Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR /HRÖRNUN AUGNBOTNA
A. Drúsen
Drúsen er þýskt orð og hefur verið þýtt sem þúst
eða þúfa. Drúsen er eitt af fyrstu einkennum
AMD og er skipt í:
a. hörð>63pm,
b. mjúk afmörkuð
c. mjúk óskýr.
Við augnbotnaskoðun sjást hvítar eða gulleitar
skellur á makúlusvæðinu sem liggja undir basal-
himnu litþekjunnar. Með hækkandi aldri verður
þykknun á Bruch’s himnu, þykknun í ysta lagi
sjónhimnu og innsta lagi æðahimnu. Þetta dregur
úr möguleikum niðurbrotsefnanna að komast sína
leið og þau safnast upp sem drúsen (6) (mynd 2).
Þetta eru fyrst og fremst niðurbrotsefni frá diskum
ljósnema en þeir endurnýjast stöðugt og innihalda
einkum fitusambönd. Stærð, litur, lögun, fjöldi og
staðsetning þeirra geta verið mismunandi í augn-
botnum. Staðsetningu þeirra er lýst sem fjarlægð
frá foveola (7). Drúsen geta verið hörð eða mjúk.
Hörð drúsen eru hringlaga blettir í augnbotni
með skörpum brúnum. Þau eru samkvæmt
skilgreiningu minni en 125 pm í þvermál og oftast
minni en 63 pm.
Mjúk drúsen eru stærri en þau hörðu og eru
með gula eða gráleita áferð. Ytri mörk þeirra geta
verið afmörkuð eða óskýr (mynd 3a).
B. Litþekjubreytingar, „sorturek”
Litþekjubreytingar í augnbotni getur verið til
staðar við allar tegundir af AMD.
Of mikið af litarefni (hyperpigmentation) er
áhættuþáttur fyrir nýæðamyndun (7, 8) og getur
orsakast meðal annars af auknu melaníninnihaldi í
litþekjunni,íjölgun á litþekjufrumum eða aukning á
litþekjufrumum sem innihalda lipofuscin auk mel-
aníns og draga í sig meir af intrarauðu ljósi.
Of lítið litarefni (hypopigmentation): felst í
þynningu á litþekjuvef og þar með minnkaðri
melanín þéttni í litþekjufrumum. Þetta gerist oft
samfara drúsenmyndun (mynd 3b).
A mynd 3a eru bæði mjúk og hörð drusen, og á
mynd 3b eru litþekjubreytingar í augnbotni.
C. Purr rýrntm (Geographic atrophy)
Við þurra rýrnun rýrnar litþekjan þannig að sést í
æðar æðuhimnu og afmarkast svæði á litþekjunni
sem hefur vel afmarkaðar og skarpar brúnir. Stærð
svæðisins þar sem æðarnar eru sjáanlegar þarf að
vera stærra en 175 pm í þvermál (3). Þurr rýrnun
getur verið með eða án drúsena (7).
Á mynd 4a er þurr rýrnun með drúsen í kring.
Mynd 4b er líka þurr rýrnun en hér eru æðar
æðuhimnu betur sýnilegar á rýrnunarsvæðinu.
Mynd 4c er síðan skýringarmynd af sama svæði,
litþekjuna vantar og æðar æðuhimnu verða þá
sjáanlegar.
Mynd 3a. Drúsen bœði mjúk og hörð. Mynd 3b. Litþekjubreytingar í augnbotni.
Mynd 4a. Þurr rýrnun með drúsen, litlu Mynd 4b. Þurr rýrnun án drúsen. œðar í
gulu blettirnir eru drúsen. œðuhimnu sjást.
D. Vota formið (Exudative AMD)
Vota formið felst í nýæðamyndun undir sjónhimnu,
sem getur leitt til blæðingar (choriodial neovascul-
arjzation CNV) eða vökvasöfnun undir litþekju
og/eða sjónhimnu. Þetta form endar sem örmynd-
un á makúlu (3) (mynd 5). Til þess að greina
nýæðamyndun í votri hrörnun er gerð fluorescein-
eða ICG (indocyanine green) æðamyndataka (7)
Á mynd 5 er sýndur dæmigerður gangur votrar
hrörnunar (CNV). Þetta byrjar sem nýæðamynd-
un sem síðan leiðir til blæðingar og endar sem
örvefur.
Á mynd 6 eru skýringarmyndir sem sýna ann-
ars vegar nýæðamyndun undir litþekjunni og hins
vegar blæðingu sem orsakast af nýju æðunum.
Vot hrörnun getur líka lýst sér sem litþekjulos
(pigment epitelial detachment PED). Þá verður
vökvasöfnun undir litþekjunni sem oftast er vegna
nýæðamyndunar undir litþekjunni. Oftast gerist
þetta í báðum augum yfirleitt innan tveggja ára
(9).
Mynd 4c. Skýringarmynd afþurri rýrnun, hér sést afmarkað svœði á litþekjunni þar
vantar litþekju og æðar í œðuhimnu eru sjáanlegar. (8)
Læknablaðið 2006/92 687