Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.11.2014, Blaðsíða 24

A
nna Valdimarsdóttir er mjög yfir-
veguð í tali enda ekki við öðru að
búast frá konu sem var að senda
frá sér bókina Hugrækt og ham-
ingja – vestræn sálarfræði, austræn viska og
núvitund. Hún hefur áður skrifað bækurnar
Leggðu rækt við sjálfan þig og Leggðu rækt
við ástina, sem hafa notið vinsælda. Hug-
myndin að þessari bók varð til ekki síst vegna
þess hversu hugfangin hún varð af sálarfræði
núvitundar.
„Mín fyrstu kynni af núvitund voru árið
2000 þegar ég sótti fyrirlestra hjá búdda-
munki,“ segir hún og útskýrir að núvitund sé
sprottin upp úr búddískri sálarfræði.
„Ég varð hugfangin af núvitund. Mér
fannst ég bæði fá betri skilning á vanda
manneskjunnar og á sjálfri mér. Það brann á
mér að koma þessu til skila,“ segir hún.
Rökhugsun dugar ekki á innri
vandamál
Hluti af vanda manneskjunnar er að hún
reynir að hugsa sig frá vandamálum sem
snerta tilfinningalífið. „Oft má rekja vanlíðan
til viðleitni við að hugsa sig út úr vanda-
málum sem hinn rökræni hugur ræður ekki
við,“ skrifar Anna í bókinni en hún kynntist
núvitund nánar á fyrirlestri hjá sálfræð-
ingnum og hugleiðslukennaranum Rob Nairn
árið 2006. „Hann kenndi og hélt fyrirlestur
hér á landi sérstaklega um þetta. Að við vær-
um alltaf að reyna að hugsa okkur út úr innri
vandamálum en rökhugsun okkar dygði ekki
á innri vandamál þótt hún væri snillingur í að
fást við á ytri vandamál. Og þaðan væri mikið
af vanlíðan okkar mannanna sprottið. Þetta
var mér mikil opinberun og kveikti í mér
löngun til að koma þessu á framfæri á ís-
lensku.“
Í skrifum sínum tengir Anna saman vest-
ræna sálarfræði og austræna visku, sem hef-
ur í gegnum tíðina lengst af verið litið á sem
andstæða póla. „Núna á sér stað mikil þróun
innan sálarfræðinnar, að tengja saman vest-
ræna vísindalega sálarfræði og þessa æva-
fornu visku sem leið til að fást við ýmis
vandamál og öðlast hamingju og hugarró. Það
er búið að flétta þetta saman í sálfræðilega
nálgun, til dæmis er búið að hanna fyrir-
byggjandi meðferð við endurkomu þunglyndis
og mörg önnur sálfræðileg vandamál eins og
kvíða.“
Meiri víðsýni en áður
Og það græða allir á því?
„Það græða allir mjög mikið á því og í
eftirmála bókarinnar eru tilgreindar nokkrar
rannsóknir sem sýna fram á það með óyggj-
andi hætti. Það er hægt að rannsaka hvað
gerist í heilanum þegar maður notar þessa
fornu aðferð sem er meira en 2500 ára gömul
ásamt nútíma vísindalegri sálarfræði. Þarna
erum við komin með mjög öfluga leið. Það er
gleðilegt að víðsýni hafi aukist og áhugi á að
læra af því sem er ævafornt.“
Eftir að Anna útskrifaðist sem sálfræðingur
tók hún eitt ár ofan á embættisprófið í Banda-
ríkjunum þar sem hún bætti við sig ekki síst
klínískri reynslu.
„Síðan byrjaði ég að starfa hérna heima ár-
ið 1982 og opnaði sálfræðistofu og var með
sjálfstyrkingarnámskeið árum saman, sem
voru ekki síst fyrir konur. Þau voru feikilega
vel sótt og voru nýjung á þessum tíma.“
Hún hefur haft góða yfirsýn yfir strauma
og stefnur síðustu ára. „Ég hef verið í sífelldri
endurmenntun og er núna kennslustjóri í hug-
rænni atferlismeðferð í Endurmenntun Há-
skóla Íslands. Það koma til okkar prófessorar
og sálfræðingar frá Oxford Cognitive Therapy
Center, sem tengist Háskólanum í Oxford. Ég
hef haft tækifæri til að fylgjast mjög vel með
þróuninni.“
Það er einmitt kafli um hugræna atferlis-
meðferð og sjálfsmat í bókinni. „Ég hafði svo
mikinn áhuga á að flétta þetta saman. Sjálfs-
matið er algjört lykilatriði hvað varðar and-
lega vellíðan okkar. Þar hefur hugræn atferl-
ismeðferð líka mikið til málanna að leggja,
sem og önnur sálfræðimeðferð og núvitundin.“
Einfaldasta skilgreiningin á núvitund er
þessi: „Núvitund er að vita hvað er að gerast
um leið og það gerist,“ segir Anna og útskýrir
nánar: „Við erum oft föst í hugsunum um for-
tíðina og framtíðina eða áhyggjum af því
hvernig við komum fyrir. Við gerum okkur
ekki almennilega grein fyrir því hvernig okk-
ur líður eða hvernig þeim líður sem við eigum
samskipti við. Athyglin er tætt, hún er ekki
einbeitt. Við missum svolítið af lífinu sjálfu ef
við missum af andartökunum í lífi okkar.“
Æfingar til að efla vakandi athygli
Hún segir að það sé hægt að gera æfingar til
að efla með sér vakandi athygli. „Með því að
hugleiða og líka með því að gera sér far um
það í daglegu lífi sínu að vera vakandi fyrir
stundinni sem er að líða, vera til staðar,
staldra við og spyrja einfaldra spurninga:
Hvernig líður mér? Hvað er að gerast? Það er
samt ekki svo einfalt að útskýra ávinning nú-
ANNA VALDIMARSDÓTTIR SÁLFRÆÐINGUR VAR AÐ SENDA FRÁ SÉR BÓKINA HUGRÆKT OG HAMINGJA
Hugfangin af núvitund
Anna Valdimars-
dóttir vill lifa lífinu
glaðvakandi.
ÞAÐ ER EKKI ALLTAF HÆGT AÐ
HUGSA SIG FRÁ VANDAMÁLUNUM,
SEGIR ANNA VALDIMARSDÓTTIR
SÁLFRÆÐINGUR SEM HUGLEIÐIR
OG ÁSTUNDAR VAKANDI ATHYGLI.
HÚN TENGIR SAMAN VESTRÆNA
SÁLARFRÆÐI, AUSTRÆNA VISKU
OG NÚVITUND Í NÝRRI BÓK.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
vitundar í orðum. Þetta er nokkuð sem fólk
þarf að stunda og reyna á eigin skinni til að
uppgötva hvaða gagn það gerir manni að lifa
lífi sínu glaðvakandi.“
Anna segir hugleiðslu hafa gert mikið fyrir
sig. „Þegar að manni líður ekki vel fer maður
að brjóta heilann um af hverju manni líði
svona. Þetta festir mann í hugsunum sem
draga bara úr manni máttinn. Maður fer að
grufla og velta vöngum. Ég finn að eftir að ég
byrjaði að stunda hugleiðslu og tileinka mér
þetta allt saman er miklu minni tilhneiging
hjá sjálfri mér til að detta niður í heilabrot og
tilgangslausar hugsanir. Ég hugsa þegar það
er ástæða til að hugsa og get oftar látið það
vera þegar það leiðir ekki til neins!“
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.11. 2014
Heilsa og hreyfing
 Núvitund snýst um að vera vakandi
gagnvart innra og ytra umhverfi. Taka eftir
því sem gerist um leið og það gerist.
 Ef við erum ekki nærstödd þegar and-
artökin birtast okkur getur farið svo að við
missum ekki aðeins af því sem er dýrmæt-
ast í lífi okkar, heldur fara líka tækifærin til
að vaxa og þroskast fram hjá okkur með
allri þeirri dýpt og auðgi sem í þeim býr.
 Vakandi athygli eykur frelsi til að velja
viðbrögð okkar því að fyrsta skrefið er að
vita skýrt hvað er að gerast.
 Ástundun vakandi athygli verður ekki
einungis til þess að við förum að taka betur
eftir því smáa og fagra, hún stuðlar einnig
að meira jafnaðargeði og jafnlyndi þegar við
fúlsum ekki lengur við tækifærum til að
læra af því sem ekki virðist boða gott við
fyrstu sýn.
 Hið sálræna frelsi felst í rými til að velja
viðbrögð sín í stað þess að bregðast við af
hugsunarleysi, gömlum vana eða innrætingu
sem nær allt aftur í bernsku. Hugur sem
lögð er góð rækt við eykur möguleika okk-
ar á frelsi og hamingju.
 Við klófestum ekki hamingjuna með
ákefð og hamagangi. Finnum hana frekar
eins og í framhjáhlaupi þegar við leitumst
við að gæða líf okkar merkingu og tökum
heils hugar má móti verkefnunum sem lífið
úthlutar okkur.
Hugrækt og hamingja
NÚVITUND
Vakandi athygli eykur frelsi
Börn eru sérstaklega viðkvæm fyrir áhrifum tóbaksreyks á fyrstu tveimur árum ævinnar. Verði
börn fyrir óbeinum reykingum aukast líkurnar á að þau veikist og þau eru í meiri hættu á að fá önd-
unarfærasýkingar, eyrnabólgu og að þróa með sér astma og ofnæmi. Börn sem að staðaldri anda að
sér tóbaksreyk, eru þannig í tveimur til fjórum sinnum meiri hættu á að fá öndunarfærasýkingar.
Óbeinar reykingar skaðlegar börnum
* Við missum svolítiðaf lífinu sjálfu ef viðmissum af andartökunum
í lífi okkar.
Morgunblaðið/Kristinn