Læknablaðið - 15.03.2010, Blaðsíða 23

FRÆÐIGREINAR
SJÚKRATILFELLI OG YFIRLIT
hefur verið lýst hafi fundist fyrir tilviljun
enda eru skráningarkerfi sjúkdóma (ICD-9 og
ICD-10) ekki vel til þess fallin að leita uppi
aukaverkanir af völdum náttúruefna. Einnig má
benda á að fullt samræmi er ekki alltaf til staðar
við sjúkdómsgreiningar. Faraldsfræðilegt gildi
þessarar rannsóknar er því mjög takmarkað. Vel
er mögulegt að lifrarskaði vegna náttúruefna sé
mun algengari en þessi samantekt gefur til kynna,
eitthvað sé af innlögnum á heilbrigðisstofnanir
sem höfundar hafa ekki vitneskju um og eitthvað
gæti líka verið um vægari tilfelli sem ekki leiða til
innlagnar. Þessir fimm sjúklingar náðu allir heilsu
eftir að töku Herbalife var hætt og vonandi verða
engin eftirköst en síðkominni bandvefsmyndun í
lifur hefur verið lýst.17 Af þeim 28 sjúklingum sem
lýst var í Sviss, ísrael og Spáni fengu fjórir bráða
lifrarbilun, tveir fóru í lifrarígræðslu og einn dó
eftir slíka aðgerð. Ekki liggja fyrir tölur um fjölda
þeirra sem nota vörur frá Herbalife hér á landi en
telja má víst að þeir séu margir og aukaverkanir af
því tagi sem hér er lýst þar af leiðandi sjaldgæfar.
Sú spurning hlýtur að vakna hvort einhverjir
skilgreinanlegir hópar fólks séu í meiri hættu en
aðrir að fá aukaverkanir af þessu tagi. Ekki hefur
tekist að koma auga á slíkt í þeim greinum sem
hafa birst, sjúklingarnir eru ekki tiltakanlega feitir
(BMI á bilinu 22-35; n=19) og ekki með undirliggj-
andi lifrarsjúkdóm eftir því sem næst verður
komist. Eftir stendur möguleikinn á því að þessir
sjúklingar hafi verið með einhvern óskilgreindan
erfðabreytileika sem gerði þá viðkvæmari en
aðra fyrir viðkomandi efnum en slíkt eru enn
sem komið er einungis vangaveltur. Það er þekkt
staðreynd að fyrri saga um lifrarskaða vegna lyfja
eykur líkurnar á lifrarskaða af völdum annarra
lyfja eða efna og í þessari samantekt á tilfellum
var reyndar einn sjúklingur með fyrri sögu um
lifrarskaða eftir töku Primazol (tilfelli 2). Ekki er
heldur vitað hvort vörurnar frá Herbalife voru í
öllum tilvikum teknar í ráðlögðum skömmtum.
Telja má nokkuð víst að langflestar náttúruvörur
sem hér eru á markaði séu meinlausar og sumar
þeirra gætu gert eitthvert gagn, þó að yfirleitt hafi
ekki verið sýnt fram á slíkt með vísindalegum
aðferðum. Þetta gildir eflaust líka um vörur frá
Herbalife sem flestar eru í raun venjuleg matvara.
Frá þessu eru þó margar undantekningar þar sem
um er að ræða vörur með ýmiss konar jurtum
sem mismikið er vitað um. Það er athyglisvert
að af þeim tilfellum sem hér hefur verið fjallað
um voru einungis tvö tilkynnt til Lyfjastofnunar
en í erlendum faraldsfræðilegum rannsóknum
á lifrarskaða vegna lyfja eða náttúruefna hefur
hlutfall náttúruefna verið 2-10%.26,27
Það hlýtur að teljast alvarlegt mál ef vörur
sem eiga að bæta heilsufar hafa alvarlegar
aukaverkanir, jafnvel þó það sé í litlum mæli.
Nokkrar umræður hafa orðið um algengi
aukaverkana frá lifur við neyslu Herbalife og
hafa fulltrúar fyrirtækisins reynt að gera lítið úr
hættunni.28 Hins vegar hefur verið á það bent að
skráningu aukaverkana náttúruefna er víðast hvar
mjög ábótavant og kannski höfum við bara séð
topp ísjakans. Ekki liggja fyrir upplýsingar um
það magn náttúru- og fæðubótarefna sem neytt er
hér á landi og ef til vill þyrfti að efla eftirlit með
þessum vöruflokki.
Ályktun: Telja verður líklegt að notkun
á Herbalifevörum tengist eitrunarlifrarbólgu.
Eitrunarlifrarbólga af völdum náttúruefna er
mikilvæg mismunagreining hjá sjúklingum með
lifrarskaða. Líkt og með skráð lyf er notkun
náttúruefna mikilvæg þegar tekin er sjúkrasaga
hjá sjúklingum með lifrarskaða. Tilkynna ber
hugsanlegar aukaverkanir af völdum náttúruefna
til Lyfjastofnunar eða Matvælastofnunar.
Heimildir
1. Seeff LB. Are herbals as safe as their advocates believe? J
Hepatol 2009; 50:13-6.
2. Stickel F, Egerer G, Seitz HK. Hepatotoxicity of botanicals.
Public Health Nutr 2000; 3:113-24
3. Stickel F, Patsenker E, Schuppan D. Herbal hepatotoxicity. J
Hepatol 2005; 43: 901-10
4. Bottenberg MM, Wall GC, Harvey RL, Habib S. Oral aloe
vera-induced hepatitis. Ann Pharmacother 2007; 41:1740-3.
5. Galati G, Lin A, Sultan AM, O'Brien PJ. Cellular and in
vivo hepatotoxicity caused by green tea phenolic acids and
catechins. Free Radic Biol Med 2006; 40: 570-80.
6. Molinari M, Watt KD, Kruszyna T, et al. Acute liver failure
induced by green tea extracts: case report and review of the
literature. Liver Transpl 2006; 12:1892-5.
7. Bjornsson E, Olsson R. Serious adverse liver reactions
associated with herbal weight-loss supplements. J Hepatol
2007; 47: 295-7; author reply 297-8.
8. De Smet PA. Herbal remedies. N Engl J Med 2002; 347: 2046-
56.
9. De Smet PA. Health risks of herbal remedies: an update. Clin
Pharmacol Ther 2004; 76:1-17.
10. Þórhallsdóttir Ó, Ingólfsdóttir K, Jóhannsson M.
Aukaverkanir og milliverkanir náttúrulyfja, náttúruvara og
fæðubótarefna. Læknablaðið 2002; 88: 289-97.
11. Danan G, Benichou C. Causality assessment of adverse
reactions to drugs—I. A novel method based on the
conclusions of international consensus meetings: application
to drug-induced liver injuries. J Clin Epidemiol 1993; 46:
1323-30.
12. UMC-WHO. Causality Assessment of Suspected Adverse
Reactions. www.who-umc.org/DynPage.aspx?id=22682.
2009
13. Dansette PM, Bonierbale E, Minoletti C, et al. Drug-induced
immunotoxicity. Eur J Drug Metab Pharmacokinet 1998; 23:
443-51.
14. Jacobsson I, Jonsson AK, Gerden B, Hagg S. Spontaneously
reported adverse reactions in association with
complementary and altemative medicine substances in
Sweden. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2009. In print.
15. Zimmerman HJ. Effects of aspirin and acetaminophen on the
liver. Arch Intem Med 1981; 141: 333-42.
16. Macias FM, Campos FR, Salguero TP, et al. Ductopenic
hepatitis related to Enalapril. J Hepatol 2003; 39:1091-2.
17. Schoepfer AM, Engel A, Fattinger K, et al. Herbal does not
mean innocuous: ten cases of severe hepatotoxicity associated
with dietary supplements from Herbalife products. J Hepatol
2007; 47: 521-6.
LÆKNAblaðið 2010/96 171