Fréttablaðið - 09.10.2014, Blaðsíða 40

9. OKTÓBER 2014 FIMMTUDAGUR6 ● Geðhjálp
Héraðsbúinn Sveinn Snorri Sveinsson
var greindur með geðklofa árið 1996.
Hann segist hafa reykt yfir sig af hassi
og heldur einkennum sjúkdómsins
niðri með hreyfingu, ljóðum og virkni í
daglegu lífi.
Ég var sextán ára þegar ég byrjaði að reykja hass og reykti upp á hvern ein-asta dag, svo lengi sem við félagarnir
áttum efni.. Eins og aðrir krakkar sem prófa
hass gerði ég mér enga grein fyrir alvarleg-
um og óafturkræfum afleiðingum hassreyk-
inga á hugann og sat eftir með þrálátar rang-
hugmyndir og ofskynjanir,“ segir Sveinn um
raunverulega orsök þess að hann veiktist af
geðklofa.
„Veikindin komu fyrst fram árið 1991
þegar ég fór að hafa langvarandi áhyggj-
ur af því hvort fólk sæi að ég væri rauður í
augum eftir hassreykingar. Næstu einkenni
geðklofans voru ofskynjanir, en undir ákveðn-
um kringumstæðum fannst mér eins og væri
verið að snerta mig. Ég áttaði mig engan veg-
inn á að um ofskynjanir væri að ræða en velti
fyrir mér hvort þetta væri ímyndun í mér eða
draugagangur. Við nánari athugun, árið 1996,
kom í ljós að ég var haldinn geðklofa.“
Ofskynjanir Sveins höfðu staðið yfir í tæpt
ár þegar hann fór snögglega yfir um við lest-
ur fréttar í Morgunblaðinu.
„Ég man skýrt hvernig sjúkdómurinn
gerði innrás í mitt eðlilega líf og hvernig ég
stóð vanmáttugur á eftir. Þetta var svipað
því og að ganga fram af kletti; ég einfald-
lega hrapaði og veruleiki minn og hugsanir
breyttust á augabragði.“
Þennan örlagaríka dag urðu ranghug-
myndir Sveins miklar ásamt geðrofi. Hann
segist hafa kvalist á líkama og sál.
„Ég lifði í helgreipum óttans sem gerði
mig líkamlega stjarfan gagnvart öðru fólki.
Smátt og smátt varð ég einangraðri og hætti
loks að fara út á meðal fólks, ófær um að fara
í búð eftir mat eða ganga annarra daglegra
erinda.“
GEÐKLOFINN BLOSSAR UPP
Ásamt hassreykingum var Sveinn Snorri
hallur að flöskunni og fór í ellefu daga af-
vötnun á Vogi árið 1995.
„Daginn eftir útskrift af Vogi fékk ég áfall
og var fluttur á geðdeild 32C. Þar náði ég
miklum bata á einum og hálfum mánuði og
varð næstum alveg andlega heill. Þegar ég
féll svo aftur prófaði ég amfetamín í fyrsta
sinn, varð ákaflega veikur og þá lagður inn á
áfengisgeðdeild 33A á Landspítala.“
Á þessum árum segist Sveinn hafa verið í
endurtekinni vímuefna- og áfengisneyslu og
virkilega vondum málum.
„Ég var í ástandi sem fólk les stundum um
í fréttum í dag. Geðdeildirnar neituðu að taka
við mér því ég sveik allt og alla og hélt áfram
að dópa, sem á móti fékk geðklofann til að
blossa upp. Ég gekk á milli lækna og svindl-
aði út lyf og hafði lítið innsæi í eigið ástand.
Mér leið ólýsanlega illa en gerði mér enga
grein fyrir því að vímuefnin orsökuðu sjúk-
dóminn. Þess í stað dópaði ég mig upp til að
dópa veikindin í kaf. Það tókst vitaskuld ekki
og veikindin urðu mun verri fyrir bragðið.
Ég tengdi ekki saman orsök og afleiðingu.“
SAMVISKAN BANKAR Á DYR
Sumarið 1996 var Sveinn Snorri sviptur sjálf-
ræði í fyrsta sinn og vistaður á geðdeild. Árið
eftir átti hann þrjátíu innlagnir að baki.
„Ég brást mjög illa við því að vera sviptur
fyrir dómi og vistaður á geðdeild gegn eigin
vilja. Eftir á að hyggja var það besta og eina
úrræðið. Ég hafði brennt allar brýr að baki
mér og var álitinn vonlaust tilfelli þótt ég
væri aðeins 24 ára á þeim tíma. Ég var einn-
ig farinn að brjótast inn og náðist af lögregl-
unni,“ segir Sveinn um sína verstu tíma.
Eftir innlögn á Gunnarsholti 1997 var
hann edrú í hálft annað ár og allan þann
tíma illa haldinn af geðklofa. „Eftir fimm
daga fyllerí haustið 1998 fann ég að samvisk-
an leyfði ekki meira. Ég var kominn með jarð-
tengingu, farinn að átta mig á eyðilegging-
unni sem vímuefnin ollu og fékk ekki af mér
að valda foreldrum mínum meiri sorg. Daginn
eftir fór ég inn á geðdeild og hef ekki notað
vímuefni síðan,“ segir Sveinn sem átti sext-
án ára edrúafmæli þann 29. september. Þegar
Sveinn Snorri hafði sagt skilið við neysluna
tók við tólf ára tímabil þar sem hann var mjög
veikur af geðklofa.
„Ég átti afar erfitt með mig og þurfti iðu-
lega að ganga út af fundum sem ég sótti vegna
alkahólismans vegna ranghugmynda gagn-
vart hinum á fundinum. Ég hélt þó áfram að
mæta og smám saman fækkaði skiptunum
sem ég þurfti út. Í dag hef ég ekki farið út af
fundi í mörg ár og það tel ég vera vegna þess
að ég hélt áfram að mæta þrátt fyrir erfiðleika
og náði á endanum að yfirstíga þá.“
Sveinn sýndi einnig mikla seiglu gagnvart
ótta sínum við annað fólk og rauf einangrun
sína með hreyfingu og útivist.
„Ég var afar óttasleginn á götum úti og
fór einu sinni í „blackout“ við að mæta fólki.
Því var gríðarlegt átak að fara í göngutúr þar
sem mér fannst allir stara á mig. Ég stífn-
aði upp og annar fóturinn varð svo stirður að
ég skakklappaðist um til móts við þá sem ég
mætti á göngunni. Ég lét óttann þó ekki stoppa
mig, hélt áfram að fara út að hreyfa mig og
var smám saman orðinn fær um að fara aftur
út í búð.“
Sveinn er búsettur á Egilsstöðum og nú far-
inn að hlaupa um allan bæ og hleypur oftar en
ekki innan um aðra bæjarbúa á íþróttaleik-
vangi Egilsstaða.
„Með því að gefast ekki upp náði ég miklum
bata og nú finn ég minna og stundum ekkert
fyrir sjúkdómnum. Ég get allt sem mig lang-
ar til að gera en var áður ekki fær um að gera
einföldustu hluti.“
BIÐUR GUÐ AÐ GERA SIG HEILAN
Sveinn Snorri er formaður Egilsstaðadeildar
Geðhjálpar og ver lunga dagsins við skriftir
smásagna og ljóða.
„Þegar ég vakna heill er ég farinn að skrifa
hálftíma eftir fótaferð og síðdegis fer ég út að
hreyfa mig. Nú hef ég verið í framför í lang-
an tíma og eftir því sem mér batnar gengur
mér betur að skrifa. Ég gaf út mína fyrstu
ljóðabók átján ára og vonast til að verða nógu
gott skáld til að fá útgefið hjá bókaforlagi. Ég
get ekki stundað almenna atvinnu því þá verð
ég mjög andlega þreyttur og við það versnar
geðklofinn og ranghugmyndir brjótast fram.“
Þegar Sveinn sleppur vel kemst hann í
gegnum daginn án þjáninga.
„Með virkum geðklofa byrja ranghugmynd-
irnar yfirleitt stuttu eftir að ég fer á fætur.
Varnarviðbrögð mín eru að biðja til Guðs að
taka þær frá mér og gera mig heilan. Bænin
veitir styrk til að þola geðklofann og með bæn-
inni tek ég afstöðu gegn ranghugmyndum. Ég
get ekki samþykkt að í mínu höfði séu hug-
myndir sem ég lít ekki á sem mínar eigin.
Því fylgir mikil vanlíðan að vera með hala-
rófu ranghugmynda sem upp til hópa eru mjög
svo óþægilegar. Það er innrás í eðlilegan hugs-
anagang og gerist í hverri viku en á sama tíma
er ástand mitt í dag svo miklu betra og lífs-
gæðin miklu meiri.“
Með nýju lyfi sem Sveinn fór að taka inn
árið 2009 hurfu ranghugmyndirnar tímabund-
ið.
„Þá öðlaðist ég eðlilega tilveru og sagði við
mömmu og pabba að ég hefði misst af bestu
árum lífsins, allt frá árinu 1994; tímans þegar
fólk menntar sig, eignast maka og fjölskyldu
og byggir upp frama í atvinnulífinu. Þá sagði
pabbi þessa eftirminnilega setningu: „Við
móðir þín horfðum á þetta gerast“. Það þótti
mér átakanlegt og var mjög upptekinn af því
þegar ég var hvað veikastur.“
Lyfið breytti lífi Sveins til hins betra og var
viðurkenning á hans eigin tilgátum um sjúk-
dóminn.
„Við vitum nú að geðklofinn er af efna-
fræðilegum orsökum í mínum heila. Annars
hefðu lyfin ekki virkað. Það var staðfesting á
að ég hefði haft rétt fyrir mér allan tímann;
þetta voru veikindahugsanir en ekki mínar
eigin.“
ÁSTIN OG FRAMTÍÐIN
Þótt saga Sveins sé harmræn er hún líka flétt-
uð ást og von.
„Ég er ástfanginn af konu sem ég kynntist
á netinu 2012. Við urðum ástfangin í einlæg-
um tölvupóstum og eftir eins árs tölvusam-
skipti ákvað ég að hitta hana þar sem hún býr
í Dubai. Verandi með geðklofa var gífurlega
stórt skref að fara einn míns liðs til Dubai að
hitta konu sem ég hafði aldrei séð. Það ótrú-
legasta var að enginn í fjölskyldu minni mælti
því mót og meira að segja gáfu systkini mín
mér veglegan farareyri í fertugsafmælisgjöf.“
Ferðin til Dubai gekk eins og í sögu og
Sveinn varð lítið veikur meðan á ferðalag-
inu stóð.
„Þetta var dásamleg upplifun og ástin
stóðst prófið því við smullum saman um leið
og við hittumst. Þessi tími geymdi bestu daga
míns fullorðinslífs. Mín heittelskaða kom svo
til Íslands í fyrrahaust og þá settum við upp
hringana. Nú er ég nýkominn heim úr ann-
arri ferð minni til Dubai þar sem við bjugg-
um saman í rúma tvo mánuði. Við ætlum að
gifta okkur sem fyrst því við viljum eiga lífið
saman og eignast börn og fjölskyldulíf.“
Unnusta Sveins Snorra vill búa með honum
hér á landi en til að fá dvalarleyfi þarf Sveinn
að sýna fram á 240 þúsund krónur í tekjur á
mánuði.
„Á sama tíma greiðir ríkið mér örorkubæt-
ur sem ná ekki þeirri upphæð sem ríkið gerir
kröfur til mín um. Ríkið stendur því ekki
sjálft undir eigin kröfum og engu líkara en
að fátækt fólk sé réttminna þegar kemur að
því að stofna til hjónabands.“
FINNUR FYRIR FORDÓMUM
Sveinn segist iðulega finna fyrir fordómum
gagnvart sjúkdómi sínum.
„Ég finn mest fyrir fordómum þegar ég
kem inn á vinnustaði þar sem karlar eru í
meirihluta. Sumir horfa illilega á mig, eins
og ég hafi gert eitthvað á þeirra hlut og koma
fram við mig eins og skítinn á götunni. Eitt
sinn var ég staddur á N1-bensínstöðinni hér
á Egilsstöðum þegar karl á vaktinni byrjar
að kalla yfir allt og alla hvað ég væri að vilja
þangað inn. Að ég væri aumingi sem væri
nær að finna mér vinnu og þetta væri aum-
ingjaháttur hjá mér. Á sömu stöð neitaði af-
greiðslustúlka í fyrstu að afgreiða mig á
kassa. Ég gerði mér ferð til að tala við mann-
inn og sagði hann vera með fordóma gagnvart
geðsjúkum og þaðan í frá hefur hann ekki gert
þetta aftur.“
Í starfi sínu sem formaður Egilsstaðadeild-
ar Geðhjálpar lauk Sveinn í vor við könnun á
fjárhagslegum högum öryrkja á Austurlandi.
„Helstu niðurstöðu sýndu að 77,55 prósent
öryrkja á svæðinu eru með undir 200 þúsund
á mánuði. Þá kom á óvart að þeir sem vinna
hlutastörf með bótum til að bæta hag sinn eru
ekki betur settir því skerðingar Trygginga-
stofnunar eru þess valdandi að skorið er af
bótunum í staðinn.“
Sveinn hefur líka staðið fyrir margs konar
félagsstarfsemi í Ásheimum, sem er athvarf
geðfatlaðra.
„Þar hef ég meðal annars staðið fyrir
myndakvöldum úr ferðum bæjarbúa til fram-
andi landa og hvatt heilbrigt fólk til að koma
og blanda geði við geðfatlaða. Þá höfum við
gott með kaffinu svo að upplifunin verði góð
og ætlum að setja kraft í starfið í vetur.“
Hassneysla orsakaði geðklofann
M
YN
D
/G
U
N
N
A
R
G
U
N
N
A
RS
SO
N
Varnarviðbrögð mín eru að biðja til Guðs að taka frá mér
ranghugmyndirnar og gera mig heilan. Bænin veitir styrk til að þola
geðklofann og með bæninni tek ég afstöðu gegn ranghugmyndum.