Læknablaðið - 15.07.2013, Blaðsíða 33

UMFJOLLUN O G GREINAR
sem eru of feitir og fara eftir leiðbeining-
um hans léttast verulega í kjölfarið. Lengi
vel voru hjartalæknar mjög andsnúnir
þessum hugmyndum og töldu að neysla á
svo mikilli fitu myndi hækka kólesterólið
upp úr öllu valdi og valda meiri skaða en
ella. Atkins var í rauninni skotinn í kaf af
sínum eigin kollegum. Það er að nokkru
leyti ósanngjarnt þar sem Atkins skipti
matarkúrnum í nokkur þrep og það er
einungis í fyrsta þrepinu sem öll kolvetni
eru tekin út. Þau eru síðan tekin inn aftur
en í miklu minna mæli en áður. Menn
einblíndu á fyrsta þrepið í gagnrýni sinni.
Þegar þetta er skoðað nánar má segja að
Atkinskúrinn, eins og hann er settur upp
í dag, sé að mörgu leyti mjög skynsamlegt
mataræði ef því er fylgt eftir alla leið."
Mataræði þarf að klæðskerasauma
Þegar Axel er spurður hvort hann geti
mælt með einhverju ákveðnu mataræði
segir hann spurninguna erfiða. „Það
sem hentar einum hentar nefnilega ekki
öllum. Það þarf að klæðskerasauma þetta
að nokkru leyti. Og það þýðir heldur ekki
að segja fólki hvað það má borða og hvað
ekki. Það verður að vilja þetta sjálft. Þá
haldast lífsstíll og mataræði þétt í hendur.
Ef fólk byrjar að hreyfa sig og upplifir
bætta líkamlega líðan eru allar líkur á að
það vilji frekar breyta mataræði sínu til
hins betra.
Þegar kemur að hjartasjúkdómum og
hvernig á að forðast þá benda rannsóknir
til að hið svokallaða Miðjarðarhafsmat-
aræði sé mjög gagnlegt. Einnig hafa rann-
sóknir sýnt að svokallað DASH mataræði
getur haft verndandi áhrif þegar kemur að
hjarta-og æðasjúkdómum.
Svokallað Paleo mataræði (steinaldar-
mataræði) er gríðarlega vinsælt víða um
heim í dag, ekki síst í Bandaríkjunum. Þar
er fólki ráðlagt að borða eingöngu það
sem hægt er að veiða og tína, og forðast
landbúnaðarvörur og unnin matvæli. Ein
rökin sem notuð eru fyrir þessu mataræði
eru þau að maðurinn hafi neytt slíks mat-
aræðis stærstan hluta tilvistartíma síns hér
á jörðinni. Allar aðferðir til að hafa áhrif á
matvæli með nútímatækni matvælaiðnað-
arins eru samkvæmt þessum kenningum
ónáttúrulegar. Þar til landbúnaður kom
til sögunnar fyrir um 10 þúsund árum
borðaði maðurinn ekki kornvörur, baunir,
kartöflur, mjólk eða unnar sykurvörur.
Ég ráðlegg hinsvegar engum að fara á
lágkolvetnamataræði nema viðkomandi sé
að glíma við offitu, sé með of háan blóð-
þrýsting og yfirvofandi sykursýki. Ég hef
hinsvegar líka fengið til meðferðar ein-
staklinga sem eru grannir en með mjög
háa blóðfitu og hafa kannski að auki fjöl-
skyldusögu um hjarta- og æðasjúkdóma.
Þessum einstaklingi hentar alls ekki lág-
kolvetnamataræði með háu fituinnihaldi.
Það þarf því að skoða þetta í hverju tilfelli
„Þegar nánar er skoðað má
segja að Atkinskúrinn sé að
mörgu leyti mjög skynsamlegt
mataræði efþví er fylgt eftir alla
leið," segir Axel F. Sigurðsson
Ujarlalæknir sem heldur úti
síðunni www.mataraedi.is
fyrir sig. Um slíkt ástand hefur talsvert
verið fjallað og er stundum kallað Normal
weight obesity, offita án ofþyngdar. Þá er
hlutfall fitu í líkamanum mjög hátt þrátt
fyrir að einstaklingurinn sé grannur á að
líta. Þessu ástandi fylgir veruleg hætta á
hjarta- og æðasjúkdómum."
Axel segir augljóst að líkamleg hreyfing
sé lykilatriði til að halda góðri heilsu. „Það
á við um alla, hvort sem þeir eru feitir
eða grannir, ungir eða gamlir. Ég verð
stundum var við það viðhorf hjá eldra
fólki að óþarft sé að hreyfa sig en ég horfi
á fullorðið fólk sem líður vel líkamlega
og andlega og sé að þetta er fólkið sem er
að fara reglulega í gönguferðir og sund.
Það hafa allir gott af að hreyfa sig en
fyrir marga er þetta dálítill þröskuldur
sem þarf að komast yfir. Fólk finnur sér
oft einhverja afsökun til að hreyfa sig
ekki. Sumir virðast halda að vinnutengd
hreyfing sé nægileg. Ég fæ til mín iðnaðar-
menn sem segjast vera stöðugt á ferðinni í
vinnunni og þeir þurfi ekki að hreyfa sig
utan hennar. Samt skora þeir mjög lágt í
þolprófi lungna og hjarta."
Við sláum botninn í þetta spjall með
þeim orðum Axels að læknar séu almennt
að verða meðvitaðri um gildi forvarna
og heilbrigðs mataræðis og lífsstíls. „Það
var lítið fjallað um næringarfræði þegar
ég var í læknanámi en mér skilst að það
sé að aukast. Það má gjarnan hleypa for-
varnafræðunum meira inn í læknanámið
þó fræðsla til sjúklinga um þessi efni sé
tímafrek og árangurinn láti oft á tíðum
bíða talsvert eftir sér. Það er samt mjög
mikilvægt og fullkomlega þess virði."
LÆKNAblaðið 2013/99 353