Læknablaðið - 15.03.2012, Blaðsíða 17

RANNSÓKN
Sárasogsmeðferð á íslandi
- notkun og árangur
Ingibjörg Guömundsdóttir1 hjúkrunarfræðingur, Steinn Steingrímsson2 læknir, Tómas Guöbjartsson23 læknir
ÁGRIP
Inngangur: Sárasogsmeðferð (negative pressure wound therapy, NPWT)
er nýjung í sárameðferð þar sem undirþrýstingur er myndaður staöbundið
í sárbeðnum meö loftþéttum umbúðum og sogtæki. Tilgangur rann-
sóknarinnar var að kanna ábendingar og árangur sárasogsmeðferðar hjá
heilli þjóð, en slík rannsókn hefur ekki verið gerð áður.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn sem náði til allra sjúklinga,
bæði á sjúkrahúsum og utan, sem fengu sárasogsmeðferð á (slandi frá
janúartil desember 2008. Ábending, tímalengd og árangur meðferðar
voru skráð úr sjúkraskrám. Einnig var metinn gróandi sára og þættir sem
geta haft áhrif á gróanda, eins og sykursýki, reykingar og aldur.
Niðurstöður: Alls fengu 56 sjúklingar 65 sárasogsmeðferðir. Karlar
voru 63% og meðalaldur 62 ár (bil 8-93 ár). Meðferð var veitt á sjúkra-
húsi í 85% tilfella, oftast á æða- og brjóstholsskurðdeildum. Algengustu
ábendingarfyrir meðferð voru sýking í sári (40%), örvun gróanda (42%)
og viðhald opinna holrúma (19%). Flest sárin voru á neðri útlimum (26%)
og brjóstkassa (25%). Sex sjúklingar létust vegna undirliggjandi sjúkdóma
og voru þeir ekki teknir með við mat á gróanda sára. Af 59 meðferðum
náðist fullur gróandi sára í 40 (68%) en ófullkominn gróandi í 19 (32%).
Fylgikvillar tengdir meðferð voru skráðir í 19 (32%) tilfellum og voru verkir
(12%) og húðvandamál (11%) algengust.
Ályktanir: Sárasogsmeðferð ertöluvert notuð á (slandi, sérstaklega við
sýkt skurðsár og langvinn sár. í tveimur þriðju tilfella náðist fullur gróandi
sára sem telst góður árangur.
Inngangur
1Æöaskurðdeild, 2hjarta- og
lungnaskurðdeild Land-
spítala, 3læknadeild Háskóla
íslands.
Fyrirspurnir
Tómas Guðbjartsson
tomasgud@landspitali. is
Greinin barst:
1. september 2011 -
samþykkt til birtingar:
10. janúar 2012.
Höfundar tiltaka engin
hagsmunatengsl.
Sárasogsmeðferð (negative pressure woimd therapy,
NPWT) byggir á því að undirþrýstingur er myndaður
í sárbeðnum með lokuðum umbúðum og sárasugu.
Meðferðinni var fyrst lýst árið 1997 og hefur síðan náð
mikilli útbreiðslu, meðal annars hér á landi! Vessi er
fjarlægður úr sárinu með undirþrýstingi sem veldur
auk þess togi á frumur í sárbeðnum. Togið örvar bæði
myndun vaxtarþátta sem hvetja til nýmyndunar æða
og frumuskiptingar í sárinu sem flýtir fyrir gróningu
þess!-2 Einnig minnkar yfirborð sársins þar sem sogið
dregur sárkantana saman og bakteríum í sárinu fækkar
þar sem undirþrýstingur heftir vöxt þeirra.3
Sárasogsumbúðir eru tvenns konar, svampar eða
grisjur sem eru lokaðar af í sárinu með þunnri plast-
filmu. Algengast er að nota polyurethan svamp með
400-600 pm stórum götum til að jafna undirþrýstinginn
í sárinu! Við sárasogsmeðferð er oftast beitt stöðugum
undirþrýstingi á bilinu -75 til -125 mmHg og er notað
til þess sérstakt sárasog sem tengt er við umbúðirnar
með slöngu.4 Við sum sár er þó mælt með því gera hlé á
soginu, til dæmis í tvær mínútur eftir 5 mínútna sog!-2
Sárasogsmeðferð er hægt að nota á flestar tegundir
sára og fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á góðan
árangur. Þetta á sérstaklega við um sýkt skurðsár og
sykursýkissár,5-7 sem jafnframt eru algengustu ábend-
ingar fyrir sárasogsmeðferð, auk bráðasára.2-5-9 Hins
vegar er ekki mælt með meðferðinni á blæðandi sár eða
sár yfir óvörðum viðkvæmum líffærum.9'11 Meðferðin
er kostnaðarsöm en rannsóknir hafa sýnt að kostnaður
jafnast út þar sem sárgræðsla er hraðari en við hefð-
bundna sárameðferð og í mörgum þeirra er legutími
styttri.6'8
Sárasogsmeðferð hefur verið beitt á íslandi í nokkur
ár og hefur notkun aukist stöðugt. Upplýsingar hefur
vantað um ábendingar og árangur meðferðarinnar hér
á landi, og á það við um stofnanir, einstakar deildir
og sérgreinar. Tilgangur þessarar rannsóknar var að
kanna hversu margir fengu sárasogsmeðferð á Islandi
á einu ári, bæði innan og utan sjúkrahúsa, og jafnframt
að leggja mat á ábendingar og árangur meðferðarinnar.
Efniviöur og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði til allra sjúklinga
á íslandi sem fengu sárasogsmeðferð frá 1. janúar til
31. desember árið 2008. I flestum tilvikum var um
sjúklinga að ræða sem fengu meðferð á Landspítala en
nokkrir fengu meðferð á Sjúkrahúsinu á Akureyri. Á
Landspítala við Hringbraut var leitað að sjúklingum
eftir aðgerðanúmerum en þar hafa allar sárasogsmeð-
ferðir verið skráðar í rafræna aðgerðaskrá. Á Land-
spítala í Fossvogi var sárasogsmeðferð ekki alltaf skráð
í rafræna aðgerðaskrá, enda í mörgum tilfellum veitt
á Iegudeildum, oftast lýtalækningadeild og æðaskurð-
deild. Því var fenginn listi frá upplýsingatæknideild
Landspítala yfir alla sjúklinga sem lágu á þessum
deildum árið 2008. Farið var yfir sjúkraskrár þeirra og
leitað sérstaklega að sjúklingum sem fengu sárasogs-
meðferð. Einnig var haft samband við lækna og hjúkr-
unarfræðinga á öðrum deildum og sviðum Landspítala
og kannað hvort sárasogsmeðferð hefði verið notuð á
þeirra deildum. Á Sjúkrahúsinu á Akureyri voru allir
sjúklingar sem höfðu fengið sárasogsmeðferð skráðir
sérstaklega af hjúkrunarfræðingi á sáramóttöku og út
LÆKNAblaðið 2012/98 149