Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Page 16

SOFFIA AUÐUR BIRGISDOTTIR
þar á meðal verður þarámeðal (dæmi tekin úr færslum 18. og 20. febrúar).
Slíkur samsláttur smáorða er hluti að því sem við þekkjum sem „sér-
visku“ Halldórs Laxness í stafsetningu og fleiri dæmi eru um breytingar
á frumtextanum sem lúta að henni. Dæmi: morgnana verður momana
(bls. 65); margt verður mart (bls. 76); jæja verður jæa (bls. 77). Undir
flokk formbreytinga mætti einnig fella þau dæmi þar sem erlendar slett-
ur eru íslenskaðar (erlendar slettur eru reyndar afar algengar í dagbók-
artexta Halldórs og er í mörgum tilvikum leyft að halda sér). Dæmi: var-
íationir verða endurtekníngar, kultíveraðri verður mannaðrr, opvagt verður
glöggur og Complet verður kvöldsaungs (öll þessi dæmi eru tekin úr færslu
frá 15. febrúar). Síðastnefnda orðið er stundum látdð halda sér í útgáf-
unni en þá með stafsetningunni komplett. Orðið kúltíverað kemur einnig
fyrir óbreytt annars staðar. Fleiri slíkar breytingar eru: Gouteraði verður
viðurkendi (bls. 107); bestialskt verður dýrslega (bls. 112); glimtum verður
Ijósblettum (bls. 112); indifferent verður áhugalaus (bls. 116).
Þessar breytingar sem hér hafa verið nefndar þjóna flestar því mark-
miði að lagfæra stílinn á ffumtextanum eða sníða hann að smekk Hall-
dórs Laxness. Hvað merkingu textans snertir skipta þessar bre\Tingar ef
tdl vill litlu máli. En hins vegar má segja að ósnyrtur textinn gefi gleggri
mynd af veruleika hins rúmlega tvítuga manns sem lifði innan klaust-
urmúranna stærstan part ársins 1923, ekki síst hvað varðar tungumálið
sem hann notar. Sletturnar í dagbókinni endurspegla nefnilega þann
hrærigraut mngumála sem Halldór lifði í á þessum tíma þegar hann var
að glíma við að skrifa skáldsögu á íslensku, stundaði nám í frönsku og lat-
ínu af kappi, skrifaði fjölda sendibréfa, flest á íslensku en einnig á dönsku,
og ræddi við klausturbræður og aðra viðmælendur ýmist á þýsku,
frönsku, dönsku eða ensku. Enda kemur víða fram í dagbókinni að átök-
in við tungumálin (bæði í töluðu og rituðu formi) voru ein helsta glíman
sem Halldór Laxness háði innan veggja klaustursins, eins og til að mynda
má sjá af eftirfarandi setningum: „Finn að ég get nú lesið ffönsku sæmi-
lega og fer fram með hverjum degi. Fyrir mánuði kunni ég ekki neitt. Er
enn stirður að tala“ (bls. 57); „Las [...] heilmikið af handriti mínu og
fanst það vera hinn elendugasti samsetníngur og var gjörsamlega kjark-
laus“ (bls. 58); „Finn að ég skrifa einsog byrjandi og hef fulla ástæðu til
að örvænta“ (bls. 64); „það sem ég hef skrifað er argvítugasti þvætting-ur“
(bls. 101). Þá má bæta við að erlendar slettur eru vafalaust stærri hluti af
tungutaki ungs fólks en þeirra sem eldri og ráðsettari eru og með því að
i4