Fréttablaðið - 25.05.2013, Blaðsíða 36

25. maí 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 36
Sigríður Dúna er að fylgjast með beinni útsendingu frá fundi Sig-mundar Davíðs og Bjarna Ben á Laugarvatni og búin að prenta út stjórnarsáttmálann þegar blaða-mann ber að garði. Fjöldi kvenna í
áhrifastöðum hefur lengi verið til umræðu
í þjóðfélaginu og nú virðist konum vera að
fækka bæði í ríkisstjórn og á þingi. Sigríður
Dúna segir að það sé ekki gott en bætir við:
„Ég er ekki í þeirri deild sem leggur mesta
áherslu á að telja hausa eftir kynferði. Mestu
máli skiptir hvaða hugmyndir eru í höfðinu
á fólki og hvort það hefur skilning á þeim
málum sem varða jafnrétti og jafnstöðu
kynjanna. Það fer ekki alltaf eftir líffræði-
legu kyni,“ segir hún.
En hvernig finnst henni kvennabaráttan
sem hún tók þátt í hafa skilað sér áfram?
„Þegar hugsað er til baka um þrjátíu ár, frá
því við settum saman Kvennalistann, þá
hefur gífurlega margt áunnist. Vandinn er
sá að hugmyndirnar um hlutverk kynjanna
eru svo fastbundnar í menningunni að það
tekur langan tíma að breyta þeim, miklu
lengri en að breyta lögum og reglum.“ Hún
tekur sem dæmi lög frá 1911 um jafnan rétt
kvenna og karla til háskólanáms, styrkja
og embætta. „Það leið hálf öld frá lagasetn-
ingunni þar til konur fóru að ráði að sækja
háskóla og 60 ár þar til fyrsta konan vígðist
prestur. Því olli ekki skortur á réttindum
heldur hugarfar,“ bendir hún á.
Fjárhagslegt sjálfstæði stórmál
Lög um jöfn laun kvenna og karla eru meðal
þeirra sem dregst að framfylgja. „Mér þótti
athyglisvert að í miðri nýafstaðinni kosn-
ingabaráttu fengum við enn eina könn-
unina um óútskýrðan launamun kynjanna
en hún var varla rædd af frambjóðendum.
Þegar Kvennalistinn var og hét hefði enginn
komist hjá því að ræða könnum sem þessa í
aðdraganda kosninga.“
Þar sem hún heldur á hinum nýja stjórnar-
sáttmála Framsóknar og Sjálfstæðisflokks
gluggar Sigríður Dúna í jafnréttiskaflann.
Hún er ánægð að þar stendur að fjárhags-
legt sjálfstæði einstaklinga sé grundvöllur
jafnréttis og að huga þurfi að því, óháð hjú-
skaparstöðu. „Þessi klausa lætur lítið yfir
sér en er stórmál,“ segir hún. „Það er búið
að samtengja fjárhag hjóna með ýmsu móti
í lögum enda er nú alltaf talað um „heimilin
í landinu“. Fjárhagslegt sjálfstæði kvenna,
sem alla tíð hefur verið baráttumál kven-
frelsissinna, hefur ekki verið á dagskrá.
Það er arfaslæmt og ég velti fyrir mér hvort
þetta viðhaldi meðal annars óbeint launa-
mun kynjanna, að vinnuveitendur hugsi sem
svo að ef þeir borga körlunum hærri laun þá
komi það konunum þeirra til góða?“
Sjálf hefur Sigríður Dúna lengi verið fjár-
hagslega sjálfstæð og látið fátt stoppa sig.
Hún heillaðist af ævintýra-og ferðabókum
sem barn og þegar hún heyrði minnst á
mannfræði las hún sér til um hana í alfræði-
bókum því ekkert var internetið á þeim
tíma. Strax að stúdentsprófi loknu hélt hún
til London til náms í mannfræði við London
School of Economics. Það var árið 1972.
Síðar fór hún til Bandaríkjanna og lauk
doktors prófi frá Rochester en kenndi mann-
fræði við Háskóla Íslands jafnhliða nám-
inu. Það er hún einnig að gera í dag enda
prófessor í mannfræði við HÍ. Í millitíðinni
hefur hún bæði verið á Alþingi Íslendinga og
í utanríkisþjónustunni. „Ég er mannfræð-
ingur að ævistarfi því mannfræðin gefur
ákveðna sýn á þau viðfangsefni sem mæta
manni í lífinu og hún hefur nýst mér, alveg
sama hvar ég hef borið niður.“
Öryggisstúss og áhyggjur
Árið 2006 fékk Sigríður Dúna launalaust
leyfi frá HÍ og fór til starfa fyrir utanríkis-
þjónustu Íslands í Suður-Afríku. Sigríð-
ur, 12 ára dóttir hennar, fór með henni en
voru þær í öruggu umhverfi? „Nei, enda fór
mikill tími í öryggisstúss og áhyggjur. Við
ókum í læstum bíl á milli staða og læstum
að okkur þegar sólin gekk til viðar. Dóttir
mín var ansi dugleg en svo þreifst hún eðli-
lega ekki í þessu umhverfi og fékk þá ósk
uppfyllta að fara heim til pabba síns, Frið-
riks Sophussonar, sem var í fullri vinnu hjá
Landsvirkjun en kom til okkar eins oft og
hann gat. Ég hafði afar gaman af starfinu í
Afríku en skylda mín var fyrst og fremst við
dóttur mína svo ég sótti um flutning og eftir
tveggja ára dvöl í Suður-Afríku var ég send
til Noregs sem sendiherra. Nokkrum vikum
eftir að ég kom til Óslóar varð bankahrun-
ið hér og Friðrik sem ætlaði að hætta hjá
Landsvirkjun var beðinn að stjórna henni ár
í viðbót svo við bjuggum saman mæðgurnar
í Ósló.“ Hún segir aðstæður fólks í Suður-
Afríku og Noregi gerólíkar þó að bæði
löndin séu rík. „Munurinn er sá að í Suður-
Afríku er ríkidæmið á höndum örlítils brots
þjóðarinnar en í Noregi er meiri jöfnuður.“
Leiðir göngu um slóðir Ólafíu
Áður en Sigríður Dúna flutti til Óslóar hafði
hún dvalið þar við heimildaöflun vegna rit-
unar bókar um Ólafíu Jóhannsdóttur sem
starfaði að líknarmálum í Ósló upp úr alda-
mótunum 1900. „Norðmenn eru hrifnir af
Ólafíu og íslenski söfnuðurinn í Ósló hefur
líka haldið minningu hennar á lofti. Sóknar-
prestur þar er séra Arna Grétarsdóttir og
við unnum mikið saman í kjölfar banka-
hrunsins því sendiráðið var bara þriggja
manna og gat ekki sinnt öllum þeim vanda
sem fylgdi mikilli fjölgun Íslendinga í Nor-
egi. Því var stuðningur safnaðarins ómetan-
legur. Meðal annars var stofnaður sjóður í
nafni Ólafíu sem styrkir bágstadda Íslend-
inga og þar er ég stjórnarformaður og þykir
vænt um. Við vinnum í anda Ólafíu og ef fólk
verður fyrir áföllum má sækja um aðstoð til
okkar en aðeins einu sinni því sjóðurinn er
ekki stærri en það.“
Í ár hefði Ólafía Jóhannsdóttir orðið 150
ára og í tilefni þess verður haldin Ólafíuhá-
tíð 8.-9. júní í Ósló. Þá mun Sigríður Dúna
leiða þriggja tíma göngu um slóðir Ólafíu í
Ósló og segja frá lífi hennar og starfi. Allir
eru velkomnir í gönguna sem verður 8. júní
og hefst klukkan 14.00. Safnast er saman við
styttu skáldsins Wergeland í miðborg Óslóar.
Vannærð börn orðin sælleg
En hvað var Sigríður Dúna að gera á Græn-
höfðaeyjum í mars? „Ég var meðal annars
að skoða breytingar sem orðið hafa á lífs-
kjörum fólks þar á 30 árum, þær eru undra-
verðar. Ég var þar við mannfræðirannsókn-
ir 1984. Þá voru eyjarnar eitt fátækasta ríki
heims. Þar var eymd, vannærð börn og von-
leysi. Nú, þrjátíu árum seinna, sá ég sælleg
börn, iðandi atvinnulíf og fullt af konum í
vinnu. Miklu máli skipti að árið 1991 komst
virkt fjölflokkalýðræði á í landinu þannig
að kjósendur geta skipt um stjórnvöld ef
þeim býður svo við að horfa. Vandi margra
Afríkuríkja er að þar eru gömlu frelsis-
hreyfingarnar enn við völd og þurfa ekki
að óttast kjósendur.  Einnig var efnahags-
kerfi eyjanna opnað og erlendri fjárfest-
Á VINNU-
STOFUNNI
Ég er mannfræðing-
ur að ævistarfi
því mannfræðin
gefur ákveðna sýn
á þau viðfangsefni
sem mæta manni í
lífinu og hún hefur
nýst mér, alveg
sama hvar ég hef
borið niður,“ segir
Sigríður Dúna.
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Mestu máli skiptir hvaða
hugmyndir eru í höfðinu á fólki
og hvort það hefur skilning á þeim
málum sem varða jafnrétti og
jafnstöðu kynjanna. Það fer ekki
alltaf eftir líffræðilegu kyni.
Hugarfarið skiptir öllu máli
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir prófessor svaraði í símann á Grænhöfðaeyjum við Afríkustrendur í mars síðastliðnum
þegar reynt var að fá hana í viðtal vegna 30 ára afmælis Kvennalistans sem hún tók hún þátt í að stofna og sat á þingi fyrir.
Viðtalinu var þá slegið á frest. Nú ber það upp á þann dag sem verið er að mynda nýja ríkisstjórn á Íslandi.
Í ár hefði Ólafía Jóhannsdóttir orðið 150 ára
og í tilefni þess verður haldin Ólafíuhátíð
8.-9. júní í Ósló. Þá mun Sigríður Dúna leiða
þriggja tíma göngu um slóðir Ólafíu í Ósló
og segja frá lífi hennar og starfi. Allir eru
velkomnir í gönguna sem verður 8. júní og
hefst klukkan 14.00. Safnast er saman við
styttu skáldsins Wergeland í miðborg Oslóar.
➜ Ólafíuhátíð
ingu hleypt inn í landið. Ríkið er með þeim
fremstu í Afríku í dag í efnahags- og stjórn-
málalegri þróun og mikilvæg fyrirmynd í
þessum heimshluta.“
Sendiráði Íslands í Suður-Afríku var lokað
eftir bankahrunið í sparnaðarskyni. Sigríði
Dúnu þykir það miður. „Menn halda að í
Afríku sé tóm eymd, ofbeldi og alnæmi og
að við höfum ekkert þangað að gera nema
kannski í þróunarstarfi. En Afríka er að
rétta úr kútnum, þar er nýr, stór markaður
að opnast og honum fylgja mikil viðskipta-
tækifæri fyrir íslenskt atvinnulíf ekki síst í
tæknigreinum og orkuiðnaði.“ Spurð hvort
tölvusamskipti geti ekki í sumum tilfellum
komið í stað sendiherra svarar hún: „Sumt
geta tölvurnar en ekkert kemur í stað pers-
ónulegra samskipta sendiherra við ráða-
menn á vettvangi.“
Þú ert orðin amma
Við höfum ekkert farið út í persónuleg mál
Sigríðar Dúnu. Skyldi hún vera orðin amma?
„Já,“ segir hún brosandi. „Ég varð amma
fyrir tæpum fimm árum, akkúrat í miðju
bankahruni. Þann 13. október 2008 var ég að
tala í síma snemma morguns við hollenska
sendiherrann út af Icesave og á annarri
línu var sonur minn að segja: „Þú ert orðin
amma!“ Það var nú heldur betur hressandi
í miðju fárinu. Í ágúst síðastliðnum kom svo
lítil stúlka í heiminn og nú á ég tvö barna-
börn auk allra þeirra sem ég á á ská með
Friðriki. Það er sko kátt í höllinni þegar við
komum saman get ég sagt þér.“
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is