Fréttatíminn - 19.09.2014, Blaðsíða 14

F
Fimmtungur ungra karla, á aldrinum 18-24
ára, tekur tóbak í vörina. Með ólíkindum
er að lesa slíkt en frá þessu var greint í Líf-
tímanum síðastliðinn föstudag, en blaðinu
er dreift með Fréttatímanum. Með mark-
vissu átaki hefur tekist að draga úr tóbaks-
reykingum en á síðustu árum hefur munn-
tóbaksnotkun, einkum meðal ungra karla,
aukist hröðum skrefum. Á þeirri vakt hafa
allir sofið. Ekki má við svo búið standa.
Bregðast verður við hart
gegn þessum heilsuspillandi
ófögnuði, ekki með boði og
bönnum heldur fræðslu og
áróðri – og aftur áróðri.
Tóbaksreykingar voru
almennar fyrir nokkrum
áratugum. Árið 1985 sýndu
kannanir að 43% íslenskra
karlmanna á aldrinum 18-
69 ára reyktu. Á sama tíma
reyktu 37% kvenna. Árið 1997
var þetta hlutfall komið í 29%
hjá körlum en 28% hjá konum. Árið 2012
var hlutfallið 13,8%. Á síðasta ári hafði enn
dregið úr reykingunum. Þá reyktu 11,4%
Íslendinga á aldrinum 15-89 ára.
Fyrr á árum var nánast reykt alls staðar.
Inni á heimilum, vinnustöðum, veitinga-
stöðum, í bílum og víðar – og skipti litlu
hvort börn voru nálægt. Þegar hægt
var, með óyggjandi hætti, að sýna fram
á heilsutjón vegna reykinga, beinna og
óbeinna, tókst með margháttuðum aðgerð-
um að draga úr þeim, eins og fyrrgreindar
tölur sýna. Vinnustaðir eru reyklausir. Það
er ótrúlegur munur fyrir þá sem muna þá
tíð er reykingamenn jafnt og aðrir unnu
daglangt í reykmettuðu andrúmslofti.
Sama gildir um veitingastaði og opinbera
staði. Þeir eru reyklausir. Þeir sem reykja
gera það fæstir innan dyra heimila sinna
heldur fara út. Sama gildir um bíla. Óþekkt
má kalla að nú sé reykt nálægt börnum.
Það var að vonum að menn tækju sig á
gagnvart tóbaksreykingum enda hefur
verið sýnt fram á að reykingamaður er í
helmingi meiri hættu á að deyja úr krabba-
meini en sá sem reykir ekki. Stórreykinga-
maður er í fjórfaldri hættu. Reykingar eiga
sök á 33% allra krabbameina í iðnríkjum
heims, að því er fram kemur í gögnum
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar, en
krabbameinin sem reykingar valda oftast
eru lungnakrabbamein, krabbamein í
munnholi og krabbamein í barka. Ónefndir
eru þá hjarta- og æðasjúkdómar.
Miðað við þann árangur sem náðst hefur
við að draga úr reykingum og almenna
vitneskju fólks um skaðsemi tóbaks er það
óskiljanlegt hve hratt notkun munntóbaks
hefur aukist. Í fyrrnefndri úttekt Líf-
tímans kom fram að notkun munntóbaks
getur haft alvarlegar afleiðingar á heilsu
neytenda. Hún eykur líkur á krabbameini í
munni, koki, vélinda og brisi og sömuleiðis
á hjarta- og æðasjúkdómum.
Fram kom í viðtali í fyrra við Agnesi
Smáradóttur, krabbameinslækni á Land-
spítalanum, að slímhúðarskemmdir í
munni og önnur mein af völdum tóbaks
sem sett er í munn geta komið af stað
ferli sem endar með krabbameini. Hún
sagði tannlækna hafa orðið vara við slíkar
skemmdir og óttaðist að munntóbaksnotk-
un ungmenna nú ætti eftir að koma fram í
holskeflu krabbameins í munnholi og hálsi
eftir tuttugu ár, eða svo. „Ef skemmdir
sjást í fólki á tvítugsaldri þá verður það um
fertugt eftir tuttugu ár og það er heldur
ungt til að fá krabbamein,“ sagði krabba-
meinslæknirinn. Agnes tók jafnframt fram
að erfitt væri að meðhöndla krabbamein
í munnholi og hálsi. Þau dreifðu sér ekki
mikið en yxu mjög „aggressívt“, þannig
að kannski þyrfti að taka kjálkann eða
tunguna.
Hér verður að grípa til róttækra aðgerða.
Gagnslaust er að banna sölu á munntóbaki.
Ná verður til unga fólksins með öðrum
hætti, jafnvel harkalegum. Hamra verður
á því að ógeðfellt sé að vera með brúna
tóbakstuggu upp í sér, með tóbaksleifar
á tönnum og lítt kyssilegt. Dugi það ekki
verður að sýna neytendum munntóbaks
myndir af krabbameinum í munni, afskorn-
ar tungur og brottsagaða kjálka.
Með illu skal illt út reka.
Ráðast ber harkalega gegn síaukinni notkun munntóbaks
Afskornar tungur og kjálkar
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
LóABORATORíUM LóA hjáLMTýsdóTTiR
Loft innan fárra mínútna
Ilmur af mentól og eukalyptus
Andaðu
með nefinu
Otrivin Menthol ukonserveret, nefúði, lausn. Innihaldslýsing: Xýlómetazólínhýdróklóríð
1 mg/ml. Ábendingar: Bólgur og aukin slímmyndun í nefi, kinnholum og nefkoki. Skammtar
og lyfjagjöf: Fyrir fullorðna og börn eldri en 12 ára: 1 úði í hvora nös 3 sinnum á sólarhring
eftir þörfum, lengst í 10 sólarhringa og ekki úða oftar en að hámarki 3 úða í hvora nös á
sólarhring. Snýttu þér. Fjarlægðu glæru plasthettuna. Skorðaðu úðaflöskuna milli fingranna.
Úðað er með því að þrýsta kraganum niður að flöskunni. Hallaðu höfðinu örlítið fram.
Stúturinn á úðaflöskunni er settur upp í nösina. Úðað er einu sinni, um leið og andað er
að sér inn um nefið. Farðu eins að í hina nösina. Ekki má nota lyfið ef þú ert með ofnæmi
fyrir einhverju innihaldsefnanna, ef þú hefur gengist undir aðgerð í gegnum nefið eða
munninn eða ert með þrönghornsgláku. Ráðfærðu þig við lækni áður en lyfið er notað ef þú
ert: Þunguð, með barn á brjósti, næmur fyrir adrenvirkum efnum, ert með skjaldvakaóhóf,
sykursýki, háþrýsting, æðakölkun, slagæðargúlp, blóðtappa í hjarta, óreglulegan eða hraðan
púls, erfiðleika við þvaglát, æxli í nýrnahettum, þunglyndi og ert á lyfjameðferð við því.
Geymið þar sem börn hvorki ná til né sjá. Lesið allan fylgiseðilinn vandlega áður en byrjað er
að nota lyfið. Sjá notkunarleiðbeiningar í fylgiseðli. Markaðsleyfishafi: Novartis Healthcare.
Umboð á Íslandi: Artasan ehf., Suðurhrauni 12a, 210 Garðabæ.
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Fréttastjóri: Höskuldur
Daði Magnússon hdm@frettatiminn.is. Auglýsingastjóri og stjórnarformaður: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Framkvæmdastjóri: Teitur Jónasson teitur@
frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
14 viðhorf Helgin 19.-21. september 2014