Læknablaðið - 15.02.2013, Blaðsíða 50

Pistlar frá formönnum sérgreinafélaga og
undirdeilda Læknafélags íslands og Reykjavíkur
„Hver er heimilis-
læknirinn þinn?“
Þórarinn Ingólfsson
formaður Félags
íslenskra heimilislækna
Thorarinn.lngolfsson@heilsugaeslan.is
Þessa spurningu kannast flestir við sem
leitað hafa til heilbrigðisstofnana og ann-
arra með sín vandamál. Oft verður hins
vegar fátt um svör og heilsugæslustöðin í
nágrenni heimilisins eða í sveitarfélaginu
nefnd til sögunnar. Þangað eru þá sendar
beiðnir um heilsufarsupplýsingar og
læknabréf sem oft innihalda mikilvægar
upplýsingar um frekari meðferð og eftir-
fylgni upp á von og óvon um að einhver
taki við málinu. Hættan er augljós að slík
skilaboð misfarist þegar ábyrgðin er sett á
stofnun en ekki nafngreindan lækni sem
þekkir til viðkomandi. Það er skylda allra
sem að þessum málum koma að gera allt
sem hægt er til að koma í veg fyrir slíkt.
Það er á ábyrgð stjórnmálamanna og emb-
ættismanna heilbrigðiskerfisins að kerfið
virki eins og til er ætlast. Er þá ónefnt hið
persónulega samband læknis og sjúklings
sem er afar mikilvægt fyrir flesta sem leita
til læknis. Sérstaklega á þetta við um eldra
fólk, barnafjölskyldur og fólk með lang-
vinna sjúkdóma.
í orði kveðnu eru flestir sammála um
að hugmyndafræði heimilislækninga sé
besta fyrirkomulagið fyrir borgarana.
Hugmyndafræðin gengur út á að fólk
hafi til taks nafngreindan vel mennt-
aðan heimilislækni sem það treystir og
getur náð í þegar á þarf að halda. Heil-
brigðispólítíkusar og embættismenn heil-
brigðiskerfisins tala gjarnan fyrir því í
ræðum að heilsugæslan skuli vera „fyrsti
viðkomustaðurinn". Gefnar hafa verið
út ótal skýrslur á vegum ráðuneytis heil-
brigðismála og svo virðist sem flestir séu
sammála um að slíkt kerfi sé farsælast
heilsufarslega og skynsamleg ráðstöfun
fjármuna ríkisins. Þrátt fyrir þetta eru tug-
þúsundir Islendinga án nafngreinds heim-
ilislæknis, þúsundir „skráðir á stöð" og
mikill skortur á heimilislæknum á lands-
byggðinni. Listunin sem svo hefur verið
nefnd þegar fólk á sér nafngreindan lækni,
þynnist óðfluga út og þeir sem eru þó svo
heppnir að eiga sér heimilislækni komast
ekki að vegna þess að hann er að sinna
öðrum. Það er ekkert launungarmál að
það ríkir almenn óánægja með aðgengi að
heimilislæknum. Það heyrir maður víða í
samfélaginu. Fagfélag heimilislækna hefur
ítrekað óskað eftir því við heilbrigðisyfir-
völd að vera haft með í ráðum án þess að
hafa erindi sem erfiði.
Heilbrigðisyfirvöld líta gjarnan til
Skandinavíu þegar rædd eru velferðar- og
heilbrigðismál og er það hárrétt hjá þeim.
Þetta eru þjóðirnar sem stjórnmálamenn
og við Islendingar viljum gjarnan hafa
sem fyrirmynd. Núverandi ráðherra heil-
brigðismála hefur að auki oft í ræðum
nefnt Bretland sem gott fordæmi þar sem
það fyrsta sem fólki sem þangað flytur er
boðið er að velja sér heimilislækni. Allt
er gott um þetta að segja. Hitt gleymist
þessum stjórnmálamönnum, en það er að
líta nánar á hvað þessar þjóðir hafa gert til
að slíkt geti verið mögulegt.
Danir og Norðmenn hafa langa hefð
fyrir sjálfstæðum rekstri um heimilis-
læknamóttökuna. Svíar hafa síðustu ár
fylgt í kjölfarið og boðið læknum að reka
sínar stöðvar sjálfir með samning við ríkið
og gefist vel. Norðmenn innleiddu 2001
svokallað fastlæknakerfi þar sem stjórn-
völd í samvinnu við fagfélag lækna heim-
ilislæknavæddu alla þjóðina. Frá 2008 hafa
verið framkvæmdar mælingar á ánægju
notenda með opinbera þjónustu í Noregi
og hafa norskir heimilislæknar vermt efsta
sætið í 5 ár í röð, nú síðast með 81 stig af
100 mögulegum.
Á síðasta aðalfundi Læknafélags ís-
lands var einróma samþykkt ályktun sem
hljóðar svo:
„Aðalfundur LÍ haldinn á Akureyri
18.-19. október 2012 skorar á stjórnvöld að
viðurkenna rétt sérfræðinga í heimilis-
lækningum til að starfa sjálfstætt og stuðla
þannig að fjölbreyttari rekstrarformum
innan heilsugæslunnar sem gefið hafa
góða raun á hinum Norðurlöndunum."
Ályktunin er til marks um samstöðu
lækna um það hvernig heilbrigðiskerfið
á að líta út í framtíðinni og viðurkenning
á að hvorugir geta án hinna verið, sér-
greinalæknar og sérfræðingar í heimilis-
lækningum. Báðum er fullkomlega ljóst að
heilbrigðisþjónustan til framtíðar byggir
á góðri og hnökralausri samvinnu fyrsta
og annars stigs þjónustunnar. I júní 2008
var undirritaður rammasamningur við
heimilislækna um sjálfstæðan rekstur
en þrátt fyrir að sýnt hafi verið fram á
sparnað af slíku hafa heilbrigðisyfirvöld
ekki enn gefið kost á að starfa eftir honum.
Þvert á móti hafa tilburðir þriggja síðustu
heilbrigðisráðherra verið í átt að meiri
miðstýringu eða þess að gera engar breyt-
ingar. Afleiðingarnar eru flótti lækna úr
heimilislækningum og mikil neikvæðni
lækna gagnvart starfsaðstöðunni á íslandi
og tregða við að flytjast heim eftir nám
eins og síðustu fréttir sýna.
Heilbrigðisyfirvöld þurfa nú að gera
upp hug sinn varðandi heilbrigðiskerfið
til langs tíma og ganga til samvinnu við
læknafélögin um útfærsluna. Slíkt væri
fyrsta skrefið til gera læknisstarfið aðlað-
andi á íslandi og bæta mönnunina.
Nú nálgast kosningar og verður fróð-
legt að fylgjast með hvort stjórnmálamenn
spyrja kjósendur: „Hver er heimilislæknir-
inn þinn?"
110 LÆKNAblaðið 2013/99