Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREIN
Þjónustusamningar við heimilislækna -
bætt þjónusta við almenning
Þórarinn
Ingólfsson
formaður Félags
íslenskraheimilislækna
Thorarinn.lngolfsson@heilsugaeslan.is
Nánast allir íslendingar, og þar með taldir
stjórnmálamenn, eru sammála um að heil-
brigðiskerfið skuli rekið af sameiginlegum
sjóði landsmanna og allir skuli eiga jafnan
rétt á góðri heilbrigðisþjónustu án tillits
til efnahags. Þegar ríkið kaupir þessa
þjónustu af læknum heyrast gjarnan þær
raddir að nú sé verið að „einkavæða" og
um sé að ræða einhvers konar ójöfnuð. Það
er alrangt. Öll kaup ríkisins eru með samn-
ingum sem tryggja öllum jafnan aðgang að
þjónustunni. Einhverra hluta vegna hafa
heilbrigðisyfirvöld hingað til staðið á því
fastar en fótunum að þjónusta heimilis-
lækna skuli ekki vera keypt með samning-
um heldur skuli þeir ráðnir sem starfsmenn
stofnana ríkisins. A þessu eru nokkrar
undantekningar: Salastöð, Lágmúlastöð
og 12 sjálfstætt starfandi heimilislæknar.
Þegar mæld er ánægja sjúklinga, aðgengi
og kostnaður koma þessi rekstrarform vel
út í samanburði. Þegar heilsugæslan er til
umræðu er hún gjarnan borin saman við
Norðurlöndin en þar hafa þjónustusamn-
ingar við heimilislækna verið burðarásinn
í grunnheilbrigðisþjónustunni í mörg ár,
fyrst og fremst í Noregi og Danmörku sem
hafa áratuga góða reynslu af þessu fyrir-
komulagi. Nú síðustu ár hafa Svíar fetað
sömu braut með því að opna fyrir þjónustu-
samninga og gefa kost á heilbrigðri sam-
keppni við opinberu heilsugæslustöðvarn-
ar. Þjónusta heimilislækna í Noregi hefur í
mörg ár verið efst á lista ánægjuvogar um
opinbera þjónustu og almenn sátt verið um
fyrirkomulagið. Mikill skortur var á heimil-
islæknum til starfa í Noregi á 10. áratugnum
og tókst þeim að bæta mönnunina verulega
með því að bjóða öllum heimilislæknum
samninga með umbótum árið 2001. Síðan
hefur verið almenn ánægja og samstaða
um kerfið. Það tókst að bjóða öllum lands-
mönnum heimilislækni. Aðgengi batnaði
og starfsánægja læknanna jókst. Mönnun í
Danmörku er einnig stöðug og starfsánægja
mikil og almenn ánægja almennings með
kerfið. Breytingarnar í Svíþjóð núna virðast
einnig stefna í verulega betra aðgengi fólks
að þjónustunni og meiri ánægju. Það er
engin ástæða til annars en að ætla að það
sama yrði uppi á teningnum hér á landi,
ef þeim læknum sem þess óska væri gef-
inn kostur á meiri rekstrarlegri ábyrgð og
áhrifum á vinnuumhverfi sitt. Það myndi
stuðla að því að halda læknum í starfi og
auka áhuga ungs fólks á sérgreininni og
að koma heim til starfa. Þann 30. júní 2008
var undirritaður rammasamningur um
þjónustu heimilislækna milli Læknafélags
íslands og heilbrigðisráðuneytisins. í að-
dragandanum komu fram óskir beggja
aðila um nýja hugsun í þjónustu heimilis-
lækna, gefa þyrfti þverfaglegu starfi meiri
gaum, samvinnu milli heilbrigðisstétta og
stofnana og huga sérstaklega að eldra fólki
og sjúklingum með fjölheilsuvanda og
langvinna sjúkdóma. Einnig að stuðla að
skráningu sem flestra hjá tilteknum lækni
og að aðgangur þeirra að lækni sínum
yrði tryggður. Einnig var gert ráð fyrir
því í samningnum að blæbrigðamunur
geti verið á stöðvum eftir því umhverfi og
aðstæðum sem þær starfa í. Við teljum að
vel hafi tekist til og reyndar að um sé að
ræða tímamótasamning um kaup á læknis-
þjónustu. Heimilislæknar fóru bjartsýnir
inn í haustið 2008 og töldu að framundan
væri uppgangur í heimilislækningum og
nú myndi skapast rými til að sinna öllum
vel og bjóða þeim sem þess óskuðu fastan
heimilislækni sem væri vel menntaður og
aðgengilegur sínum sjúklingum. En allir
vita jú hvað haustið 2008 bar í skauti sínu
og voru allar áætlanir um samninga við
heimilislækna slegnar út af borðinu og hafa
ekki komið inn á það borð síðan. Færa má
þó fyrir því rök að það hefði átt að klára
þetta mál eins og Harpa var kláruð, þegar
við lítum til læknismönnunar og ástands-
ins í heilsugæslunni í dag. Við teljum að
heilbrigðisþjónustu megi kaupa af sér-
fræðingum í læknisfræði með skynsam-
legum samningum um verð þjónustunnar
og innihald. Útboð eða samningar við stór-
fyrirtæki um samband sjúklings og læknis
á hins vegar ekki við. Semja á við læknana
sjálfa og það á að horfa til lengri tíma varð-
andi þessa mikilvægu þjónustu. Það þarf að
skapa íslenskum læknum svipað rými og
þeir fá erlendis til að hafa áhrif á vinnuum-
hverfi sitt og umönnun skjólstæðinga sinna.
Einungis þannig er nokkur von til þess að
vinna í samkeppninni við útlönd um þenn-
an eftirsótta mannafla. Ótal skýrslur hafa
verið ritaðar um „eflingu" heilsugæslunnar
og er þær að finna í skrifborðsskúffum
ráðuney tisins. Ekki er þörf á fleiri skýrslum,
nú þurfa heilbrigðisyfirvöld að koma af
alvöru til samvinnu við heimilislækna
um framtíðarskipulag heilsugæslunnar.
Ekki velja sér ráðgjafa af handahófi því
samvinna við læknana sjálfa leiðir meira
gott af sér en boð og tilskipanir.
Heilbrigðisráðherra Kristján Þór Júlíus-
son sagði eftirfarandi í nýlegri blaðagrein:
„Stefna ríkisstjórnarinnar í heilbrigðis-
málum gefur fyrirheit um að nýjum vinnu-
brögðum verði beitt í stað þess að velta
vandanum stöðugt á undan sér."
Þessi orð gefa tilefni til bjartsýni.
Service agreoments vith lcelandic GP's
- better service for the public
Þórarinn Ingólfsson
MD General Practitioner
Chairman of the lcelandic College of General Practitioners
Heilsugaeslan Efra Breidholti
LÆKNAblaðið 2013/99 379