Morgunblaðið - 17.10.2014, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2014
Alþekkt er að snúr-
ur sem notaðar eru til
að draga fyrir og frá
innfelld gluggatjöld
geta reynst slysagildra
gagnvart börnum
vegna hættu á að þær
vefjist um háls þeirra
og þrengi að önd-
unarveginum. Slysin
verða yfirleitt með
þeim hætti að barn er
að fikta í gluggatjaldasnúru og vef-
ur henni um hálsinn á sér og hoppar
síðan niður á gólf sem skapað getur
raunverulega hengingarhættu.
Á undanförnum árum hafa 3 al-
varleg slys orðið hér á landi að með-
altali á ári af þessum sökum. Í Bret-
landi hafa t.d. 28 börn látist af
völdum gardínusnúra frá árinu
1999, þar af hafa 15 dauðaslys átt
sér stað frá því í byrjun árs 2010.
Þess vegna ber að fagna að nýir
evrópskir staðlar um öryggi inn-
felldra gluggatjalda gengu í gildi 15.
apríl sl. Þeir munu hafa umtalsverð
áhrif á öryggi barna hér á landi sem
og í öðrum aðildarríkjum EES-
samningsins, ef rétt er á málum
haldið.
Nýju reglurnar fjalla um glugga-
tjöld til nota innanhúss, nánar til-
tekið rúllugardínur, gluggatjöld
með snúru og öryggisbúnað þeirra.
Í þessari umfjöllun verður hugtakið
„innfelld gluggatjöld “ notað yfir
þennan flokk gluggatjalda.
Staðlarnir voru þróaðir að beiðni
ESB og eru afrakstur umfangsmik-
illar vinnu sérfræðinga í Evrópu á
sviði gluggatjalda og öryggis barna.
Megintilgangurinn með stöðlunum
er að minnka hættu á slysum á
börnum af þeirra völdum. Sem fyrr
segir hafa snúrur á innfelldum
gluggatjöldum valdið mörgum slys-
um og jafnvel dauða á börnum á
undanförnum árum.
Meginstaðallinn nefnist „Glugga-
tjöld til nota innanhúss – Nothæf-
iskröfur, þ.m.t. um öryggi (ÍST EN
13120:2009+A1:2014). Hér er um að
ræða endurskoðun á staðli um sama
efni frá 2009, þar sem fram koma
kröfur sem innfelld gluggatjöld eiga
að uppfylla við markaðssetningu.
Fleiri flokkar gluggatjalda falla
undir staðalinn en áður var.
Tveir aðrir staðlar tóku gildi á
sama tíma, annars vegar staðallinn
„Gluggatjöld til nota innanhúss –
Varnir gegn hengingarhættu –
Prófunaraðferðir“ (ÍST EN
16433:2014) og hins vegar staðallinn
„Gluggatjöld til nota innanhúss –
Varnir gegn hengingarhættu –
Kröfur og prófunar-
aðferðir öryggisbún-
aðar“ (ÍST EN
16434:2014).
Samkvæmt stöðl-
unum verður að setja
varúðarleiðbeiningar
um mögulega hættu af
notkun innfelldra
gluggatjalda bæði á
vöruna sjálfa og á um-
búðirnar. Ennfremur á
öryggisbúnaður að
fylgja með vörunni
sem nota ber til að
tryggja örugga notkun hennar en
mikilvægt er að hafa í huga að ör-
yggisbúnað er einnig hægt að festa
við innfelld gluggatjöld sem þegar
hafa verið sett upp.
En hvernig standa þessi mál hér
á landi? Er farið eftir stöðlunum við
framleiðslu hérlendis? Óskandi er
að svo sé, innlendir framleiðendur
hljóta að sjálfsögðu að gæta ýtrustu
krafna um öryggi í framleiðslu á
innfelldum gluggatjöldum og koma
þannig í veg fyrir slys á börnum
vegna vanbúinnar vöru.
Með ákvörðun sameiginlegu
EES-nefndarinnar nr. 112/2013 frá
14. júní 2013 var kröfum ESB um
öryggi innri gluggatjalda bætt við
II. viðauka EES-samningsins.
Framangreindir staðlar eru því lög-
mæt viðmið um öryggi innfelldra
gluggatjalda hér á landi.
Uppfylli vara ekki settar kröfur
ber eftirlitsstjórnvaldi að taka vör-
una af markaði. Ólíklegt má telja að
framleiðendur innfelldra glugga-
tjalda hafi áhuga á að þurfa að sæta
afturköllun vöru sinnar af markaði
með tilheyrandi kostnaði og vanda-
málum sem fylgt geta í kjölfarið.
Sömu lögmál eiga reyndar við um
innfluttar gardínur. Vert er að
benda neytendum á að spyrjast fyr-
ir um hvort innfelld gluggatjöld sem
þeir hyggjast festa kaup á uppfylli
kröfur í samræmi við fram-
angreinda staðla. Börn landsins
eiga einfaldlega kröfu til þess að
þeim sé búið eins öruggt og slysa-
laust umhverfi og kostur er.
Öryggi barna
í brennidepli
í nýjum stöðlum
Eftir Birnu
Hreiðarsdóttur
» Athygli framleið-
enda og neytenda
vakin á nýjum stöðlum
sem koma í veg fyrir
hengingarhættu barna
vegna snúra í inn-
felldum gluggatjöldum.
Birna Hreiðarsdóttir
Höfundur er lögfræðingur og fram-
kvæmdastjóri Norm ráðgjafar ehf.
Á heimasíðum
Reuters og Psycho-
logy Today var fyrir
nokkrum vikum
fjallað um áhrif
kannabis, marijúana,
grass, hass, hassolíu
og nýlega rannsókn
þessu tengda. Rann-
sóknaraðilar fundu
sönnun þess að ungir
neytendur kannabis-
efna sem neyta þess
sér til afþreyingar verða fyrir
breytingum á heila. Þessar breyt-
ingar eru mjög líklega skaðlegar
þar sem efnið breytir svæðum í
heilanum sem tengjast hvatningu
og tilfinningum.
Í vor voru birtar niðurstöður
rannsóknar einnar í tímaritinu
The Journal of Neuroscience. Var
hún frábrugðin öðrum rann-
sóknum á þann hátt að hún skoð-
aði tiltölulega litla notkun efnanna
og í styttri tíma en aðrar rann-
sóknir.
Samvinna læknadeildar North-
western-háskólans, almennings-
sjúkrahúss Massachusetts og
læknadeildar Harvard-háskóla
sýndi fram á beina tengingu milli
tíðni neyslu (hversu oft neytand-
inn reykir) og neikvæðra breyt-
inga í heilanum sjálfum.
„Hjá fólki á aldrinum 18-25 ára
sjáum við breytingar í
kjarnasvæðum heilans
sem maður vill alls
ekki fikta í,“ sagði
annar aðalhöfundur
rannsóknarinnar, dr.
Hans Breiter, en hann
er prófessor í sál-
fræði- og hegðunarvís-
indum við North-
western-háskólann.
Hjá þeim sem
reykja milli 1-7 „jón-
ur“ á viku sýndi rann-
sóknin fram á breyt-
ingar í aðlegukjarna
(nucleus accumbens) og möndl-
ungskjarna (nucleus amygdala),
þeim svæðum heilans sem eru í
lykilhlutverki í stjórn á tilfinn-
ingum og hvatningu.
Að sögn dr. Breiters kom einnig
í ljós að stærð, lögun og þéttni í
þessum svæðum heilans breyttist.
Fleiri rannsókna er þörf til að
ráða fram úr því nákvæmlega
hvaða afleiðingar þessar breyt-
ingar hafa til langs tíma og hvort
þær lagist aftur með því að hætta
neyslu.
„Okkar kenning frá upphafi hef-
ur verið sú að þessar breytingar
geti verið merki um það sem
seinna verður að hvatningarleysi
þar sem fólk hættir að einbeita
sér að markmiðum sínum,“ segir
dr. Breiter. Hvatningarlausir ein-
staklingar sjá ekki tilgang með
hegðun sinni, hvorki í formi innri
hvatningar né ytri hvatningar, og
þá hættir einstaklingur fljótlega
að framkvæma þær athafnir sem
eru hvatningarlausar í hans huga.
Rannsóknin var að hluta til fjár-
mögnuð af stjórnvöldum í Banda-
ríkjunum, þar með talið embætti
lyfjastjórnar undir stjórn Hvíta
hússins. Henni var hrundið af stað
þar sem notkun kannabisefna
hafði aukist og þar sem kosningar
um lögleiðingu efnisins í afþrey-
ingarskyni höfðu þá þegar farið
fram í Washington-fylki og Colo-
rado. Eiturlyfið er þrátt fyrir það
ólöglegt skv. landslögum Banda-
ríkjanna.
Neysla marijúana í læknis-
fræðilegum tilgangi er leyfð í 20
fylkjum Bandaríkjanna, en tak-
markast oft við dauðvona sjúk-
linga og fólk með kvalafull sjúk-
dómseinkenni sem valda mikilli
skerðingu lífsgæða. Er neyslan þá
í þeim tilgangi að villa um fyrir
taugaboðum til að minnka kvalir
og sársauka. Hjá heilbrigðu fólki
er þetta skaðlegt.
Þeir aðilar sem hafa hvatt til
lögleiðingar kannabisneyslu halda
því fram að marijúana sé örugg-
ara en neysla áfengis og oft hefur
það verið þungamiðjan í þeirra
málflutningi.
„Önnur könnun hefur staðfest
að áfengisneysla veldur breyt-
ingum í heila,“ sagði Breiter. En
meðan rannsóknaaðilar vita ekki
nákvæmlega hvernig heila-
starfsemi hjá kannabisneytendum
hefur áhrif á líf þeirra, sýnir rann-
sóknin svo ekki verður um villst
að heilinn sem líffæri breytist á
annan hátt en eftir áfengisneyslu.
Þessi nýja rannsókn staðfestir
niðurstöður annarra rannsókna
sem sýna fram á að neysla mari-
júana hefur talsverð áhrif á ungt
fólk þar sem heili þess er enn að
vaxa. Breiter segist sannfærður
um að fólk yngra en 30 ára ætti
eingöngu að neyta marijúana ef
það er dauðvona og þarfnast þess
nauðsynlega til að hafa stjórn á
eða minnka sársauka sem fylgir
sjúkdómum.
Það er nokkuð skýrt að full-
orðnir sem vita af ungu fólki í
neyslu verða að taka á vandanum
af festu og ákveðni til að reyna að
forða næstu kynslóðum frá þess-
um vágesti. Forvarnir í grunn-
skólum verða að vera í forgangi.
Skora ég hér með á stjórnvöld að
leggja áherslu á málið.
Eftir Matthías
Arngrímsson
Matthías
Arngrímsson
» „Hjá fólki á aldrinum
18-25 ára sjáum við
breytingar í kjarnasvæð-
um heilans sem maður
vill alls ekki fikta í.“
Höfundur er flugstjóri
og flugkennari.
Heilinn sjálfur breytist
við neyslu kannabisefna
Ég þurfti að fara í Hallgrímskirkju fyrir stuttu en þar sem ég er orðin fótafú-
in hélt ég að gæti örugglega sest niður á bekk fyrir utan, eða að minnsta kosti
í anddyri kirkjunnar, til að hvíla mig eftir gönguna frá bílastæðinu. Mér til
undrunar var engan bekk að finna fyrir utan og hvað þá inni í anddyrinu.
Þetta þyrfti að laga.
Hulda Magnúsdóttir.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Engir bekkir?
Hallgrímskirkja Veturinn nálgast óðfluga.
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is
Tíu borð í Gullsmára
Spilað var á 10 borðum í Gull-
smára mánudaginn frækna (sigur-
leikurinn við Holland) 13. október.
Úrslit í N/S:
Guðrún Hinriksd. – Haukur Hanness. 215
Samúel Guðmundss. – Jón Hanness. 209
Þórður Jörundss. – Jörundur Þórðars. 197
A/V
Ragnh. Gunnarsd. – Sveinn Sigurjónss. 195
Einar Kristinsson – Hinrik Lárusson 185
Gunnar M. Hansson – Hjörtur Hanness. 184
Gler, gluggar, glerslípun & speglagerð frá 1922
Mörkinni 4 | 108 Reykjavík | Sími: 565 0000 | Fax: 555 3332 | glerborg@glerborg.is | www.glerborg.is
Sjálfvirk rennibraut inn á heimili