Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Qupperneq 105

Jón Olafsson
Fölsuð fræði
Stuldur, svindl og uppspuni í vísindasamfélaginu
Á níunda áratug síðustu aldar vöktu vísindasvik sem svo voru kölluð
mikla athygli og umtal í Bandarfkjrmum. Uppvíst varð um íjölda tdlfella
þar sem vísindamenn höfðu ýmist falsað rannsóknamðurstöður, eignað
sér niðurstöður annarra eða hagrætt niðurstöðum til að stytta sér leið að
ályktunum eða lokaniðurstöðum. Bandaríkjaþing fjallaði mikið um vís-
indasvik á tímabih; sérstök þingnefnd (Committee on Science and Tech-
nology, Subcommittee on Investigations and Oversight) rannsakaði föls-
unarmál og gaf út nokkrar skýrslur um þessi eíhi á níunda áratugnum.
Eitt meginmarkmið þingnefndarirmar var að komast að því hvort svindl
væri útbreitt í raunvísindtun og hvort það væri regla ffiekar en undan-
tekning.1
Talsvert var talað um það á þessum tíma í fjölmiðlum og í umræðum
um vísindasamfélagið að starfsvenjur vísindamanna og samtrygging
þeirra kæmi í veg fýrir að tekið væri á fölsunarmálum af nægilegri hörku.
Grunsemdir voru um að vísindamenn héldu hlífiskildi hver yfir öðrum
og farið væri mildum höndum um þá sem gerðust sekir um að „sóa al-
Sjá Responsible Sdence, Volume 11: Background Papers and Resource Documents. Natíon-
al Academy of Sciences, National Academy of Engineering, Institute of Medicine,
1993. Á netinu: http://www.nap.edu/books/0309047889/html (sótt 30. desember
2004). Carl Mitcham hefur tekið saman yfirht um nokkur helstu fölsunarmál í
Bandaríkjunum á tæplega 30 ára tímabiii frá 1974: Carl Mitcham, mars 2003, Ethics
and Sdentific Research. Á vef Center for Science and Technology Policy Research,
http://newdirections.unt.edu (sótt 30. desember 2004).
i°3