Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Blaðsíða 122

JÓN ÓLAFSSON
virðingu fyrir rituðu máli er að leggja meiri áherslu á höfundarhugtakið
en nú virðist vera gert. Þá er ég ekki að hugsa um höfundarhugtakið sem
hugtak yfir ákveðna tegund af eignarhaldi, heldur sem siðferðilegt hug-
tak. Þannig felur það að vera höfundur texta líka í sér ábyrgð á mögtdegri
merkingu og merkingarleysi textans. I stað þess að eltast við þá spurn-
ingu hvort nemendur eigni sér hugmyndir armarra eða gangi of langt í
að nýta sér texta þarf að spyrja um úrvinnsluna og ábyrgð nemandans
sem höfundar felst þá í því hvað hami gerir við textann fyrst og freinst.
Það sem einkennir stolnar ritgerðir í þeim skilningi sem ég hef lýst og
sem kannski væri við hæfi að kalla svindlritgerðir, er einmitt karakterleysi
og stefnuleysi. Slíkar ritgerðir eru einfaldlega lélegar. Þegar stór hluti
ritgerða sem kennara berast í inngangsnámskeiðum á háskólastigi em af
þessu tagi, hvað er þá til ráða? Viðbrögðin hljóta að felast í einhverjuin
áherslubreytingum þar sem áherslan er á verkið sjálft - á það að skrifa og
setja sig í stellingar höfundarins. Með þessu er að sjálfsögðu ekki komið
í veg fyrir ritstuld. En þá er þeim nemendum sem ætla sér ekki vísvitandi
að svindla að minnsta kosti fengin skýrari hugmynd um hvernig þeir eiga
að búa til ritgerðir og aðra texta og líta á sem sína eigin.
Það er til önnur saga, líka úr bandarískum háskóla, sem ég las um í bók
sem ég hef nú gleymt hver er. Sagan er því stolin, en hún er svona: Kenn-
ari fær fyrstu ritgerðir nemenda í inngangsnámskeiði í félagsfræði. Hún
tekur efdr því að einn nemandinn hefur skrifað upp langa bálka úr riti
efdr þekktan bandarískan félagsfræðing. Þegar kemur að þn' að skila rit-
gerðunum til baka spyr hún nemandann hvað hann hafi verið að hugsa,
ritgerðin sé öll meira og minna stolin. Nemandinn verður undrandi á að
þetta skuli á einhvern hátt stríða gegn eðlilegum vinnubrögðum. „Þegar
ég var í menntaskóla“ segir hann „skrifuðum \ið upp úr alffæðiritum. Eg
hélt að í háskóla skrifaði maður upp úr alvöru bókum“.
Háskólinn þarf að passa að nemendurnir vití til hvers er ætlast af þeim.
Það er ekki nóg að predika á móti ritstuldi. Það þarf líka að sjá til þess að
nemendurnir geti almennt gert greinarmun á góðu verki og vondu og
kunni að vinna úr texta og hugmyndum, ekki bara hrúga þeim saman.
Eftmnáli: Skálduð fólsun eða fólsuð skáldun?
Erlend skáldkona kemur hingað til lands. Hún hefur eignast íslenska vini
í heimalandi sínu og þessir vinir eru henni bæði hollir og hjálplegir. Þeir
120