Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 31

FRÆÐIGREINAR / HRÖRNUN AUGNBOTNA
Athyglisvert er að skoða niðurstöður úr rann-
sóknum sem sýndu að því lengri tími sem leið frá
því að menn hættu að reykja þeim mun minni varð
áhættan á AMD hjá fyrrverandi reykingamönnum
(57,76-78).
Þessar niðurstöður ættu að vera hvetjandi
fyrir reykingafólk til að reykja ekki og er hluti af
forvarnarstafi gegn AMD.
Umhverfisþœttir: Skaðleg áhrif sólarljóss á
ljósnema og litþekju hefur verið skoðuð í mörgum
rannsóknum (63). Erfitt er að gera nákvæmar
rannsóknir á því hvað langan tíma menn verða
fyrir beinum áhrifum sólarljóss en nýleg rannsókn
sýndi fram á tengsl á milli þess frítíma sem fólk
eyddi utandyra fyrir 40 ára aldur og byrjunarstigs
AMD (79).
í sjónhimnunni eru andoxunarensím sem
vernda sjónhimnuna meðal annars fyrir sólarljósi,
þessi ensím þurfa snefilefni eins og zink og kopar,
og er hár styrkur af þeim í augnvef. Auk þess eru
ýmis vítamín mikilvæg fyrir sjónina (80).
Ahrif mataræðis og þá einkum andoxunarefna,
vítamína og zinks á AMD hafa verið skoðuð.
Sýnt hefur verið fram á að aukið zinkmagn og
andoxunarefni í blóði geti haft verndandi áhrif á
gang AMD og seinkað sjóntapi (81-83).
Fiskneysla hefur verið talinn verndandi þáttur
fyrir AMD í sumum rannsóknum (84).
Meðferð
Lyfjameðferð við AMD er enn sem komið er
takmörkuð. Þrátt fyrir fjölda rannsókna á síðustu
áratatugum er ekki til nein meðferð í dag sem
læknar AMD endanlega (85-92).
Helstu meðferðarmöguleikar eru:
a. C, E vítamín, betakaroten og zink
í stórum skömmtum.
b. Leysi meðferð (vota formið)
c. Leysi- og lyfjameðferð (vota formið)
d. Skurðaðgerð (vota formið)
e. Lyf gegn vaxtarþáttum (anti VEGF)
(vota formið)
a. C, E, vítamín, beta karoten og zink í stórum
skömmtum
Þessi meðferð kemur sjúklingum til góða sem
eru með stór drusen og þurra rýrnun utan miðju
makúlu og lokastigs breytingar. Meðferðin er
byggð á niðurstöðum úr rannsókn þar sem voru
3650 AMD sjúklingar á aldrinum 55-80 ára (83,
93,94).
Hópnum var skipt í fjóra hópa sem var gefið
eitt af eftirfarandi.
1. Lyfleysa 2. Vítamín 3. Zink 4. Vítamín og
zink.
Eftirfylgni var 6,3 ár. Helstu niðurstöður voru
að hópurinn sem tók C og E vítamín ásaml andox-
unarefnunum betakaroten og zink fengu ekki eins
snemma lokastigsbreytingar og sjónmissir var
ekki eins mikill. Meðferðin er byggð á eftirfar-
andi skammtastærðum (einu sinni á dag ). 500 mg
C vítamín, 400 mg E vítamín, 80 mg zink, 2 mg
kopar(80 mg zink oxíð og 2 mg koparoxíð), 15 mg
betakaroten.
Reykingafólki er ekki ráðlagt að fara á þessa
meðferð þar sem betakaroten getur aukið áhættu
á lungnakrabbameini (95,96).
Mynd 10. Fluorescein
œðamynd afaugnbotni,
sem sýnir dœmigert
nýœðanet hjá A MD-
sjúklingi.
b. Leysimeðferð
Þegar um vota lokastigsbreytingar er að ræða og
grunur er um nýæðamyndun er gerð fluorescein
æðamyndataka, sem sýnir nákvæma staðsetningu
á nýæðum (97). Fluorescein litarefni er sprautað
í bláæð handleggs og myndað þegar það fer um
æðakerfi sjónhimnu, þar með talið nýæðakerfi.
A mynd 10 sést æðamynd af augnbotni, fyrri
myndin sýnir nýæðanet rétt ofan við foveasvæðið.
Seinni myndin sýnir að um dæmigerðan æðaleka
er að ræða frá þessu æðaneti.
Leysimeðferð byggist á því að ljósorka breytist
í hitaorku og brennir vefi sem taka upp orkuna.
Þannig eru nýjar æðar brenndar, tilgangurinn er
að hamla votri hrörnun og minnka þannig líkur og
draga úr á sjóntapi.
Ymsar tegundir af leysigeislum hafa verið
notaðir en fyrst og fremst Argon og Krypton
leysir (98). Vandamálið við þessa meðferð er að
makúla er lítil og því veldur leysibruninn líka
skemmdum á aðlægum vef og getur þannig valdið
enn frekara sjóntapi.
c. Leysi- og lyfjameðferð
Leysi- og lyfjameðferð er einungis notuð við
nýæðamyndun eins og hefðbundin leysimeðferð.
Munurinn á þessari meðferð og hefðbundinni
leysimeðferð liggur í því að efninu verteporfin er
sprautað í bláæð handleggs. Efnið sest í nýæða-
vegginn. Síðan er notaður leysigeisli af bylgjulengd
sem verteporfin sameindirnar taka upp. Skaðinn
sem heilbrigður aðliggjandi vefur verður fyrir er
hverfandi og því hægt að meðhöndla augu sem
Læknablaðið 2006/92 691