Fréttablaðið - 25.05.2013, Blaðsíða 26

25. maí 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 26
FLEIRI KONUR EN KARLAR HAFA VERIÐ Í DOKTORSNÁMI SÍÐAN 2004
■ Karlar
■ Konur
300
250
200
150
100
50
0
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
Það er nauðsynlegt að við færum okkur frá því að sérhæfa okkur um of. Það verður til þess að rann-sóknir verða á of þröngu sviði og kennsla verður það líka. Eins og umhverfið er í dag erum við ekki
að standa okkur í því að undirbúa nemend-
urna fyrir lífið og vinnu á 21. öldinni,“ segir
Mark C. Taylor, forseti trúarbragðafræði-
deildar Columbia-háskóla í New York.
Fréttablaðið leitaði eftir viðbrögðum
við þessum ummælum Taylors í háskóla-
umhverfinu á Íslandi, en hann hélt fyrir-
lestur í síðustu viku í Háskóla Íslands.
Þar spurði Taylor áleitinna spurninga um
háskólaumhverfið og benti meðal annars á
að háskólamódelið sem við byggjum á í dag
er yfir 300 ára gamalt. Hann vill breyting-
ar af ýmsu tagi, en segir
erfitt að koma þeim í gegn
því vilji virðist ekki vera
til staðar. Taylor hefur
róttækar hugmyndir um
hvernig þessu skuli breytt.
Hann vill meðal annars
taka fyrir fastráðningar
prófessora og taka upp sjö
ára starfssamninga, eins
og Fréttablaðið fjallaði um
í vikunni.
Eitt af stóru áhyggju-
efnum Taylors er jafn-
framt að verið sé að
offramleiða fræðimenn
við háskólana og að dokt-
orsnám sé að þróast á þá
leið að prófessorar sem
rannsaki þröng viðfangs-
efni beini nemendum
sínum á svipaðar slóðir.
Þannig verði æ meira um
fræðilegar útgáfur, sem
hafi æ minna innihald, en
sífellt fleiri vísanir í verk
annarra. Þetta undirbýr
þessa nemendur ekki undir
almennan vinnumarkað,
heldur akademíu eingöngu.
Og þar er ekki pláss fyrir
alla þessa doktorsnema.
„Hlutirnir eru að breytast, hratt og
beint fyrir framan nefið á okkur. Þetta er
vegna samverkandi áhrifa hnattvæðingar
og tækni. Nemendur geta í dag setið nám-
skeið hvar sem er, hvenær sem er og með
hverjum sem er. Af hverju ættu þeir þá að
sitja í skólastofu, með 300 samnemendum
sínum, að horfa á glærusýningu sem þau sjá
varla á?“ sagði Taylor ennfremur í samtali
við Fréttablaðið.
Hvað verður um doktorsnema?
„Þetta hefur ekki verið rannsakað sem
skyldi, engar úttektir hafa verið gerðar og
þannig getum við ekki áttað okkur á því
hvað verður til dæmis um doktorsnema og
þá sem útskrifaðir eru og hvernig þeir nýt-
ast í samfélaginu,“ segir Páll Skúlason, fyrr-
verandi rektor Háskóla Íslands. „Vafalaust
erum við að framleiða of marga fræðimenn
á tilteknum sviðum, í svokölluðum tísku-
greinum eins og viðskiptafræði hefur verið.
En um leið er auðvitað hæpið fyrir yfirvöld
að ætla sér að fara að stýra nemendum inn
á ákveðin fræðasvið fremur en önnur. Að
mínum dómi þyrfti að auka eða kynda undir
áhuga á ýmsum raungreinum sérstaklega,
þar sem við vitum að eru mjög fáir og væri
æskilegt að fleiri væru. Þannig gætu yfir-
völd hjálpað, myndi ég segja.“
Langt frá mettun í lögfræði
Oddný Mjöll Arnardóttir prófessor við
lagadeild Háskóla Íslands, sem var fyrst
íslenskra kvenna til að hljóta doktors-
nafnbót í lögfræði, segir offramboð á
fræðimönnum ekki vandamál innan lög-
fræðinnar hér á landi. „Þvert á móti. Ef ég
tala út frá fræðasviði lögfræðinnar þá er
það undan tekning frekar en regla að kenn-
arar við lögfræðideild séu með doktors-
gráðu. En ef ég á að ræða um doktorsgráður
í lögfræði, almennt, til dæmis í nágranna-
löndum eins og Danmörku þá er mikil fjölg-
un í hópi þeirra sem taka doktorsgráðu í
lögfræði, og umhverfið er að breytast að
því leytinu til að þetta fólk er ekki endilega
að sækjast eftir eða fá akademískar stöð-
ur innan háskólanna, heldur ætlar að nota
þessa þekkingu og reynslu sem það öðlast
með gráðunni á vinnumarkaði.“
Ekki ávísun upp á starf í háskóla
Ari Kristinn Jónsson rektor Háskólans í
Reykjavík velti fyrir sér hver eðlilegur
fjöldi doktorsnema væri á Íslandi í saman-
burði við nágrannaþjóðir. „Ef við berum
okkur saman við Norðurlöndin og miðum
við höfðatölu, væri eðlilegt að doktors-
útskriftir á Íslandi væru um það bil 60 á ári.
Til að standa að baki slíkum fjölda útskrifta
væri rétt að hafa rúmlega 200 nemend-
ur í doktorsnámi á hverjum tíma. Og ef
við miðum við hvernig grannþjóðir okkar
standa að doktorsnámi þá eru doktors nemar
á Íslandi um það bil tvöfalt fleiri en það sem
þarf til.“
Ari Kristinn sagði almennt um doktors-
nám að sú þekking og færni sem fólk fengi
úr náminu væri dýrmæt. „Doktorsmenntun
er eins og önnur menntun, fólk á að horfa á
þetta sem færni og þekkingu sem það hefur
aflað sér en svo er það á þeirra eigin ábyrgð
að skapa sér tækifæri. Ábyrgðin liggur ekki
hjá fræðasamfélaginu. Fræðasamfélagið
á að velja þá hæfustu inn í háskólana og
doktors nám er engin ávísun á það að verða
akademíker.“
Deilt um doktorsnám
Skiptar skoðanir eru um hvort offramleiðsla sé á fræðimönnum í háskólum landsins. Páll Skúlason, fyrrverandi háskólarektor,
segir of marga nemendur í tískugreinum. Ari Kristinn Jónsson, rektor HR, telur doktorsnema eiga að skapa eigin tækifæri.

HÁSKÓLANEMAR Fræðasamfélagið á að velja þá hæfustu inn í háskólana og doktorsnám er engin ávísun á það að verða akademíker,“ segir Ari Kristinn Jónsson,
rektor Háskólans í Reykjavík. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
ODDNÝ MJÖLL
ARNARDÓTTIR
ARI KRISTINN
JÓNSSON
PÁLL SKÚLASON
„Ekki gera það
sama og ég geri.
Frekar ættuð þið
að taka það sem
ég hef fram að
færa og gera eitt-
hvað alveg nýtt
með það,“ segir
Mark C. Taylor
í samtali við
Fréttablaðið. „Eitthvað sem ég get
ekki einu sinni gert mér í hugarlund.
Svo skulið þið koma aftur og segja
mér frá því.“
MIKILVÆGT AÐ GERA
EITTHVAÐ NÝTT
Dr. Gyða Margrét Pétursdóttir er aðjúnkt við stjórnmálafræði-
deild Háskóla Íslands og doktor í kynjafræði. Hún segir nokkrar
skýringar vera á því að fleiri konur eru í doktorsnámi en karlar.
„Ekki er langt síðan hefðbundnar kvennagreinar færðust yfir á
háskólastig, en þar má nefna greinar eins og leikskólakennarann
og þroskaþjálfann. Því fylgja auknar kröfur um menntun, ekki
síst gagnvart þeim sem ætlað er að kenna þessum stéttum, auk
þess sem menntunarkröfur aukast almennt innan þessara stétta.
Þetta má kalla kerfislæga skýringu. Þá hefur mikil áhersla verið
lögð á að konur mennti sig og að menntun sé lykill kvenna að
aukinni hlutdeild á hinu opinbera sviði samfélagsins. Sú samfélagslega orðræða
virðist hafa skilað sér til kvenna sem nú eru í auknum mæli að leita sér menntunar.
Í einhverjum tilfellum eru það konur sem ekki höfðu tök á að mennta sig þegar þær
voru yngri og það skýrir að hluta það að konur eru fleiri í háskólanámi almennt.“
„Ég hefði ekki haft þolinmæði í doktorsnám ef ég hefði verið fastur í
einhverju einu. Ég er doktorsnemi í bókmenntafræði, en það er vegna
þess að það var ekki pláss fyrir mig annars staðar,“ segir Gunnar Theódór
Eggerts son, doktorsnemi í bókmenntafræði við HÍ. Rannsóknarefni
Gunnars Theodórs er svokölluð dýrafræði, þar sem hann fjallar að mestu
leyti um gagnrýnið hlutverk dýrsins í samfélaginu og í menningunni. „Mig
langar til þess að halda áfram að kenna. Þetta er nýtt fag og mikið eftir að
gera. Ég vil taka þátt í að móta þessi fræði og halda umræðunni uppi.“
VILL EKKI VERA FASTUR Í EINU EFNI
„Útskrifuðum doktorsnemum á Íslandi virðist vegna ágætlega að finna
vinnu, en þetta þarf ef til vill að rannsaka betur. Á síðustu 20 árum hefur
Ísland breyst mikið og Háskóli Íslands líka. Við höfum lagt meiri áherslu
á rannsóknir og erum mjög framarlega á mörgum sviðum, eins og í líf-
vísindum þar sem við erum mjög nálægt atvinnulífinu. Þetta ætti náttúru-
lega að skila sér út í atvinnulífið og leiða til verðmæta- og nýsköpunar.
Doktorsnám við Háskóla Íslands er ekki hugsað þannig að bara sé verið
að búa til vinnuafl fyrir háskóla,“ segir dr. Jón Atli Benediktsson, aðstoðar-
rektor vísinda- og kennslu við HÍ og forstöðumaður miðstöðvar framhalds-
náms.
VEGNAR ÁGÆTLEGA AÐ FINNA VINNU
Ólöf Skaftadóttir
olof@frettabladid.is