Læknablaðið - 15.12.2006, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREINAR
Skimun fyrir lungnakrabbameini
Lungnakrabbamein veldur nú fleiri dauðsföllum
en nokkurt annað krabbamein í vestrænum lönd-
um. Á íslandi hafa undanfarin ár greinst um 125
tilfelli á ári, eða meira en tvö að meðaltali í viku.
Árangur af meðferð lungnakrabbameina hefur
lítið breyst síðastliðin 30 ár og er 5 ára lifun um
15% með bestu greiningar- og meðferðarúrræð-
um. Ástæðan fyrir þessum slæma árangri er sú að
flest tilfelli, eða um 75%, greinast eftir að sjúk-
dómurinn er orðinn útbreiddur og ekki er unnt að
beita skurðaðgerð (1). Jafnvel þótt sjúkdómurinn
greinist á stigum I eða II sem eru skurðtæk sam-
kvæmt núverandi greiningartækni fá 40-60% sjúk-
linga meinvörp seinna og 5 ára lifun þeirra er því
í heild aðeins um 40%. Þetta þýðir að meinvörp
hafa verið til staðar í byrjun. Rannsóknir á mögu-
leikum þess að greina sjúkdóminn á byrjunarstigi,
sem gerðar voru á áttunda áratugnum með rönt-
genmyndum og frumurannsóknum á hráka, sýndu
ekki fram á lækkun á dánartíðni borið saman við
venjulegt eftirlit (2). Þessar niðurstöður ollu mikl-
um vonbrigðum og svartsýni varðandi árangur í
þessum efnum um langt skeið.
Á undanförnum áratug hefur tölvusneið-
myndatæknin leitt til þess að unnt er að finna
hnúta í lungum sem eru mun smærri en áður var
unnt með röntgenmyndum. Fyrstu stóru skim-
unarrannsóknirnar með tölvusneiðmyndum voru
gerðar í Japan og sýndu að með skimun var unnt
að greina flest tilfelli, eða um 80% á stigi I, en
þá eru bestar líkur á lækningu með skurðaðgerð
(3). Þessar niðurstöður hafa vakið vonir um að
nota megi tölvusneiðmyndir til að skima fyrir
lungnakrabbameini með árangursríkum hætti.
Efnt hefur verið til stórra samstarfsverkefna bæði
í Bandaríkjunum og Evrópu og nýlega voru birtar
niðurstöður af alþjóðlegu samstarfsverkefni undir
forystu lækna við Cornell háskóla í New York
sem starfrækt hefur verið frá árinu 1994 (4). I
þessari rannsókn var einkennalaus áhættuhópur
skimaður með tölvusneiðmyndum og grunsam-
legir hnútar rannsakaðir frekar með endurteknum
sneiðmyndum, fínnálarástungum, PET-skönnum
og frekari rannsóknum eftir því sem tilefni gafst
til. Af 31.567 einstaklingum sem skimaðir voru
fundust lungnakrabbamein hjá 484, eða 1,5%. Af
þessum hópi voru 412 með sjúkdóm á stigi I, eða
85%. Meðal þeirra 302 sem höfðu sjúkdóm á stigi
I og fóru í skurðaðgerð innan mánaðar frá grein-
ingu var 10 ára lifun 92% en heildar 10 ára lifun
þeirra sem greindust með lungnakrabbamein í
skimunarhópnum var 80%.
Þetta er langbesti árangur sem náðst hefur með
skimun fyrir lungnakrabbameini og vekur vonir
um að nú loksins geti verið komin til skjalanna að-
ferð til að vinna bug á þessum erfiða sjúkdómi. Það
verður þó að viðurkenna að í þessari rannsókn var
ekki samanburðarhópur sem ekki hlaut skimun og
því hafa ekki ennþá verið færðar sönnur á að skim-
un með tölvusneiðmyndatækni minnki dánartíðni.
Bandaríska krabbameinsstofnunin hefur ekki enn
viljað mæla með skimun þótt sterkar vísbendingar
séu um gagnsemi (5). Þar ræður sennilega mestu
reynslan af fyrri rannsóknum sem lofuðu góðu
með fjölgun greindra tilfella á lægri stigum en
engum áhrifum á dánartíðnina þar sem jafn margir
greindust með útbreiddan sjúkdóm. Rannsóknir
með slembihönnun eru hins vegar hafnar bæði
vestanhafs og austan sem ætlað er að svara þess-
ari spurningu og er niðurstöðu að vænta á árunum
2008-2009. Með hliðsjón af þessum rannsóknum
er fyllilega tímabært að tekin verði upp umræða
á Islandi í fullri alvöru um skimun fyrir lungna-
krabbameini. Slík starfsemi krefst undirbúnings
hvað snertir þjálfun starfsfólks en ætla má að á
Islandi sé nú þegar til staðar sá tækjabúnaður og
sjúkrahússaðstaða sem til þarf. Þá mun þekking
okkar á áhættuþáttum sjúkdómsins geta nýst vel
við skipulega skimun fyrir lungnakrabbameini hér
á landi (6).
Heimildir
1. ) Hirsch FR, Franklin WA, Gazdar AF, Bunn PA. Early
Detection of Lung Cancer: Clinical Perspectives of Recent
Advances in Biology and Radiology. Clin Cancer Res 2001; 7:
5-22.
2. ) Tockman MS. Survival and Mortality form Lung Cancer in a
Screened Population: The Johns Hopkins Study. Chest 1986;
89:324S-325S.
3. ) Kaneko M, Kusumoto M, Kobayashi T. CT Screening for Lung
Cancer in Japan. Cancer 2000; 89: Suppl: 2485-88.
4. ) International Early Lung CancerAction Program Investigators,
Henschke CI, Yankelevitz DF, Libby DM, Pasmantier MW,
Smith JP, et al. Survival of patient with stage I lung cancer
detected on CT screeing. N Engl J Med 2006; 355:1763-71.
5. ) Mulshine JL, Sullivan DC. Lung Cancer Screening. N Engl J
Med 2005; 352:2714-20.
6. ) Jónsson S, Þorsteinsdóttir, Guðbjartsson DF, Jónsson HH,
Kristjánsson K, Árnason S, et al. Familial risk of lung
carcinoma in the Icelandic population. JAMA 2004; 292:2977-
83.
Steinn Jónsson
steinnj@landspitali. is
Screcning for lung cancer
Associate Professor
of Medicine
Steinn Jónsson, lungnalæknir
dósent í lyflækningum og
lungnasjúkdómum,
Landspítala og læknadeild HÍ.
Læknablaðið 2006/92 843