Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Side 134

ERLA S. ÁRNADÓTTIR
töku varðar. Heimild höfundalaganna er óm'rætt víðtækari en heimild
hegningarlaganna þegar kemur að því gagnvart hverjum megi beita
eignaupptöku. F.kki virðist hafa reynt á það fyrir dómstólum hér á landi
hversu strangt mat er lagt á grandleysi samkvæmt höfundalögunum.
Þannig virðist ekki útilokað að beita megi eignaupptöku gagnvart aðila
sem hefur eignast falsað verk vitandi um fölsunina eða grun um fölsun,
þrátt fyrir að hann hafi þá vitneskju einungis vegna þess að fjölmiðlar
hafa fjallað um málið en ekki vegna þess að hann hafi verið við brotið rið-
inn. Höfundalög veita einnig heimild til eignaupptöku hjá grandlausmn
eiganda muna sem hafa orðið til við brot á lögunum þegar sá hefur eign-
ast muni til nota í atvinnustarfsemi. Þetta ætti við um þann sem væri
blekktur til að kaupa fölsuð listaverk ef kaupandinn hyggst selja þau í
listaverkaverslun sinni. Þá ber að geta þess að á grundvelli höfundalaga
mætti hugsa sér að dómstóll kvæði á um að höfundarmerking falsaðs
verks skyldi afmáð. Eftir að það hefur verið gert felur verkið ekki lengur
í sér brot gegn höfundarrétti og er ekki lengur til þess fallið að vera not-
að til þess að blekkja með því í viðskiptum.
Sérkennilegt kann að virðast að því sé velt upp hvort eignaupptöku
megi beita gagnvart eiganda falsaðs verks þar sem lögreglurannsókn væri
yfirleitt til komin vegna kæru eigandans. I þessu sambandi er þó nauð-
synlegt að hafa í huga að rannsókn þarf ekki að hefjast að undangenginni
kæru því lögreglu ber að hefja rannsókn vegna vitneskju eða gruns um að
refsivert brot hafi verið framið hvort sem henni hefur borist kæra eða
ekki.13 Það virðist þó liggja í hlutarins eðli að ákæruvald myndi varla fara
fram á eignaupptöku í tilfelli þar sem rannsókn er hafin eftir kæru eig-
anda verksins. I flestum tilvikum væri kærandinn grandlaus og kæmi því
þegar af þeirri ástæðu ekki til álita að beita eignaupptöku gagnvart hon-
um.
Af framangreindri umfjöllun ætti að vera ljóst að við ýmsar aðstæður
geta verið til myndlistarverk sem talin hafa verið fölsuð og slíkt jafnvel
sannað með dómi án þess að heimilt sé að hrófla við eignarhaldi á verk-
inu, eyða því eða leggja neinar hömlur á meðferð þess. Þannig háttar
væntanlega til, svo dæmi sé tekið, um þau þrjú verk er talin voru fölsuð
með dómi Hæstaréttar ffá 4. nóvember 1999. Þessi staða er einnig uppi
þegar um brot gegn höfundalögum er að ræða.
13 2. mgr. 66. gr. laga nr. 19/1991.
z32