Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.11.2014, Qupperneq 49

Móðir Silju Bjarkar, Kristín Hrönn Hafþórs-
dóttir, segist hafa verið lengi að átta sig á því
að í tilfelli Silju væri um alvarlegan sjúkdóm
að ræða. „Í fyrstu var eins og samskipti okk-
ar, sem höfðu verið mjög góð, snarbreyttust.
Skyndilega var eins og það væri ekki lengur
hægt að eiga samskipti án rifrilda. Þetta sneri
ekki aðeins að okkur fjölskyldunni heldur var
hún allt í einu farin að sýna öðru fólki, vina-
fólki okkar til dæmis, dónaskap. Það leið
langur tími þar til ég áttaði mig á að það væri
eitthvað meiriháttar í gangi,“ segir Kristín
Hrönn.
„Ég er svolítið ósérhlífin sjálf og mín fyrstu
viðbrögð voru að segja henni að drífa sig
fram úr rúminu, þetta yrði allt í lagi og lífið
væri ekkert ómögulegt. Ég skildi ekki af
hverju hún dvaldi svo lengi við áfall sem mér
fannst lítilvægt og hún ætti að geta komist yf-
ir. Ég er líka af kynslóð þar sem geð-
sjúkdómar voru ekki endilega svo mikið í
umræðunni og ég stóð mig að því að segja
dóttur minni að reyna að harka af sér, tala sig
framúr rúminu og í skólann. Ég gerði þetta í
góðri trú en málið var að ég sá ekki sjúk-
dóminn, ég sá bara dapra og sinnulausa dótt-
ur sem hafði allt til brunns að bera til að geta
staðið sig og fannst að hún ætti að geta tekið
sig saman andlitinu. Þá var dagamunurinn líka
oft það mikill að á góðu tímabilunum fannst
manni að nú væri Silja að ná sér á strik.“
Silja var svo orðin 18 ára þegar virkilega
voru farnar að renna tvær grímur á móður
hennar. „Eftir að hún verður 18 ára og sjálf-
ráða var ég komin í allt aðra stöðu og átti
erfiðara með að fá að grípa inn, við fjöl-
skyldan gátum aðeins hvatt hana til að leita
sér aðstoðar og verið til staðar eins og við
gátum en þunglyndissjúklingar læra einnig að
blekkja sína nánustu til að reyna að hlífa þeim
við áhyggjum svo að við gerðum okkur held-
ur ekki grein fyrir hve grafalvarlegt ástandið
var. Í þessu öllu þykir manni erfiðast að hafa
ekki gripið fyrr inn í en það fyrsta sem ég
segi við fólk sem leitar til mín sem er í sömu
sporum og ég var í er að leita strax aðstoðar
fagfólks. Það er svo takmarkað sem maður
getur sjálfur gert sem foreldri og maður
stendur svo nærri þessu, maður á erfitt með
að fá ákveðna fjarlægð á málið.“
Kristín segir það vera nýtt líf að fá ekki
kvíðahnút í magann í hvert sinn sem Silja
hringi. „Við vorum búin að upplifa algjört
vonleysi og við erum ákaflega stolt af þessari
vinnu sem Silja hefur lagt á sig við að ná bata.
Fólk þarf að vita að þunglyndi þarf ekki að
vera varanlegt ástand, það er ljós þarna og
það er hægt að hjálpa krökkum og unglingum
sem þjást af sjúkdómnum. En mikilvægast er
að muna að geðheilsa sem er ekki í lagi lagast
ekki af sjálfu sér.“
MÓÐIR SILJU BJARKAR
Mikilvægt að
grípa inn í
Kristín Hrönn Hafþórsdóttir.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Morgunblaðið/Eggert
grátandi í kistulagningunni. Það var ekki
ástæðan fyrir því að ég hætti við á elleftu
stundu. Ástæðan var þessi rödd sem ég hafði
svo oft heyrt í áður: „Þér á eftir að mistakast.
Þér mistekst allt sem þú gerir. Þú átt eftir að
detta úr snörunni og brjóta á þér hrygginn og
lamast. Lifa sem þunglynd og líkamlega fötl-
uð.“ Það var aðeins þess vegna.“
Glufótt kerfi
Silja upplifði fyrst og fremst reiði að hafa
ekki getað staðið rétt að því að taka eigið líf
þegar hún vaknaði á sjúkrahúsinu. Hún við-
urkenndi fyrir læknunum að ef hún fengi
tækifæri til, fengi að fara heim, myndi hún
sjá til þess að gera þetta á meira afgerandi
hátt, þar sem ekki yrði aftur snúið. Í kjölfarið
var hún lögð inn á geðdeild, þaðan sem hún
útskrifaðist rúmri viku síðar.
„Ég var því fegin að vera lögð inn en um
leið upplifði ég sem ung stelpa mikið óöryggi
þar inni. Ég deildi herbergi með öðrum sjúk-
lingi, sem ég vissi ekkert um. Ég vissi ekki
við hverju var að búast; var herbergisfélaginn
minn hættulegur, myndi hann gráta alla nótt-
ina? Maður þekkti þennan heim ekki. Það er
yndislegt fólk sem vinnur þarna en það eru
allir á hlaupum og þegar ég kom út vantaði
algjörlega alla eftirfylgni. Lyf sem ég var sett
á voru til dæmis ekki tilbúin þegar ég kom út
af spítalanum og ég upplifði því fráhvarfs-
einkenni. Það liðu margir mánuðir þar til að
ég fór svo til sálfræðings aftur en einhvern
veginn lenti ég glufum í kerfinu og ég var án
samtalsmerðerðar frá júní til janúar á þessu
ári en þá fór ég til sálfræðings fyrir sunnan.
Ef maður er ekki, eins og ég, það heppinn að
eiga góða að er ótrúlega hætt við að bataleið-
in sé ekki auðveld. Kerfið er svo öfugsnúið.“
Silja er á öðru ári í kvikmyndafræði í Há-
skóla Íslands auk þess sem hún vinnur hjá
Sagafilm og á veitingastað meðfram námi.
Upp úr síðustu áramótum fór hún í markvissa
sálfræðimeðferð í nokkra mánuði og hætti á
sama tíma á lyfjum.
„Ef ég hefði þurft að taka lyf áfram hefði
ég bara gert það. Það er ekkert hægt að vera
á móti lyfjum sem lækna fólk og fólk á að
hugsa áður en það fer að gerast læknar og
segja fólki að það sé ekki með geðsjúkdóm
heldur bara þreytt, undir álagi eða hvað sem
fólki dettur í hug að segja. Það þarf ekki að
afsaka geðsjúkdóma frekar en aðra sjúk-
dóma.“
Silja segir að hún sé viðbúin öllu en trúi því
að það þurfi mikið að gerast til að hún lendi
aftur á þeim stað sem hún var á sumarið
2013. Fyrir nokkrum mánuðum hélt hún
magnaðan fyrirlestur á TedEx-fyrirlestraröð-
inni í Hörpu þar sem hún talaði blaðalaust á
ensku um baráttu sína og var fyrirlesturinn í
framhaldinu sýndur á helstu fréttamiðlum
landsins. Silja segist stöðugt vera með hug-
ann við að vekja athygli á málefninu og er
þessa dagana með hugann við góðgerðartón-
leikana til styrktar ÞúGetur-verkefninu 12.
nóvember en það eru árlegir stórtónleikar í
Háskólabíói, nú undir stjórn tónlistar- og leik-
konunnar Bryndísar Ásmundsdóttur. ÞúGetur
er forvarna- og fræðslusjóður sem styrkir ein-
staklinga til náms sem hafa glímt við eða eru
að glíma við geðsjúkdóm en verndari hans er
Vigdís Finnbogadóttir.
Silja hefur alla tíð gefið fyrirlestravinnu
sína en eftir að hún flutti suður segist hún þó
stundum fá bensínstyrk til að koma sér á milli
staða þar sem vegalengdirnar séu nú meiri en
fyrir norðan.
„En ef skólarnir hafa ekki úr neinu fé að
moða kem ég engu að síður! Ég veit hvað það
er mikil pressa á unglingum í dag, við eigum
að vera að setja inn flotta statusa og myndir
á Facebook, vera að fara í Asíureisur eftir
menntaskólaútskrift og á samskiptamiðlunum
ganga svo myndir af chia-grautum og mynd-
um úr ræktinni. Ég hef reynt bara að setja
myndir inn af sálfræðistofunni í staðinn,“ seg-
ir Silja Björk og hlær. „Það er alveg jafn
mikið afrek. Heilbrigði snýst ekki bara um
það ytra.“
9.11. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49