Fréttablaðið - 09.10.2014, Blaðsíða 42

Fréttablaðið - 09.10.2014, Blaðsíða 42
9. OKTÓBER 2014 FIMMTUDAGUR8 ● Geðhjálp E.J. 44 ára, óg. kona. ARFHNEIGÐ: Systkinabarn haft maníu á köflum í mörg ár. Sjúkl. geðveik í 17 ár, byrjaði með exaltatio, breyttist brátt í schizophren mynd (kata- konia). Fékk insúlínlost 1936 (Jón heitinn Geirsson læknir) í 3 vikur, án árangurs. 1937 cardiazol-lost, 20 aðgerðir (J.G.) með allgóðum árangri. Bati hélzt stutt. Raflost reynt 1948, án árangurs. SJÚKDÓMUR: Schizophrenia (katatonia). Lobotomia 17/.5. 1951, dó 24/5. ‚51. (Alfreð Gíslason o.fl. 1952, s. 110) Sjúkraskrárupplýsingarn-ar duga til að finna nán-ari deili á þessari ógæfu- sömu konu, þótt hún verði ekki nafngreind hér. Hún var yngst fjögurra systkina sem ólust upp í foreldrahúsum á Norðurlandi. Systur hennar urðu háaldrað- ar en bróðirinn dó á besta aldri. Þau virðast öll hafa verið mikið mannkostafólk sem bjó tvíbýli á fæðingarjörðinni. Áður en E.J. veiktist var hún titluð bústýra hjá annarri systur sinni, við jarð- setningu var hún titluð vinnu- kona á sama stað. Líklega hleypti hún aldrei heimdraganum heldur bjó í skjóli systkina sinna. E.J. veiktist 27 ára gömul og leitaði sér lækninga inni á Akur- eyri, hjá Jóni Geirssyni heimilis- lækni. Jón hafði m.a. menntast í Danmörku. Læknisaðferðir hans eru þess eðlis að hann hlýtur að hafa beitt þeim á sjúkrahúsinu á Akureyri nema e.t.v. raflost- unum. Öllum lostaðferðunum fylgdi talsverð hætta á beinbrot- um vegna krampafloga. Lítum nánar á hvað hann gerði: INSÚLÍNLOST Austurríski geðlæknirinn Man- fred Sakel fann upp insúlínlost fyrir tilviljun árið 1927, sem lækningu við morfínfíkn. Seinna reyndi hann uppgötvun sína á geðklofasjúklingum og taldi gef- ast vel þótt hann hefði enga hug- mynd um hvers vegna aðferðin virkaði. Þetta spurðist út og urðu m.a. danskir geðlæknar hrifnir af aðferðinni; Á dönskum geð- sjúkrahúsum var byrjað að beita insúlínlostum við geðklofa á fjórða áratug síðustu aldar. Ís- lenskir geðlæknar voru flestir menntaðir í Danmörku, sem og margir aðrir íslenskir læknar, og áhrif danskra geðlækninga því mjög mikil hérlendis. Læknisaðferðinni er lýst þann- ig í danskri grein árið 1939: Sjúk- lingarnir eru sprautaðir klukkan 7 að morgni. Stuttu eftir spraut- una byrja þeir að svitna gífur- lega og slefan rennur í stríðum straumum. Áður en meðvitundarleysið tekur við fá sjúklingarnir kippi og krampa og stundum flog sem líkjast flogaveiki. Svo falla þeir í dá. Til að vekja sjúkling úr dái er leidd sonda gegnum nös ofan í maga og hellt í sykurvatni um trekt, venjulega um 11-11.30 leyt- ið. Svo verður að bíða í 8-10 mín- útur uns sjúklingurinn rakn- ar úr rotinu. Vaninn er að gefa hverjum sjúklingi lost einu sinni í viku í allt að þrjá mánuði (Kragh, 2008, s. 201-203). Stundum tókst ekki að vekja sjúk- ling úr insúlíndáinu og hann lést. CARDIAZOLLOST Meduna, ungverskur geðlækn- ir, taldi sig hafa uppgötvað að geðklofasjúklingar væru aldrei flogaveikir og dró af því þá ályktun að framköllun floga gæti læknað geðklofa. Eftir að hafa prófað sig áfram með ýmis efni taldi hann cardiazol virka best til að framkalla krampaflog til lækningar. Cardiazol var þekkt lyf við hjartasjúkdómum en væri því sprautað í sjúkling í stórum skömmtum olli það nánast um- svifalaust krampa. Geðlæknar um alla Evrópu og Ameríku tóku aðferð Med- ina fagnandi og cardiazol-lostin voru hvarvetna gefin geðklofa- sjúklingum frá því seint á fjórða áratug síðustu aldar. Á dönskum geðspítala var framkvæmdin þessi: Sjúkling- urinn sem átti að meðhöndla var látinn liggja á bakinu í rúmi sínu með útlimi teygða frá sér. Koddi var settur undir höfuðið og sam- anbrotinn koddi undir axlir til að draga úr slysahættu af ofsa- fengnum krömpunum. Sjúkling- urinn var svo sprautaður með 500-700 milligrömmum af upp- leystu cardiazoli. Tíu sekúnd- um eftir sprautuna þurfti lækn- irinn að grípa um úlnliði sjúk- lings og halda föstum, jafnframt að ýta niður öxlum hans. Næstu 50 sekúndurnar fékk sjúklingur- inn slæmt flog, líkaminn spennt- ist í boga, andardráttur stöðvað- ist og andlitið blánaði. Svo kippt- ust hendur og fætur til ótt og títt og loks missti hann meðvitund (Kragh, 2008, s. 206, og Kragh, 2010). Einn ókosturinn við cardia- zol-lostin var að sjúklingar sem reynt höfðu voru svo skelf- ingu lostnir við tilhugsunina um annað lost að stundum þurfti að ríghalda þeim meðan sprautan var gefin. Þau voru þó ekki eins lífshættuleg og insúlínlostin. RAFLOST Ítölsku geð- og taugalæknarnir Cerletti og Bini voru sem aðrir samtíma geðlæknar vissir um að krampi gæti læknað geðsjúkdóma og fundu upp á að framkalla flog með raflostum árið 1938. Raf- skaut voru sett á gagnaugu sjúk- lings og rafstraumi hleypt á. Sú aðferð fór sigurför um heim- inn og var að því leyti skárri en cardiazol-lostin að sjúklingarnir voru miklu síður hræddir við raf- lostin enda gleymdu þeir yfirleitt upplifuninni sem aukaverkun af hverju losti. Sömu annmarkar fylgdu þó raflostum og öðrum lo- staðferðum, þ.e.a.s. að sjúkling- arnir gátu beinbrotnað, jafnvel hryggbrotnað í flogunum en það vandamál var leyst þegar am- Sjúkrasaga geðklofa- sjúklingsins E.J. HÖFUNDUR Harpa Hreinsdóttir framhalds - skóla kennari Walter Freeman (t.h.) og James Watts undirbúa lóbótómíu árið 1942.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.