Frúin - 01.10.1963, Page 30

Michel Angelo
Vittnria Colonna
ótt það sé máske rétt sagt, að
„allur heimurinn elski elskand-
ann“, þá er víst mjög hæpið að „all-
ur heimurinn“ geri sér ljósa grein
fyrir sambandi andlegu (platónsku)
ástarinnar, sem er víst fremur fá-
gæt, nema ef innilega vináttu mætti
nefna því nafni. En þetta samband
átti sér samt stað á milli Michel
Angelo, málarans, myndhöggvarans
og byggingarmeistarans fræga og
hinnar flekklausu Vittoriu Colonna.
Michel Angelo Buonarroti var af
göfugum ættum. Fæddist hann í Ca-
prese kastalanum í Túskaníu, í marz-
mánuði 1475, og naut ágætrar upp-
fræðslu í æsku. Eins og Leonardo da
Vinci eyddi hann mestu af æviárum
sínum til annarra starfa en listar
þeirrar, sem hann virðist hafa verið
fæddur til að hefja á hið fullkomn-
asta stig. Kirkjan hafði hann að þræli
sínum, og páfarnir, hver fram af
öðrum, gengu svo í skrokk á honum,
alla hina löngu ævi hans, að máluðu
og höggnu skáldmyndirnar urðu fá-
ar, mót því sem annars hefði orðið,
og listaverkin af skornum skammti.
En það sem honum var aðallega
haldið að, voru kirkjuteikningar og
önnur svipuð störf, sem minni snill-
ingar en hann hefðu vel getað leyst
af hendi, enda vildu páfarnir alltaf
hafa hönd í bagga með slíkum verk-
um, svo frumleikinn og skapandi
listin varð að víkja fyrir kreddunum,
eins og enn á sér stað. Samt sem áð-
ur, verður þó stærsta kristna kirkjan
í heimi, með sínum undursamlega
hvolfturni, mikilfenglegt minnis-
merki hans fram aldirnar, eins og
hún er búin að vera hátt á fjórða
hundrað ár.
Hann var um sextugt þegar hann
kynntist fyrst hinni göfugu og hrem-
lífu skáldkonu, 1535. Var Vittoria þá
í kring um 46 ára, og ekkja eftir Pes-
cara markgreifa. Var hún hin vold-
ugasta kona og mátti sín afar mikið
hjá helztu listamönnum, höfundum
og stjórnmálamönnum, sem þá voru
uppi. Gerði Bernardo Tasso hana að
yrkisefni í mörgum kvæðum sínum,
og fjöldi mynda voru málaðar og
höggnar af henni. En hún varð löm-
uð af hinu máttuga kirkjuvaldi og
refsivendi trúarinnar á þeim öldum.
Ber mikið á guðhræðslunni í sónhátt-
um hennar, sem annars eru víða
mjög fagrir og vitrir. En þeir urðu
til þess að Michel Angelo fór að yrkja
á gamals aldri, þar á meðal sónhætti
til Vittoriu. Eru tveir ortir eftir
dauða hennar, og sýna, að hann hef-
ur syrgt hana mjög. Segir hann að
ást hennar hafi létt sér hvert starf
og gefið sér vængi. Er hægt að lesa
fáein af ljóðum beggja í flestum
sýnishornum heimsbókmenntanna,
sem út eru gefin. Má bæði telja á-
gæt skáld á þeirrar tíðar vísu.
Þótt ást þeirra væri „grundvölluð
á guði“, og andleg í mesta máta, eins
og sagnirnar segja frá, og bréf henn-
ar sýna berlega, því sum þeirra eru
enn þá til, og geymd í Florenz og
brezka safninu, þá varð Michel An-
gelo djúpt snortinn af kvenlegri feg-
urð, eftir að vinsamband þeirra Vitt-
oriu var knýtt. Kallar hann sjálfur
konu þá, sem hann var „skotinn“ í,
„fagra og grimma“, og nefnir hana
„elskulega óvininn“. Sneri hún hon-
um um fingur sér og lagði hann að
fótum sér og lét hann lægja sig svo,
að „hann vildi næstum gefa sína ei-
lífu sáluhjálp fyrir að njóta hennar“.
En hún lék sér að ást hans sem kött-
ur að mús, eins og ekki er einsdæmi,
að ungar stúlkur geri við aldraða
menn, er sækjast mjög eftir þeim.
Skemmti hún sér við, að sjá þetta
mikilmenni og afburða snilling falla
fram fyrir sér, og vakti svo afbrýði
hans og kvaldi hann með því að
dekra og dinta sér við aðra menn.
Loksins snerist ást hans í hatur á
kvalara sínum, og hann hrópaði há-
stöfum: „Ástguð! Gef að hún fái ein-
hvern tíma 'svo ljótan líkama, að
ég elski hana ekki, en hún elski
mig!“
Þar sem Vittoria var af einni glæsi-
legustu ættinni í Ítalíu, og gift mark-
greifanum af Pescara, lifði hún fyrri
hluta ævi sinnar í munaði miklum á
vísu endur.reisnarmanna, En þegar
hún, ekkjan, kynntist fyrst hinum
alfræga málara og standmyndasmiði
„Davíðs“ og „Mósesar", og annarra
máttugra listaverka, var hún búin
að líða afar miklar sálarkvalir, og
bjó í San Silvestro klaustrinu í Róm.
Á sunnudögum og virkum dögum
fór hún í San Silvestro kirkjuna í
Monte Cavello. Dag nokkurn var
Vittoria inni í kapellunni með
nokkrum vinum sínum, þegar mál-
arinn Francesco d’Ollanda kom inn.
Það hafði lengi verið löngun hennar
að þessi nafnfrægi, útlendi listamað-
ur, sendur til Ítalíu af konunginum í
Portúgal, hitti Michel Angelo og
ræddi við hann um listir. Sendi hún
því samstundis einn af þjónum sín-
um til að sækja vin sinn, og kom
hann að vörmu spori til þeirra í
kirkjuna. Með mikilli kurteisi og
lægni sveigði hún samtalið smátt og
smátt frá almennum efnum og að
listaverkum og seinast tókst henni
að losa svo um málbein hans, að
hann sagði þeim frá ævilangri
reynslu sinni á braut listarinnar. Og
þá var tilgangi hennar náð. Virðist
hann hafa verið nokkuð meiri trú-
maður en margir listbræður hans eru
nú, enda var þá öldin önnur.
„Gott málverk," sagði hann, „nálg-
ast guð, og er sameinað honum. ...
Framhald á bls. 32.
30
FRÚIN