Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 44

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Þjálfun og endurmenntun lækna í heilsugæslu til
að bregðast við slysum og bráðum veikindum
Hjalti Már Björnsson
bráðalæknir
bráðadeild Landspítala
hjaltimb@gmail.com
Sigurður Halldórsson
heilsugæslulæknir
heilbrigðisstofnun Þingeyinga
Landsbyggðarlæknar sinna
fjölbreyttri bráðaþjónustu
Ein af forsendum þess að byggð þrífist
utan höfuðborgarsvæðisins á íslandi
er að fólkið sem þar býr hafi aðgang að
nauðsynlegri læknisþjónustu. í smærri
byggðarlögum hefur þessu verið sinnt með
uppbyggingu á heilsugæslustöðvum þar
sem læknir er ávallt tiltækur þegar slys
verða eða upp koma bráð veikindi. Þetta
fyrirkomulag byggir á því að til staðar séu
vel menntaðir heilsugæslulæknar með sér-
þekkingu á greiningu og fyrstu meðferð
við þessar aðstæður, en mjög hefur borið
á skorti á læknum til starfa í heilsugæslu
undanfarin ár.
Störf landsbyggðarlækna eru um margt
ólík störfum við heilsugæslu í þéttbýli.
Fyrir utan að þurfa að sinna móttöku og
fyrstu meðferð í öllum neyðartilvikum,
sem er venjulega sinnt á bráðadeildum
sjúkrahúsa í þéttbýli, þurfa lands-
byggðarlæknar einnig að vera færir um
að fara sjálfir á vettvang í sjúkrabíl og
starfa við aðstæður sem eru mörgum
læknum framandi. Þar sem þessi tilvik
geta verið af mjög ólíkum toga og gerast
fremur sjaldan, en líf sjúklinga veltur á að
læknirinn kunni til verka, er þetta mjög
krefjandi starf.
Könnun á þjálfun og endurmenntun heilsu-
gæslulækna í bráöalækningum
Til að kanna stöðu þessara mála á ís-
landi var send netkönnun vorið 2011 til
lækna starfandi í heilsugæslu á landinu
gegum póstlista Félags íslenskra heimilis-
lækna á heimasíðu Læknafélags íslands.1
Var læknum skipt í þéttbýlis- eða lands-
byggðarlækna eftir því hvort þeir störfuðu
á höfuðborgarsvæðinu eða Akureyri, eða
utan þeirra svæða. Við samanburð á eldri
og yngri læknum var miðað við hvort
20 ár voru liðin frá því að viðkomandi
útskrifaðist úr læknadeild. Af þeim 256
læknum sem skráðir voru á póstlistann
bárust svör frá 105, eða 40%. Er þetta
lægra svarhlutfall en vonir stóðu til og
takmarkar aðeins gildi niðurstaðnanna.
Þjálfun i læknanámi
Þegar læknar voru beðnir um að meta
þjálfun sem þeir fengu í læknadeild eða
í sérnámi til að sinna bráðavandamálum
af 9 ólíkum tegundum, reyndust þeir að
meðaltali í 73% tilvika telja hana hafa
verið þokkalega eða betri, en í 27% tilvika
töldu læknar að þjálfuninni hefði verið
ábótavant eða mjög ábótavant. Reyndist
starfsaldur ekki hafa teljandi áhrif á mat
lækna á þessu atriði.
Sérhæfð bráðanámskeið
Ekki er langt síðan farið var að bjóða upp
á sérhæfð námskeið fyrir lækna til að
bregðast við bráðavandamálum. í flestum
tilvikum er hér um viðbót við aðra mennt-
un lækna að ræða, sem er líkleg til að auka
gæði læknisþjónustunnar, en ekki þannig
að læknar hafi enga þekkingu á við-
komandi sviði án þeirra. Til eru fjölmargar
gerðir þessara sérhæfðu námskeiða, en
spurt var um nokkur þeirra sem hafa
verið kennd hér á landi. Af þeim sérhæfðu
námskeiðum sem læknum standa til boða
til bráðaþjálfunar höfðu 83% sótt sérhæft
endurlífgunarnámskeið, að miðgildi fyrir
fjórum árum síðan. Lengst er síðan var
farið að bjóða upp á þessi námskeið hér
á landi og kemur því ekki á óvart að 83%
lækna hafa lokið slíku námskeiði. Það er
þó áhyggjuefni að hjá 27% svarenda eru
liðin meira en 5 ár síðan þeir sóttu nám-
skeið í sérhæfðri endurlífgun. í fyrri rann-
sókn á viðhorfum landsbyggðarlækna hafa
81% þeirra talið eðlilegt að læknar fengju
endurmenntun að minnsta kosti einu sinni
á ári á þessu sviði og er ljóst að það mark-
mið hefur ekki náðst.2
Nítján prósent lækna höfðu sótt nám-
skeið í sérhæfðri endurlífgun barna (mið-
gildi fyrir 5 árum) og 42% höfðu sótt
námskeið í greiningu og meðferð slasaðra
(miðgildi fyrir 6 árum). Sérhæft námskeið
í bráðalækningum utan sjúkrahúsa höfðu
34% sótt, að miðgildi fyrir 6 árum síðan.
Eins og sjá má á mynd 1 var algengt að
meira en 5 ár væru liðin síðan læknar
sóttu þessi námskeið.
Marktækt fleiri landsbyggðalæknar
höfðu sótt námskeið í greiningu og með-
ferð slasaðra en raunin var meðal lækna
sem starfa á höfuðborgarsvæðinu eða Ak-
ureyri (58% og 32%, p=0,01). Ekki reyndist
marktækur munur á þessum tveimur
hópum hvað önnur námskeið varðar.
Marktækur munur reyndist ekki heldur á
meðalfjölda sóttra sérhæfðra námskeiða af
þessum fjórum tegundum eftir starfsaldri
(1,75 á móti 1,92, p=0,46).
Þjálfun í einstökum flokkum bráðavandamála
Nokkur munur er á þeirri þjálfun sem
læknar telja sig hafa fengið til að bregðast
við ólíkum bráðavandamálum. Meira
en fjórðungur lækna taldi þjálfun sinni
nokkuð eða verulega ábótavant í að sinna
vinnu á vettvangi í sjúkrabíl og til að
sinna greiningu og meðferð slasaðra. Það
sama átti við um bráðavandamál barna,
fæðingar og kvensjúkdóma og viðbúnað
vegna hópslysa og almannavár. Læknar
töldu sig hafa fengið betri þjálfun til að
sinna minniháttar áverkum, bráðum
416 LÆKNAblaðið 2013/99