Læknablaðið - 15.12.2006, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / ENDURLÍFGUN NÝBURA
Mynd 1. Millistykki til að soga barnabik úr barka nýbura Mynd 2. Andað fyrir nýbura með belg og maska.
í gegnum barkarennu.
Apgar
Ástand nýbura er metið við einnar og fimm mín-
útna aldur með svokallaðri Apgarstigun (tafla II).
Apgar við eina mínútu gefur einkum til kynna það
inngrip sem barnið þarf strax eftir fæðingu. Hins
vegar hefur Apgar við fimm mínútur betra for-
spárgildi um langtímahorfur barna sem orðið hafa
fyrir fósturköfnun (10).
Barnabik í legvatni
Barnabik (meconium) er til staðar í legvatni við
fæðingu 2,5-14% fullburða barna og eykst tíðnin
með vaxandi meðgöngulengd (11). Getur það
verið til marks um streitu hjá fóstrinu, til dæmis
vegna fósturköfnunar. Ef barnabik berst ofan í
lungun getur það valdið alvarlegum öndunarörð-
ugleikum hjá barninu, þar sem það lokar minnstu
loftvegunum og gerir spennuleysi lungna (pulmon-
ary surfactant) óvirkan. Jafnframt eru þessi börn í
aukinni hættu að fá lungnaháþrýsting.
Ef fósturköfnun verður í fæðingu eða fyrir hana
getur það valdið svo kröftugum öndunarhreyfing-
um hjá fóstrinu að það nái að soga barnabik ofan í
lungun. Einnig getur barnabik borist ofan í lungun
við fyrsta andardrátt barnsins sé það til staðar í
vitum þess (5,6).
Þegar legvatn er litað barnabiki skal soga vel úr
vitum barnsins þegar eftir fæðinguna. Ef barnið er
slappt er mælt með að soga jafnframt fyrir neðan
raddbönd þess (5,6). Best er að gera það í gegnum
barkarennu sem á er fest þar til gert millistykki
sem tengt er við sog (sjá mynd 1). Ekki er talin
þörf á að soga fyrir neðan raddbönd hjá börnum
sem eru kröftug strax eftir fæðinguna og því lítill
grunur um að ásvelging (aspiration) hafi átt sér
stað (12, 13). Einnig benda niðurstöður nýlegrar
rannsóknar til þess að enginn ávinningur sé af því
að soga úr vitum barnanna strax eftir að höfuðið
hefur fæðst, það er á spönginni (14).
Öndunaraðstoð (B: breathing)
Ef barnið andar ekki skal soga vel úr vitum þess
og veita því öndunaraðstoð tafarlaust. Einnig þarf
að veita öndunaraðstoð þeim börnum sem hafa
öndunarörðugleika og miðlægan bláma þrátt fyrir
súrefnisgjöf.
Ef veita þarf nýbura öndunaraðstoð nægir í
flestum tilvikum að nota belg og maska. Best er að
halda um maskann með svokölluðu „CE-gripi”,
þar sem þumalfingur og vísifingur mynda „C” og
hinir þrír fingurnir mynda „E” (mynd 2). Með
fyrstu tveimur fingrunum er maskanum haldið
þétt að andliti barnsins en gripið er undir kjálkann
með hinum þremur.
Þegar andað er fyrir barnið skal gefinn nægileg-
ur þýstingur til að brjóstkassinn lyftist sýnilega við
öndun. Þó skal gæta þess að nota ekki hærri þrýst-
ing en þarf til að barnið fái eðlilegan hjartslátt og
litarhátt. Góð vinnuregla er að nota þrýstingsmæli,
einkum þegar fyrirburum er veitt öndunaraðstoð
þar sem of hár innöndunarþrýstingur getur valdið
skemmdum á vanþroska lungum (15,16). Sá þrýst-
ingur sem yfirleitt þarf til að opna lungu fullburða
barna er 30-40 cm H20 (17), en 20-25 cm H20
þegar um fyrirbura er að ræða (18, 19). Eftir að
lungun hafa verið opnuð er yfirleitt hægt að anda
fyrir barnið með lægri þrýstingi (15-20 cm H,0).
Með því að viðhalda þrýstingi í útöndun (positive
end-expiratory pressure, PEEP) fást yfirleitt betri
loftskipti ef barnið hefur lungnasjúkdóm, til dæmis
hjá fyrirbura með vanþroskuð lungu (20). Hæfileg
öndunartíðni er 40-60 x á mínútu.
Langoftast nægir öndunaraðstoð ein og sér til
þess að hjartsláttur komi upp og haldist eðlilegur.
Læknablaðið 2006/92 861