Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR / HRÖRNUN AUGNBOTNA
byrjandi sjónbreytingar. Ef einstaklingur hefur
greinst með byrjunarstig er ráðlegt fyrir hann að
nota Amsler-sjónsviðspróf (mynd 8). Með því
að nota þetta próf reglulega getur hann sjálfur
fylgst með breytingum á sjóninni. Mikilvægt er að
framkvæma prófið á eftirfarandi hátt:
Hafa blaðið alltaf í sömu fjarlægð, nota góða
birtu og varast að það glampi á blaðið. Gera prófið
á hvoru auga fyrir sig. Horfa fast á svarta punktinn
fyrir miðju blaði og meta þannig hvort óeðlilegar
breytingar verði á hliðlægum línum, hvort þær
verði bogadregnar, ekki hornréttar hvor á aðra
eða það vanti línur.
Sjúklingum með AMD finnst einna verst að
geta ekki lesið. Það er ekki eingöngu að sjónskerp-
an minnki, bjögunin getur orsakað veruleg óþæg-
indi, eins og fram kemur á mynd 9.
Faraldsfræði AMD
AMD er helsta ástæðan fyrir lögblindu í Evrópu
(16, 17) Ástralíu (18) og USA (19). Samkvæmt
Blinduskrá Sjónstöðvar Islands frá 2000 (20) eru
um 676 einstaklingar eða 54% hinna blindu á
íslandi með AMD, (sjón <3/60 á betra auga) og
1712 einstaklingar eða 63% þeirra sem eru skráðir
sjónskertir (sjón <6/18 á betra auga), sem er svip-
að hlutfall og á öðrum Vesturlöndum (18,21,22).
AMD virðist vera að aukast umfram hækkandi
aldur þjóðarinnar (23), og greinist hjá yngri ein-
staklingum. AMD er talinn vera orðin jafn algeng
orsök sjónmissis og sykursýki og gláka hjá einstak-
lingum 16-65 ára í Englandi og Wales (23). AMD
er eini augnsjúkdómurinn þar sem tilfellum og
skráningum í blinduskrár vegna lögblindu fjölgar á
síðustu áratugum (24). Hækkandi aldur og árang-
ursríkari meðhöndlun á öðrum augnsjúkdómum
skýrir þetta að hluta til.
Þessi sjúkdómur er algengari hjá einstaklingum
af hvítum kynstofni en lituðum (25). Þó er algengi
AMD að aukast í Japan og þá aðallega seinni
stig sjúkdómsins (24, 26) svo og í öðrum löndum
Austur-Asíu (24).
Flestar rannsóknir sýna svipað algengi á byrj-
unarstigs breytingum hjá svörtum og hvítum en
svart fólk hefur mun lægri tíðni á lokastigs breyt-
ingum, sem getur orsakast af umhverfisþáttum eða
auknu magni af litarefnum í makúlu (27).
Fjölmargar rannsóknir sýna að algengi bæði
byrjunar og lokastigs AMD hækkar eftir 70 ára
aldur.Teknar hafa verið saman niðurstöður (28) úr
mörgum stórum rannsóknum sem skoða algengi
sjúkdómsins hjá hvítum einstaklingum og nota
alþjóðaskilgreininguna á AMD (3).
í töflu I er samantekt á rannsókn Klaver og
fleiri (28) sem sýnir algengi byrjunar og lokastigs
Mynd 7. Þessi mynd sýnir dcemi um sjónbreytingar hjá AMD sjúkling.
Mynd 8. Amsler-sjónsviðspróf. Fyrri myndin sýnir hvernig einstaklingur með eðlilega
sjón sérsjónsviðsprófið ogseinni myndin sýnir hvernigAMD sjúklingur með aflaga og/
eða bjagaða sjón sérsama blað.
Mynd 9.
Samverkandi þœttir
sem hafa áhrifá
lestur vegna sjón-
breytinga lijáAMD
sjúklingi.
AMD í mismunandi aldursflokkum.
Niðurstöður úr rannsókn frá þremur heims-
álfum (29) sýna að með hækkandi aldri eykst
algengi nýæðamyndunar mest, síðan algengi
þurrar rýrnunar og minnst hjá þeim sem eru með
blandaðan sjúkdóm. Þessu er líklega öfugt farið á
íslandi (30).
Orsakir og áhættuþættir
Orsakir AMD eru ekki Ijósar en eru talin vera
sambland erfða og umhverfisþátta (31). Fjölmargar
rannsóknir hafa skoðað áhættuþætti fyrir AMD
og eru niðurstöður mjög mismunandi eftir rann-
sóknum (32).Tafla II sýnir þá þætti sem hafa sýnt
fylgni við AMD. Aldur er marktækur marktækur
Læknablaðið 2006/92 689