Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 63

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
Athugasemd við grein um ofvirkniröskun
Margrét Valdimarsdóttir, Agnes Huld Hrafnsdóttir,
Páll Magnússon, Ólafur Ó. Guðmundsson. Islensk
börn með ofvirkniröskun - lýsing á nokkrum þátt-
um í meðgöngu og fæðingu. Læknablaðið 2006; 92:
609-14.
f septemberhefti Læknablaðsins birtist ofan-
nefnd grein, þar sem fjallað er um nokkra þætti
í meðgöngu og fæðingu sem höfundar tengja
ofvirkniröskun barna. Annar undirritaðra (RTG)
veitti fyrsta höfundi greinarinnar ráð í viðtali áður
en byrjað var á rannsókninni, þar á meðal um
hvernig nálgast mætti gögn um fæðingar á íslandi
og æskilega framkvæmd rannsóknar sem þessarar,
en kom ekki að gerð hennar eða birtingu.
Allmargar athyglisverðar niðurstöður með
haldgóðan bakgrunn koma fram í greininni, svo
sem um tengsl ofvirkniröskunar við ungan aldur
mæðra og við fæðingu fyrir tímann, en þar eru
einnig ályktanir þar sem tölfræðilegar og aðferða-
fræðilegar forsendur um orsakasamband eru
veikar, eins og höfundar nefna sjálfir.
Athugunin var afturskyggn þar sem foreldrar
svöruðu spurningum eftir minni í svonefnda
upplýsingaskrá þegar þau komu með börnin
til meðferðar allt að 15 árum eftir fæðinguna.
Brottfall var nærri 25% og kynjahlutfall 4:1,
drengjum í vil. í þessu felast umtalsverðir skekkju-
valdar vegna úrvals (selection bias) og misminnis
(recall bias), enda þótt reynt sé að leiðrétta kynja-
hlutfallsmuninn. Viðmiðunargildi voru valin með
misjöfnum hætti fyrir hverja rannsóknabreytu
og virðist hentugleiki hafa ráðið. Besti samtíma
viðmiðunarhópurinn, öll börn sem fæddust á
íslandi á árabilinu 1986-1995, var notaður til að
meta áhrif af aldri mæðra við fæðinguna og voru
þá tæplega þrisvar (ekki rúmlega tvisvar) sinnum
fleiri mæður í rannsóknarhópnum á táningsaldri
(n=36). Líknahlutfall (odds ratio) var ekki reiknað
og öryggismörk ekki gefin, en samt er líklegt að
þetta sé mikilvæg ábending sem meðal annars
áréttar þörf á að framhald verði á aðgerðum til
að draga úr unglingaþungunum eins og gert hefur
verið með árangri nokkur undanfarin ár (1) www.
landlaeknir.is Upplýsingar um reykingar eru háðar
verulegri misminnisskekkju og viðmiðunarhó-
purinn ekki sambærilegur hvað úrtak varðar og
tímabil. Varðandi tengsl við fyrirburafæðingar og
fæðingarþyngd var samanburðurinn slembiúrtak
frá fæðingaskráningunni. Pað úrtak tók til tímaþils
áratug eftir að rannsóknarbörnin fæddust, sem
gerir niðurstöðurnar ótryggar. Samtíma breytingar
á lifun fyrirbura gefa aðeins takmarkað tilefni til
að skýra mun milli rannsóknar- og viðmiðunar-
hópanna. Þá voru fyrirburar ekki skilgreindir
eins og gert er samkvæmt alþjóðalegum venjum
(36 vikur í stað 37 vikna = 259 daga) og þar sem
líknahlutfall og öryggismörk vantar er ekki unnt
að átta sig á raunverulegum mun milli lítils rann-
sóknahóps (n=34/189) og meðalgilda slembiúr-
takanna.
Ályktanir um keisaraskurði og tangarfæðingar
eru ekki áreiðanlegar vegna þess að viðmiðunin er
einungis fengin úr einni ársskýrslu um fæðingar á
íslandi, frá árinu 2001, sem er meira en áralug eftir
að rannsóknarbörnin voru að fæðast (miðgildi
fæðingarárs). Með þessu er ekki tekið tillit til
breytinga á tíðni keisaraskurða á þessum tíma (2) og
ekki greint milli val- og bráðaaðgerða. Bornar voru
saman sex tangarfæðingar í rannsóknarhópnum
(3,1% rannsóknarhópsins) og tvær fæðingar
(0,8% af 196), sem er „viðmiðunin“ sem fæst
úr tölum þessa einstaka árs. Ef nota á Fischers
próf á svona lágar tölur fæst óhjákvæmilega
marktæk niðurstaða, en útreikningur sem þessi
er hins vegar ekki réttlætanlegur. Með engu
móti er hægt að segja út frá þessu hvort það er
fæðingarmátinn sem skiptir máli eða ástæðan
fyrir því að grípa þurfti til inngrips á borð við
tangarfæðingu eða keisaraskurð. Upplýsingarnar
um sogklukkufæðingar hefði ekki átt að birta.
Sú nálgun sem höfundar nota til að skoða
mikilvægt vandamál í íslensku samfélagi stenst
að ýmsu leyti ekki vísindalega gagnrýni. Tilfella-
viðmiðunarathugun (case-control study) hefði
verið betri aðferð. Við bendum á nauðsyn þess
að læknar og aðrir heilbrigðismenn vinni saman
á breiðum, faglegum grunni og leiti ráða hverjir
hjá öðrum til aukins skilnings á viðfangsefnum.
M verður líklegra að beitt sé aðferðum sem hægt
er að taka fullt mark á og niðurstöðurnar hafi það
vægi sem þeim er ætlað.
Heimildir
1. Bender SS. Adolescent pregnancy. Thesis, University of
Iceland 2005.
2. Jónsdóttir G, Bjarnadóttir RI, Geirsson RT, Smárason A. Eru
tengsl á milli tíðni keisaraskurða og burðarmálsdauða á íslandi
undanfarin 15 ár? Læknablaðið 2006; 92:191-5.
Reynir Tómas
Geirsson,
PRÓFESSOR,
Ragnheiður I.
Bjarnadóttir,
SÉRFRÆÐILÆKNIll
Höfundar starfa báðir á
kvennasviði Landspítala.
Svar höfunda
greinarinnar
má finna
á næstu opnu.
Læknablaðið 2006/92 723