Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / HRORNUN AUGNBOTNA
Aldursbundin hrörnun í augnbotnum
- yfirlitsgrein
Guðleif
Helgadóttir’
Hjúkrunarfræðingur
Friðbert
Jónasson1,2
Augnlæknir
Haraldur
Sigurðsson2,1
Augnlæknir
Kristinn P.
Magnússon3
Li'ffræðingur
Einar
Stefánsson 1,2
Augnlæknir
‘Háskóli íslands, 2augndeild
Landspítala, 3íslensk
erfðagreining ehf.
Fyrirspurnir og bréfaskiptir:
Einar Stefánsson,
einarste@landspitali. is
Lykilorö: hrörnun í augnbotn-
um, faraldsfrœði, áhœttuþœttir,
blinda, augu.
Ágrip
Aldursbundin hrörnun í augnbotnum (AMD) er
algengasta ástæðan fyrir blindu í hinum vestræna
heimi í dag. Þessum sjúkdómi er ekki lýst í gögnum
Björns Ólafssonar fyrir rúmlega öld síðan en hann
var fyrsti augnlæknirinn á íslandi. Á blinduskrá
1950 eru 6% blindir vegna þessa sjúkdóms. I
dag veldur sjúkdómurinn 54% af lögblindu á
íslandi samkvæmt blinduskrá Sjónstöðvar íslands.
Algengi sjúkdómsins eykst með hækkandi aldri.
Erfðir og umhverfisþættir eru talin hafa áhrif á
tilurð sjúkdómsins. Óbeinar aðferðir, svo sem tví-
burarannsóknir og aukin lægni í ákveðnum ættum,
hafa bent til að erfðir hafi áhrif. Nýverið hafa litn-
ingarannsóknir staðfest þennan grun með því að
finna svæði á litningi 1 og 10 sem virðast hafa áhrif
á tilurð sjúkdómsins.
AMD flokkast annars vegar í byrjunarstig sem
einkennist af drúsen og litarefnistilfærslum í augn-
botni og samfara því óverulegri sjónskerðingu.
Meðferðarform við byrjunarstigi eru fá, þó hafa
rannsóknir sýnt fram á notagildi andoxunarefna,
svo sem vitamín E og C ásamt zinki. Hitt form
AMD er lokastigið með verulegri sjónskerðingu.
Það er ýmist þurrt með rýrnun í makúlu eða vott
með æðanýmyndun undir sjónhimnu og blæð-
ingum. Meðferðarmöguleikar við þurra formið
eru í dag litlir, en þetta form er mun algengara
hér á landi miðað við önnur lönd án þess að fyrir
því liggi haldbærar skýringar. Aftur á móti eru
verulegar vonir bundnar við nýja meðferðarmögu-
leika í vota forminu. Staðbundin leysimeðferð á
fyrirfram lyfja merkta himnu í sambland við lyfja-
meðferð sem gefin er inn í augað. Það lyf hindrar
vaxtarþátt nýæðamyndar (anti-VEGF).
Nýjungar í meðferð sjónskertra þar sem nýjasta
tölvutækni er notuð reynist þeim sem nú eru með
sjúkdóminn betur, tækin eru betri og þeir einstak-
lingar sem fá sjúkdóminn í dag hafa oft náð valdi
á tölvutækni. Með fjölgun aldraðra er þó ljóst að
þessi sjúkdómur verður vaxandi heilbrigðisvanda-
mál á íslandi, sem og í hinum vestræna heimi, og
er því mikilvægt að bæta meðferð, þjónustu og
ráðgjöf fyrir þennan sjúklingahóp.
Aldursbundin hrörnun í augnbotnum (Age-
ENGLISH SUMMARY
Helgadóttir G, Jónasson F, Sigurðsson H, Magnússon KP, Stefánsson E
Age related macular degeneration
Læknablaðið 2006; 92: 685-96
Age-related macular degeneration (AMD) is the main
reason for blindness today in the western hemisphere.
According to Björn Ólafsson, who was the first
ophthalmologist in lceland a century ago, this disease
was not found in lceland. In the blindness-registry of
1950 6% blindness was due to this disease. Today,
AMD is responsible for 54% of legal blindness in
lceland. The incidence of the disease increases with
age. Heredity and environmental factors are thought to
influence its etiology. Indirect methods, including twin
studies and increased frequency of this disease in some
families, have demonstrated that hereditary factors
may be important. This has been confirmed recently
by demonstrating that genes on chromosome 1 and
chromosomelO play a role. This disease is classified
as early stage, with drusen and pigmentary changes
and insignificant visual loss. Treatment options for this
stage are limited. The use of vitamin E and C and Zinc
has, however, been shown to delay its progress. The
second and end stage involves visual loss, either as a
dry form with pigment epithelial atrophy or wet form,
with new vessel formation. Treatment options for the
dry form are limited. The second form is more common
in lceland than in other countries. Treatment options
for the wet form have increased. Localised laser and
drug treatment to neovascular membranes, either alone
or as a combination treatment with drugs that have
anti-proliferate effect on new vessels (anti-VEGF) are
increasingly used.
New treatment methods are also used in assisting
those that are already visually handicapped. The use of
computers is increasing as are the patients’ computer
skills. As the number of the elderly increases, AMD will
be an increasing health problem in lceland as in other
Western countries. It is therefore important to improve
the treatment options and the service and counselling of
patients.
Keywords: age-related macular degeneration, epidemiology,
rísk factors, biindness, eyes.
Corresponding author: Einar Stefánsson,
einarste@landspitali. is
Læknablaðið 2006/92 685