Læknablaðið - 15.12.2006, Blaðsíða 55

UMRÆÐA & FRÉTTIR /SAGNFRÆÐI
en nefnir ekki hvort hann hafi beitt blóðtökum á
eigin sjúklinga.
Um lækningaferðir sínar segir Jón Steingríms-
son:
Frá því fyrsta, eg var kominn til vits og menningarára, haföi
eg af guði inngefna sterka lyst til læknisdómakonstar, sem eg
í leynd stúderaði þó upp á, og byrjaðist það með litlu tiiefni,
þá eg var í Hellum. En þar mér tók strax að farsælast þetta
verk, fékk eg stóra aðsókn af nauðlíðandi, sjúkum og van-
heilum mönnum. Nú þá eg var prestur orðinn og kominn að
Felli, var skjaldan sjúklingalaust á mínu heimili, stundum tveir
og þrír. Oft var eg sóttur til veikra, bæði héðan úr sýslu og
Rangárvallasýslu. Vor og haust, þá eg fór til minna búsútrétt-
inga, safnaðist mér mikill fjöldi, ei alleinasta úr Rangárvalla-,
heldur Árnes- og Gullbringusýslu, að eg man ei í þau 17 ár,
sem eg iðkaði þetta helzt, væru minna en 50 - 60 manns, er
eg læknaði í hverri ferð, í hverju verki guð gaf mér þá heppni,
að flestir höfðu þar af með guðs hjálp heilsubót, en slétt eng-
inn skaða, svo eg kann án allrar sjálfhælnis og sem fyrir guðs
augliti að saman reikna yfir 2000 manns, já enn frekara, sem
lækningar og léttir fengu fyrir mín verk og ráð, hvar til sá
hálærði landphysicus Bjarni sálugi Pálsson, sem aldrei sleit
tryggð við mig, lagði mér til verkfæri, meðöl öll, ráð og dáð, því
hann var útgefinn til þess, að sem flestir hefðu gagn af sér og
hans kunnáttu. Blessuð veri sú hans minning! Eg fann og upp
af hyggjuviti margt, sem í vanefnum varð að lukku þar í. Þó eg
væri stundum fyrir vestan, stundum hér eystra vikum saman að
því verki, passaði eg þó svo upp á mín embættisverk, að þau
skyldu ei forsómast þar við, og lagði á mig harðar reiðir til þess
og fleira, að enginn gat þar um klagað. Guð fór og svo að því að
ekkert féll til í sóknum mínum, meðan eg var þanninn í burtu,
skaðlegt, sem mér gat orðið að hneisu.
Sumir af þeim, er eg læknaði, borguðu mér ærlega; aðrir
þar á móti vildu ei, og flestir af aumingjunum gátu það ekki.
Nú svo sem guð, sem rannsakar hjartalag og verk allra manna,
vissi, að eg gerði mér ei þetta til hróss eða ávinnings, heldur
af frómu hjartalagi honum til dýrðar og gagns mínum nauð-
líðandi náunga, hvar til eg ætíð ákallaði hann og bað hann
hjálpa mér til þess, svo hagaði hann því svo vísdómslega til,
án míns undirlags við nokkurn mann, að fregn þessi barst út
til Kaupenhöfn, svo hans kóngleg majestet Kristján 7. sendi
mér 20 rdr. m[e]dallíu með sínu eigin aftrekki, 20 þá nýslegnar
danskar specíur með náðugu bréfi og befaling, að eg skyldi
fá ríkara prestakall en það, eg við væri. Þanninn álítur guð
kærleikans verk, sem gerð eru í hans nafni af hreinu hjarta.
Þanninn heyrir hann bænir sinna nauðlíðandi barna og launað
það, sem þeim er gert (1).
Erlend ummæli um Jón Steingrímsson
í riti um lofsverðar gjörðir þegna Danakonungs
segir árið 1810:
Prófasturinn Jon Steingrimsen í Vestur-Skaptafellssýslu hefir
sýnt býlinu Felli í Mýrdal lofsverða rækt. Árið 1761 tók hann
við því í mikilli niðurníðslu og hefir síðan komið því í frábært
horf. Hann hefir, auk varnargarða úr torfi, látið hlaða 500
faðma af traustum steingörðum umhverfis tún og bæjarhús.
Hann hefir með um það bil 2000 álnum skurða og ræsa að
hluta leitt burt það vatn, sem áður flæddi yfir landið og bar
með sér möl og sand, [og] að hluta veitt því á aðra staði, þar
sem hann taldi að þess væri þörf. Með þessari skipan hefir hann
gert mikið land nýtanlegt, það er áður var í órækt. Hann hefir
við bæinn reist rétt fyrir 40 hesta, og í klett þar rétt hjá látið
höggva út mjög hentugt vetrarskýli [og] með mikilli fyrirhöfn
og erfiði komið þar fyrir fjárhúsi fyrir 200 fjár. Hann hefir látið
reisa öll húsin á bænum af nýju, setja á þakið flata flögusteina,
og steinleggja flötina umhverfis þau; við gerð húsanna, við
steinlögnina og hleðslu steingarðanna hefir hann notað sleða
[og] þannig kynnt þeim not þeirra, sem ekki þekktu þau áður.
Það sem hér er athyglisverðast, er að býlið sem þessi kapp-
gjami maður hefir varið svo mikilli vinnu og kostnaði, er ekki
í hans eigu, heldur tilheyrir það Hans Hátign Konunginum og
[prófasturinn] er þar aðeins landseti; og til reksturs hefir hann
26 ríksdali á ári, sem er allt er hann hefir í embættistekjur.
Verðleikar þessa manns eru að auki þessir: Að hann með
góðri innsýn í guðfræðina, sameinaðri staðgóðri þekkingu á
jurtafræðum og lækningakúnst, og að honum tekst skynsam-
lega að beita þessari þekkingu í héraði sínu, þar sem hennar
er stórlega þörf, því á íslandi skipaður Landsphysicus býr um
það bil þrjátíu mílur [300 km] frá þessum stað. Ekki einasta
í hans eigin prófastsdæmi, heldur og í aðliggjandi svæðum á
báða vegu, og fer hann fúslega til allra, jafnvel hinna fátæk-
ustu, og gefur þeim skynsamleg ráð, þá er þess er óskað; í
þessu skyni fer hann oft í erfiðar ferðir á eigin kostnað og
með eigin reiðskjóta; fyrir þetta lætur hann ekki einasta vera
að taka greiðslu, en þar fyrir utan gefur hann fátækum meðul
án gjaldtöku.
Velvild Hans Hátignar Konungsins og athygli hins
Konunglega Landbúnaðarfélags hefir einnig beinzt að íslandi.
Félagið hefir þar útdeilt bæði verðlaunum og virðingartákn-
um. Hans Hátign Konungurinn lét árið 1777 kunngera ...
Prófasti Steingrimsen sinn mikla velvilja, og þar við látið senda
Prófastinum: Indfpds-Rettens Medallie (14).
Tóft kirkjunnar á
Kirkjubœjarklaustri. Hér
flutti sr. Jón Eldmessuna
þann 20. júlí árið 1783:
„embœttaði eg íkirkjunni,
sem öll var í hristingu og
skjálfta afógnum þeim, er
að ofan komu. En svo var
eg óskelfdur, og eg œtla
allir þeir; eð í kirkjunni
voru, að vér vorum Ijúfir
og reiðubúnir að taka á
móti því, sem guð vildi. Var
þá guð heitt og í alvöru
ákallaður...” (Ævisagan).
Með þessum gerningi veitti Christian 7. prófasti
ríkisborgararétt í Danmörku og þar með rétt til
embætta þar (15).
Heimildaskrá fylgir síðari
hluta þessarar greinar í næsta
tölublaði.
Læknablaðið 2006/92 891