Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Blaðsíða 140

ASLAUG THORLACIUS
marks um lítinn félagsþroska myndlistarmanna hve fáir þeirra tjáðu sig
um það, til dæmis í blöðunum. Það þótti ef til vill þeim mttn aumingja-
legra af því sumir virtust telja fölsunarmálið stærsta hagsmunamál mynd-
listarmanna. Það sjónarmið hef ég reyndar aldrei getað tekið heilshugar
undir. Vissulega eiga myndlistarmenn stærstu hagsmunina, það er að
segja þeir myndlistarmenn sem fölsuðu verkin eru eignuð, og þá frekar
afkomendur þeirra eða aðrir handhafar höfundarréttar þeirra. Falsanirn-
ar voru nefnilega eingöngu gerðar á verkum látinna listamanna, enda
væri það fullkomin fifldirfska af falsara að reyna að koma afurðum sínum
á ffamfæri á meðan listamaðurixm er sjálfur til frásagnar. Einmitt vegna
þess að listamennirnir sem um ræðir geta ekki varið heiður sinn sjálfir er
það sjálfsögð skylda lifandi myndlistarmanna að sýna samstöðu og krefj-
ast þess að mannorð látinna kollega verði hreinsað. En það er samt síð-
ur en svo einkamál myndlistarmanna. Fölsun er lögbrot, þar af leiðir að
fölsuð verk eru ólögleg og eiga ekki að líðast. Þegar falsað verk kemst í
umferð ber lögreglu að rannsaka málið, þótt ekki sé vitað hver það var
sem framdi verknaðinn. Þessi skylda er jafnvel enn ríkari þar sem um-
ræddar falsanir setja blett á orðspor fyrstu kynslóðar íslenskra myndlist-
armanna, þeirra sem í daglegu tali eru kallaðir fruinherjar íslenskrar
myndlistar. Verk þeirra eru orðin svo samgróin sjálfsmynd þjóðarinnar
og hugmynd hennar um landið sem við byggjum að það minnsta sem
þjóðin getur gert er að gæta heiðurs þeirra. Málið er svo umfangsmikið
að segja má að mikilvægur kafli í menningarsögu okkar hafi verið af-
skræmdur. Þess vegna er óþarfi að fordæma myndlistarmenn eina fyrir
þann glæp að hafa sofið á verðinum. Þetta mál varðar þjóðina alla.
Listamenn sem verða fyrir barðinu á fölsurum eru ekki einu fórnar-
lömbin ef fölsunin heppnast og einhver lætur glepjast til að kaupa. Föls-
unarmálið kom auðvitað við pyngju þeirra sem fjárfest höfðu í fölsuðu
verkunum. Dýrasta verkið fór á tæpa milljón króna á sínum tíina en verk-
in voru seld á árunum 1988-1997. Falsað verk er hins vegar að öllu jöfhu
verðlaust og peningum sem varið er til kaupa á fölstmum kastað á glæ.
Skiljanlega er málið viðkvæmt fyrir þá sem þann hlut eiga að því enda er
skömm að því að láta plata sig, ekki síst fyrir þá sem búa yfir sérþekkingu
á myndlist. Mögulega hafa einhverjir eigendur því frekar kosið að halda
skömm sinni leyndri en að kæra til lögreglu enda var fjárhagslegt tjón
mismikið. Sterkar líkur hafa reyndar verið leiddar að því að heildarfjöldi
falsaðra verka sem komið hafi verið í umferð á þessum tíma sé margfeldi
138