þekkist. Og
það þrátt fyrir að Ísland sé fá-
mennt og strjálbýlt samfélag á
harðbýlli eyju, sem er þrisvar
sinnum stærri en Danmörk.
Á síðasta ársfundi Landsvirkj-
unar kom fram að árið 2013 hefði
verið eitt besta rekstrarár í sögu
Landsvirkjunar, fyrirtækið yrði að
óbreyttum forsendum skuldlaust
innan tíu ára miðað við síðustu
áramót og að arðsemisáætlanir
hefðu staðist um Kárahnjúkavirkj-
un.
Það er ekki lítið samkeppn-
isforskot fyrir Íslendinga að búa
við öflugan orku- og áliðnað.
Eftir Pétur Blöndal
» Þess má geta til
gamans, að álþráð-
urinn í 50 evra seðlinum
er upprunninn hjá
Fjarðaáli.
Pétur Blöndal
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
áls, samtaka álframleiðenda.
Virðismeiri
afurðir í áliðnaði
Byggðaröskun er
ekki náttúrulögmál.
Hún er afleiðing
ákvarðana og aðgerða.
Með sama hætti er
hægt að taka ákvarð-
anir og grípa til að-
gerða sem sporna
gegn neikvæðri
byggðaþróun.
Byggðarlög í vanda
kljást flest við fá-
menni, dreifbýli, lágt
menntunarstig og hækkandi með-
alaldur, erfiðar samgöngur og ein-
hæft atvinnulíf þar sem störfum fer
fækkandi. Þau gætu þó snúið vörn í
sókn ef þau fengju bara réttu „verk-
færin“.
Ekki plástur á svöðusár
Fyrir þinginu liggur nú tillaga
þingmanna Samfylkingarinnar, sem
ég er meðflutningsmaður að, um
bráðaaðgerðir í byggðamálum. Við
teljum að ástandið kalli á tafar-
lausan stuðning við atvinnuþróun,
menntun, velferðarþjónustu og upp-
byggingu innviða, og leggjum til ell-
efu aðkallandi aðgerðir til þess að
jafna tækifæri landsmanna til at-
vinnu og þjónustu, jafna lífskjör og
stuðla að sjálfbærri þróun byggðar-
laga um landið allt.
Sú gamla byggða-
stefna að skammta
ölmusu úr hnefa í
formi tímabundinna
skyndilausna fyrir
byggðirnar er úrelt
fyrir löngu. Byggð-
irnar hafa ekkert að
gera við plástra á
svöðusár sín. Þær
þurfa að fá að byggja
upp grunnstoðir sínar
– innviði á borð við
samgöngur, raforku-
öryggi og góð fjar-
skipti sem tryggja
hnökralaust símsamband og inter-
netaðgengi.
Samgöngur eru grundvöllur fyrir
eðlilegri atvinnuþróun. Það eru líka
örugg fjarskipti og raforka. Því
leggjum við til að gerð verði tíma-
sett og kostnaðargreind áætlun um
uppbyggingu háhraðatenginga og
hringtengingu ljósleiðara um landið
allt. Gott internetsamband er lykil-
atriði fyrir uppbyggingu atvinnulífs
og rafrænnar stjórnsýslu. Það eyk-
ur og tryggir jafnræði íbúa varðandi
opinbera þjónustu og aðgengi að af-
þreyingu, menningu, menntun, að
ekki sé talað um atvinnusókn og at-
vinnuþátttöku.
Meginstoðirnar þrjár
Standi þessar þrjár meginstoðir,
samgöngur, raforka og fjarskipti,
sterkar í hverjum landshluta eru
þær trygging fyrir vænlegum bú-
setuskilyrðum. Á öðrum áratug 21.
aldar hlýtur það að teljast sjálfsagð-
ur hlutur hvar á landinu sem er að
hafa þessa megininnviði í lagi, ekki
síst þar sem stefnt er að aukinni
samþættingu þjónustu og samein-
ingu stofnana og sveitarfélaga.
Þá þurfa byggðirnar að fá að
njóta auðlinda sinna, landgæða og
mannauðs. Þannig byggjast upp
vænleg búsetu- og atvinnuskilyrði á
sjálfbærum forsendum.
Húshitunar- og flutningskostn-
aður er annar íþyngjandi þáttur sem
veldur umtalsverðri mismunun milli
landsvæða. Húshitunarkostnaður á
köldum svæðum fer margfalt yfir
það sem tíðkast á hlýrri svæðum
landsins sem njóta hitaveitu. Það er
sjálfsagt jafnréttismál að jafna
þennan mun og löngu tímabært að
stíga fastar á fjöl varðandi það en
gert hefur verið til þessa. Við leggj-
um til að jöfnunargjald verði lagt á
alla notendur raforku, þar á meðal
stóriðju og aðra stórnotendur. Þá
teljum við mikilvægt að efla það
kerfi sem er nú þegar til staðar til
jöfnunar á flutningskostnaði á þann
veg að það taki einnig til verslunar.
Við viljum að áfram verði unnið á
forsendum Sóknaráætlana lands-
hlutanna sem hrint var af stokk-
unum fyrir nokkrum árum en virð-
ast því miður hafa fengið
náðarhöggið hjá ríkisstjórninni eftir
að fjármunir til þeirra voru teknir
af.
Þá teljum við mikilvægt að sveit-
arfélögin eigi þess kost að njóta
tekna af vaxandi ferðamanna-
straumi víða um land og að ráðstaf-
anir verði gerðar til að þau geti tek-
ið þátt í því með
ferðaþjónustuaðilum að gera svæði
sín að álitlegum valkosti fyrir ferða-
menn.
Ferðaþjónustan hefur verið hrað-
vaxandi undanfarin ár og vöxtur
hennar er jafnvel orðinn of mikill
fyrir ákveðin landsvæði meðan önn-
ur svæði gætu sem best tekið við því
sem út af stendur. Þess vegna er
æskilegt í öllu tilliti að dreifa sem
mest ferðamannastraumnum því
þannig verður ágangurinn viðráð-
anlegri og fleiri njóta góðs af.
Síðast en ekki síst gerum við þá
kröfu að nægar fjárveitingar séu
tryggðar í fjárlögum til að bæta að-
gengi að menntun og tryggja öryggi
sjúklinga og gæði heilbrigðisþjón-
ustu um allt land. Það þarf ekki að
hafa mörg orð um mikilvægi þess að
grunnþjónusta í mennta- og heil-
brigðiskerfinu sé aðgengileg í
heimabyggð. Það ætti líka að vera
sjálfsagt mál að heimamenn hafi
sjálfir mest um það að segja og geti
jafnframt haft áhrif á það hvernig
þjónustan er veitt.
Ein þjóð í einu landi
Þegar ljóst er að tiltekin svæði
sitja á hakanum í öllu því tilliti sem
nú hefur verið nefnt er það sjálfsögð
og eðlileg krafa til upplýstra stjórn-
málamanna að þeir leiðrétti þá
skekkju.
Við erum saman í þessu þjóð-
félagi, eigum ríkissjóðinn saman og
landshlutarnir eiga að sitja við sama
borð varðandi tækifæri til uppbygg-
ingar og þróunar.
Ég hvet fólk til þess að kynna sér
þessar metnaðarfullu tillögur sem
þingmenn Samfylkingarinnar hafa
lagt fram. Þetta eru raunhæfar til-
lögur og brýnar. Það má ekki drag-
ast lengur að grípa til þeirra bráða-
aðgerða sem hér eru til umræðu,
enda er tíminn dýrmætur fyrir
byggðir í vanda og vörn.
Við búum í harðbýlu og dreifbýlu
landi en við erum ein þjóð, eitt sam-
félag. Gleymum því ekki.
Eftir Ólínu
Þorvarðardóttur » Byggðirnar hafa
ekkert að gera við
plástra á svöðusár sín.
Þær þurfa að fá að
byggja upp grunnstoðir
sínar.
Ólína
Þorvarðardóttir
Höfundur er varaþingmaður Sam-
fylkingarinnar í NV-kjördæmi.
Bráðaaðgerðir í byggðamálum