Fréttablaðið - 14.09.2013, Qupperneq 32

14. september 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 32
Verkið er í raun stúdía í mannlegum sam-skiptum. Í öllum slík-um samskiptum á eitt-hvert valdatafl sér stað og fólk er alltaf
í einhverjum leik, líka í ástar-
samböndum. Flestir hafa verið í
samböndum þar sem annar hvor
aðilinn eða báðir fara yfir strikið
og missa stjórn á samskiptunum.
Flestir bakka líka út úr slíkum
samböndum en stundum gerist
það ekki og þá er fólkið fast. Það
getur getur ekki endað öðruvísi
en með skelfingu, eins og gerist í
verkinu,“ segir Una Þorleifsdótt-
ir sem leikstýrir Harmsögu, nýju
leikverki eftir Mikael Torfason
sem frumsýnt verður í Kassan-
um í Þjóðleikhúsinu næsta föstu-
dag.
Harmsaga er fyrsta uppfærsla
Unu í Þjóðleikhúsinu, en hún er
loktor við leiklistar- og dansdeild
Listaháskóla Íslands (LHÍ) þar
sem hún hefur leikstýrt nokkrum
sýningum.
Umfjöllunarefni verksins er
saga hjóna á miðjum þrítugs-
aldri sem eiga saman tvö börn
og reyna eftir fremsta megni
að bjarga hjónabandinu. Elma
Stefanía Ágústsdóttir og Snorri
Engilbertsson fara með hlut-
verk hjónanna og eru tvö á svið-
inu allan tímann, en sviðsmynd-
in byggist að miklu leyti upp á
útlínum íbúðar persónanna sem
teiknaðar eru með ljósum á sviðs-
gólfið. „Á milli þess sem hjónin
deila á heimili sínu sjáum við
minningabrot þeirra frá því þau
voru yngri og hamingju samari,
segir Una“
Skelfingin ekki eina niðurstaðan
Hvernig kemur ógæfa hjónanna
í verkinu til, sem endar svo með
þeirri skelfingu sem þú lýsir?
„Aðalpersónurnar í verkinu lenda
í spíral og missa stjórn á sam-
skiptum sínum. Annað þeirra segir
eitthvað sem særir hitt sem kallar
á svar af sama meiði og þannig
gengur það áfram. Í stað þess að
ganga út, skilja eða velja að gera
eitthvað í málinu halda þau allt-
af áfram og taka kannski aldrei
fyllilega ábyrgð á tillfinningum
sínum. Þau eru í rauninni eins og
tveir seglar sem vilja fara saman
en skjótast alltaf í sundur. Undir-
liggjandi í verkinu er alltaf þessi
spurning: hversu nálægt erum við
því að fara yfir strikið? Hversu
fjarri erum við því að beita hvert
annað andlegu ofbeldi eða líkam-
legu ofbeldi? Hvenær hættirðu
að lemja vegg og ferð að lemja
manneskju og á hvaða tímapunkti
grípurðu of fast? Það þekkja allir
að vera staddir á einhvers konar
brún, en hvað gerist þegar þú
missir stjórnina og hrapar niður
hengiflugið?“
Á sagan sér fyrirmynd í ákveðn-
um íslenskum sakamálum? „Verk-
ið er í raun samsuða úr mörgum
sakamálum sem komið hafa upp
hér á landi og innblástur höfund-
arins eru þessi fjölmörgu mál þar
sem hjónabönd hafa endað með
dauðsfalli. Menn hafa myrt kon-
urnar sínar, ekki endilega að yfir-
lögðu ráði, þar sem morðin hafa
verið skipulögð fram í tímann,
heldur vegna stundarbrjálæðis
í aðstæðum þar sem allir eru
komnir upp við vegg eins og dýr
í búri.“
Líklega koma margir áhorf-
endur til með að vita fyrirfram
að sögunni lýkur með dauðsfalli.
Á hvaða hátt tekst leikstjóri á
við slíkt í uppbyggingu verksins?
„Mér þykir auðvitað mikilvægt að
áhorfendur upplifi að persónurn-
ar eigi möguleika. Að þeir upplifi
augnablikin þar sem persónurnar
hefðu getað valið eitthvað annað,
að skilja sem vinir eða ljúka sam-
bandinu á einhvern annan hátt, og
að skelfingin sé ekki eina hugsan-
lega niðurstaðan.“
Hafði engan áhuga á að leika
Eins og áður segir er Harmsaga
fyrsta uppfærsla Unu í Þjóðleik-
húsinu, en hún útskrifaðist sem
leikstjóri frá Royal Holloway, Uni-
versity of London árið 2004. Áður
hafði hún stundað nám í leikhús-
fræðum og list við Goldsmiths
College, University of London.
Helstu fyrri leikstjórnarverk-
efni hennar eru Nú er himneska
sumarið komið eftir Sigtrygg
Magnason sem var sýnt á Árbæj-
arsafninu í ár, Óraland, samsköp-
unarverk sem unnið var í sam-
vinnu við Jón Atla Jónasson og
útskriftarnemendur LHÍ í Nem-
endaleikhúsi LHÍ á síðasta ári,
Bráðum hata ég þig eftir Sigtrygg
Magnason í Nemendaleikhúsi LHÍ
árið 2010 og Gengið á vit sögunn-
ar í samvinnu við START ART og
Listahátíð í Reykjavík 2009.
Hvenær og hvernig kviknaði
áhuginn á leiklistinni? „Neistinn
kviknaði mjög snemma, eins og ég
held að sé tilfellið hjá flestum sem
starfa við listir, og þörfin fyrir að
tjá sig og koma ákveðnum erindum
til skila. Ég var viðloðandi Leik-
félag Kópavogs og Kramhúsið þar
sem ég tók þátt í sýningum og eins
með leikfélaginu Fúríu í Kvenna-
skólanum í Reykjavík. Ég uppgötv-
aði þó fljótlega að ég hafði engan
áhuga á því að standa á sviðinu.
Ég er allt of sjálfsmeðvituð og
mikil prívatmanneskja til þess
og hef meiri áhuga á heildarsýn-
inni í kringum verkin. Svo þegar
ég þurfti að fara að hugsa um
háskólanám tók ég þá endanlegu
ákvörðun að leggja leik stjórnina
fyrir mig. Eftir örfáa daga í skól-
anum í Englandi vissi ég að ég
hafði valið rétt. Maður verður að
elta draumana og gera það sem
gerir mann hamingjusaman.“
Fannstu fyrir þeirri ríku leik-
húshefð sem ríkir í Bretlandi
þegar þú varst þar við nám?
„Almenn leikhússþekking er
meiri þar en hér. Leikhússhefðin
er stór hluti af almennu skóla-
starfi frá unga aldri því nem-
endur fá snemma að velja hvað
þau læra og þegar ég byrjaði í
skólanum höfðu allir lesið fullt af
bókum sem ég hafði aldrei heyrt
um fyrr. Það var mikil uppljómun
að koma inn í svona samfélag eins
og í Goldsmiths þar sem allir eru
vanir að sinna listinni, sjá sýning-
ar og gera tilraunir. Ég kynntist
mjög mörgu nýju og stemningin í
skólanum átti afar vel við mig.“
Stolt af Fræðum og framkvæmd
Fljótlega eftir útskrift úr leik-
stjórnarnáminu frá Royal Hollo-
way árið 2004 hóf Una stunda-
kennslu í leikaranámi við LHÍ. Á
svipuðum tíma hófst undirbún-
ingur fyrir námsdeildina Fræði
og framkvæmd við skólann, en
það er sviðshöfundanám þar sem
áhersla er lögð á leiklist í víðum
skilningi. Námið er hugsað sem
vettvangur fyrir listrænar rann-
sóknir á sviðslistum og tók Una
virkan þátt í undirbúningi náms-
ins. Hún hefur kennt við deildina
frá stofnun árið 2005, fyrst sem
aðjúnkt og síðar lektor, en síðasta
haust tók hún formlega við sem
fagstjóri deildarinnar. Hún kennir
enn við deildina, en tekur sér frí
að mestu leyti meðan hún sinnir
fyrsta leikstjórnarverkefninu sínu
í Þjóðleikhúsinu.
Námið í fræðum og framkvæmt
hefur frá upphafi verið vinsælt, en
hefur það skilað árangri og góðu
fólki inni í leiklistargeirann? „Já,
við höfum útskrifað fjóra hópa
úr náminu, í kringum fjörutíu
manns, og margt af þessu fólki
hefur látið duglega til sín taka.
Í náminu reynum við að hjálpa
nemendunum við að móta sér sína
leið í rannsóknum á miðlinum,
hvort sem þeir kjósa að fara hefð-
bundnar eða óhefðbundnar leiðir,
og ég er á þeirri skoðun að þessi
námsleið hafi hreinlega verið
nauðsynleg. Það eru margir eins
og ég og hafa áhuga á sviðslistum
en ekki því að standa í sviðsljós-
inu.“
Er mikill munur á því að leik-
stýra sýningum með nemendum
í LHÍ, eins og þú hefur gert nokk-
uð af, og með atvinnuleikurum í
Þjóðleikhúsinu? „Það er enginn
munur á vinnunni því þetta er
allt listrænt ferli sem lýkur með
uppsetningu, ferðalag sem leiðir
að niðurstöðu. Í skólanum er ég
meira í hlutverki leiðbeinanda og
þar þekki ég nemendurna og reyni
að hjálpa þeim að vera enn betri.
Slík vinna fer í minna mæli fram í
atvinnuleikhúsi, en við erum samt
alltaf að skapa list.“
Hefurðu spáð í framhaldið
eftir að vinnunni við uppsetningu
Harmsögu lýkur? „Þá fer ég aftur
kenna og hef ekkert hugsað lengra
en það.“
Engin draumaverkefni? „Ég hef
mestan áhuga á að vinna með ný
verk sem fjalla um samfélagið
sem við búum í og hvað það þýðir
að vera manneskja á 21. öldinni.
Mig langar til að fjalla um ýmsa
hluti, en verkin sem langar til
að setja upp eru ekkert endilega
orðin til ennþá.“
Eftir örfáa daga í
skólanum í Englandi vissi
ég að ég hafði valið rétt.
Draumaverkefnið er óskrifað
Harmsaga er fyrsta uppsetning leikstjórans Unu Þorleifsdóttur í Þjóðleikhúsinu, en verkið verður frumsýnt á föstudag.
Hún segir verkið í raun samsuðu úr mörgum íslenskum sakamálum þar sem voðaverk eru framin í stundarbrjálæði.
LEIKSTJÓRI Una Þorleifsdóttir hefur áður meðal annars leikstýrt uppfærslum með nemendum Listaháskólans og segir lítinn mun á því og vinnu í atvinnuleikhúsi. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Kjartan
Guðmundsson
kjartan@frettabladid.is