Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 12

RANNSÓKN
Tafla I. Lýsing rannsóknarhóps.
Rannsóknarhópur Karlar Konur Alls
Fjöldi (%) 499 (35,4) 909 (64,6) 1408 (100)
Meðalaldur (SF) 81,5 (8,32) 83,8 (7,69) 83,0 (8,00)
Meðaltími á heimili, mánuðir (SF) 23,7 (11,5) 24,1 (11,6) 23,9 (11,6)
Andlát á rannsóknartíma (%) 230 (46,1) 395 (43,5) 625 (44,5)
SF=staðalfrávik
afhent eftir þörfum á hjúkrunarheimilið. Notkun handskammt-
aðra lyfja var ekki eins skýr og vélskammtaðra, því að þótt fyrir-
mæli væru til staðar var ekki ljóst hvort lyfin væru raunverulega í
notkun, því afhending þeirra á hjúkrunarheimilinu var ekki sjálf-
krafa eins og tölvuskömmtuðu lyfjanna. Öll lyf sem skráð voru á
fyrirmælablað voru talin í heildarfjölda lyfja. Lýðfræðilegar upp-
lýsingar voru skráðar um aldur, kyn og nafn hjúkrunarheimilis,
og hvort þátttakandi var á lífi við lok rannsóknar.
Rannsóknin var samþykkt af vísindasiðanefnd, Persónuvernd
og stjórnendum hjúkrunarheimilanna.
Heildarfjöldi lyfja: Fjöldi lyfja var talinn við tíma eitt og tvö.
Tími eitt var við upphaf rannsóknar, 1. janúar 2002, eða þegar
lyfjaávísanir hófust við flutning einstaklings á hjúkrunarheimilið.
Tími tvö var við lok rannsóknar, 31. desember 2004, eða við andlát.
Við útreikning á heildarfjölda lyfja voru öll lyf talin sem notuð
voru að staðaldri. Einnig var talið hversu margir einstaklingar
fengu færri en fjögur lyf, 4-10 lyf eða fleiri en 10 lyf.
Til að skoða nánar hvort um væri að ræða lyf sem gætu haft
alvarlegar aukaverkanir eða milliverkanir eða lyf sem telja mætti
ólíklegt að skiptu máli í sambandi við fjöllyfjanotkun, voru lyfin
flokkuð íaðallyf og aukalyf. Fæðubótarefni, vítamín, sölt, málmar,
krem, dropar og innúðar voru skráð sem aukalyf, að glákudropum
og innúðalyfjum við teppusjúkdómi í lungum undanteknum.
Hægðalyf með staðbundna verkun í görn töldust einnig aukalyf.
Lyfjanotkun við algengum langvinnum sjúkdómum: Til þess
að skoða lyfjanotkun og lyfjabreytingar á rannsóknartímanum
voru eftirtaldir flokkar valdir: Engin notkun á tímabilinu; reglu-
bundin notkun við lok rannsóknar eða við dauða; tímabundin
notkun og notkun eftir þörfum (mynd 1). Valdir voru lyfjaflokkar
við algengum langvinnum sjúkdómum og einkennum meðal aldr-
aðra, í ljósi algengis sjúkdómanna og hvort völ var á gagnreyndri
lyfjameðferð. Þau einkenni og sjúkdómar sem skoðaðir voru eru
tiltekin í RAI-matinu, nema sýrutengdur sjúkdómur. Lyf við sýru-
tengdum sjúkdómum eru samkvæmt rannsóknum notuð af allt að
tími 1 tími 2
Mynd 1. Lýsing á notkun lyfja við langvinnum sjúkdómum og einkennum.
Reglubundin notkun var skilgreind sem stöðug notkun allait tímann eða við tíma tvö (a.
og b.) Lyfjanotkunin var skilgreind sem tímabundin ef notkun lyfsins var liætt á rann-
sóknartímanum, jafnvel þó að lyfið væri í notkun á tíma 2(c,dog e).
Tafla II. Fjöldi lyfjaávisana við upphaf og lok rannsóknar N (SF).
Karlar Konur Munur Bæði konur p-gildi og karlar
Við upphaf rannsóknar
Allar lyfjaávísanir 8,23 9,24 <0,001 8,88 (3,9) (4,0) (4,0)
Aðallyf 6,15 6,64 0,004 6,46 (3.1) (3,1) (3,1)
Við lok rannsóknar
Allar lyfjaávísanir 9,39 10,22 <0,001 9,91 (4,1) (4,3) (4,3)
Aðallyf 6,89 7,28 0,032 7,13 (3,2) (3,3) (3,3)
Meðaltal breytingar
Allar lyfjaávísanir +1,16 +0,98 0,388 +1,03 (3,4) (3,8) (3,7)
Aðallyf +0,74 +0,64 0,515 +0,67 (2,5) (2,8) (2,7)
64% þeirra sem koma á hjúkrunarheimili.8 Af þeim lyfjaflokkum
sem ekki voru taldir með voru sýklalyf og hægðalyf algengust, því
þau eru oftast notuð við bráðum tímabundnum einkennum eða þá
að notkun þeirra er ekki nægilega vel skráð til þess að unnt sé að
draga ályktanir af henni.
Við tölfræðilega greiningu var SPSS 11.0 forritið notað.9 Kynja-
munur í lyfjaávísunum á tíma eitt og tvö var reiknaður með Chi-
square prófi. Kynjamunur á lyfjaávísunum við langvinnum sjúk-
dómum var reiknaður sem áhættuhlutfall karla miðað við konur
að fá tiltekið lyf, með 95% öryggismörkum, samkvæmt aðferð
Mantel-Haenzel.10
Niðurstöður
Tafla I sýnir lýðfræðileg einkenni hópsins. Tafla II sýnir lyfjafjölda,
við upphaf og við lok rannsóknar. í byrjun rannsóknar fengu 17%
karla færri en fjögur lyf, 56% fengu 4-10 lyf en 27% fleiri en 10 lyf.
Við lok rannsóknar fengu 12% karla færri en fjögur lyf, 41% 4-10
lyf en 47% fengu fleiri en 10 lyf. í byrjun rannsóknar fengu 12%
kvenna færri en fjögur lyf; 51% fengu 4-10 lyf og 38% fengu fleiri
en 10 lyf. Við lok rannsóknarinnar voru 9% kvenna hins vegar með
færri en fjögur lyf, 35% fengu 4-10 lyf og 58% fengu fleiri en 10 lyf.
Tafla III sýnir ávísanir á lyf við algengum langvinnum sjúk-
dómum eftir kyni. 70% lyfja við sárasjúkdómi í maga voru pró-
tónpumpuhemlar og 30% histamín-2 blokkar. Rúmlega 70% af
blóðflöguhemlum var asetýlsalisýlsýra. Þar sem barnamagnýli var
skipt út fyrir hjartamagnýl á rannsóknartímanum er talan fyrir
blóðflöguhemla óeðlilega lág, vegna þess að Hjartamagnýl er í C-
flokki en Barnamagnýl var í B-flokki. I lok rannsóknartímans voru
eingöngu um 3% íbúa á blóðflöguhemlunum asetýlsalisýlsýru,
klópídógreli eda dípýraídamóli. Tæp 3% úrtaksins fengu amíód-
arón, en digoxín var langmest notaða hjartsláttaróreglulyfið (85%).
Þvagræsilyfjanotkun var 34% þíazíð og 66% fúrósemíð. Þvagræsi-
lyf voru notuð af nærri helmingi kvenna. Statínlyf voru einu kól-
esteróllækkandi lyfin sem notuð voru.
Kvenhormónar voru 33% estríól, en við skráðum eingöngu
töflunotkun á kvenhormónum en lyf notuð staðbundið voru skráð
384 LÆKNAblaðið 2013/99