Læknablaðið - 15.02.2008, Qupperneq 12

FRÆÐIGREINAR
BRÁÐAR KRANSÆÐAR
Mynd 1. Tilefni bráðrar kransæðapræðingar á Landspítala 1. desember 2003 - 30 nóvember
2004.
| Segi. Ekki vikkun
| Þrengsli í 3 kransæöum
U Lokuð umfeðmingskvísl
| Lokaöur græðlingur
[] Lokuð framveggskvísl
| Þrengsli i vinstri höfuðstofni
] Eölilegar kransasðar
| Lokuð hægri kransæö
Mynd 2. Niðurstöður
kransæðamyndatöku allra
sjúklinga sem gengust undir
bráða kransæðapræðingu
á íslandi 2 desember 2003
- 30. nóvember 2004.
góð. Tími frá komu sjúklings á sjúkrahúsið að
þræðingu er stuttur, meðallegutími einnig stuttur
og dánartíðni lág.
Inngangur
Tafarlausri kransæðavíkkun var fyrst beitt í með-
ferð bráðrar kransæðastíflu snemma á níunda
áratugnum (1) en vék síðan fyrir segaleysandi
meðferð sem um árabil var talin kjörmeðferð við
bráðri kransæðastíflu með ST-hækkun (STEMI).
Árið 1993 birtust niðurstöður úr tveimur rann-
sóknum sem bentu til þess að tafarlaus krans-
æðavíkkun kynni að hafa yfirburði yfir segaleys-
andi meðferð (2, 3). Kransæðavíkkun hefur nú
unnið sér sess sem kjörmeðferð við STEMI að því
gefnu að unnt sé að framkvæma aðgerðina án
mikilla tafa og að nægileg þjálfun og reynsla til
að framkvæma aðgerðina sé til staðar (4-6). Borið
saman við segaleysandi meðferð aukast líkur á að
viðkomandi kransæð haldist opin, tíðni endurlok-
unar á kransæð lækkar sem og tíðni heilablóðfalla.
Tíminn sem líður frá upphafi einkenna þar til
æðin opnast skiptir sköpum um árangur og ávinn-
ingur af aðgerðinni í samanburði við segaleys-
andi meðferð glatast ef langur tími líður (7-9).
Leiðbeiningar sem gefnar hafa verið út bæði vest-
an hafs og austan leggja á það áherslu að ekki líði
meira en 90 mínútur frá því sjúklingur kemur á
sjúkrahús þar til búið er að blása upp belg til víkk-
unar á lokaðri kransæð (door-to-balloon time) (5,
6). Þessi tími hefur verið notaður sem gæðastaðall
fyrir einstök sjúkrahús og leiðarljós í gæðakerfum
sem beinast að viðbrögðum við kransæðastíflum
og undirstrikar hve skipulag þessarar þjónustu er
mikilvægt (10).
Frá því í júní 1993 hefur tafarlausri krans-
æðavíkkun verið beitt á Landspítala við bráðri
kransæðastíflu þegar aðstæður hafa verið til þess.
Fyrsta árið voru einungis fimm tilfelli meðhöndl-
uð á þann hátt og var greint frá árangrinum í
Læknablaðinu 1996 (11). Þar segir: „Það hefði hent-
að fleiri sjúklingum að fara í víkkun. Aðgengið
var hins vegar takmarkað þar sem ekki er vakt á
æðaþræðingastofu Landspítalans utan dagvinnu-
tíma". Á næstu árum fór þessum aðgerðum samt
jafnt og þétt fjölgandi jafhliða vaxandi vissu um að
þetta væri kjörmeðferð við þessari birtingarmynd
kransæðasjúkdóms.
Frá 1. desember 2003 hefur Landspítali starfrækt
sólarhringsgæsluvakt á hjartaþræðingarstofum
alla daga ársins. Frá þeim tíma hefur verið unnt
að veita langflestum sjúklingum með bráða krans-
æðastíflu og ST-hækkun á Reykjavíkursvæðinu
þessa þjónustu og einnig sjúklingum frá öðrum
hlutum landsins þegar unnt hefur verið að flytja þá
án mikilla tafa á Landspítala. Teymið sem stendur
þessa vakt er skipað hjartalækni með þjálfun í
kransæðaþræðingum og víkkunum (interventio-
nal cardiologist), tveimur hjúkrunarfræðingum,
geislafræðingi og lífeindafræðingi. Ákvörðun
um bráða kransæðavíkkun er á ábyrgð vakthaf-
andi hjartasérfræðings. Byggist hún venjulega á
hjartarafriti sem tekið er um leið og sjúklingur
kemur inn úr dyrum á bráðamóttöku Landspítala
eða hjartarafriti sem sent hefur verið símleiðis frá
heilsugæslustöð eða utan af landi.
Hér er greint frá reynslunni af þessari vakt
fyrsta árið sem hún var starfrækt, árangri aðgerð-
anna, hvernig framkvæmdin hefur gengið og
sérstaklega kannað hvernig gengið hefur að upp-
fylla kröfur um stuttan tíma frá því að sjúklingur
kemur á sjúkrahúsið þar til aðgerðin hefst.
104 LÆKNAblaðið 2008/94