Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Síða 141

ÆRA OG TRU
af tölu þeirra verka sem kærð voru til lögreglu. Þegar framboð á verkum
eftir hlutaðeigandi listamenn var skoðað kom í ljós að það hafði verið
nokkuð jafht um margra ára skeið og, eins og \dð er að búast þegar látn-
ir listamenn eiga í hlut, hafði það smám saman minnkað ef eitthvað var.
Skyndilega ruku tölur upp úr öllu valdi og þöldi „nýrra“ verka bættist
við. AIls var ákært vegna 102 verka og þótt það sé ekkert smáræði var hin
skyndilega aukning margfalt meiri. Það hlýtur því að teljast líklegt að
enn sé umtalsvert magn falsaðra verka frá þessum tíma ófundið. Það er
skelfilegt. Efdr að dómurinn féll voru verkin sem málið snerist um leyst
úr haldi og að því leyti stendur málið aftur á nokkum veginn sama punkti
og þegar það hófst.
Eg þarf auðvitað ekki að minna á það hér að niðurstaða Hæstaréttar í
málinu varð engin. Jú, það var að vísu kveðinn upp sýknudómur yfir
þeim mönnum sem ákærðir vora fyrir að hafa falsað og/eða selt fölsuð
verk og strangt til tekið má segja að það sé niðurstaða. En sá dómur er
ekki afgerandi enda tekur hann ekki afstöðu til þess sem máh skiptir. Mér
er reyndar til efs að hann dugi til að hreinsa mannorð hinna grunuðu
falsara. En vegna þess að ekki var hægt að sanna sekt þeirra fékkst engin
niðurstaða um það hvort verkin væru fölsuð eða ekki. Af einhverjum
ástæðum var máhð lagt upp með þeim hætti að til þess að hægt væri að
úrskurða um gildi verkanna yrði sökudólgur að vera fyrir hendi. Eg veit
ekki hvort önnur leið er fær. Svo virðist sem áþreifanleg verðmæti og
eignarréttur njóti mun meiri vemdar í lögum en ýmis huglægari verð-
mæti, svo sem sæmd, listsagnfræðileg verðmæti eða sú auðlegð sem ein
þjóð getur átt í afurðum listrænnar sköptmar. Hvort tveggja er jafn
slæmt, að líkja eftir handbragði listamanns og eigna honum stæhnguna
og að breyta höfundarmerkingu á verki og selja sem verk annars fista-
manns. Ekki bara vegna þess að þannig tekst falsaranum að hagnast á
fölskum forsendum. Það að hstamanni sé eignað verk sem hann ekki hef-
ur gert mengar höfundarverk hans. Falsað verk rýrir í flestum tilvikum
höfundarverk en eykur það ekki, það liggur í hlutarins eðh þar sem föls-
un er auðgunarbrot: Verðgildi lélegs verks er aukið á kostnað sæmdar
hstamanns sem þekktur er að betri verkum. Ef um gott verk er að ræða
eða verk sem sannanlega er eftir höfund í háum verðflokki er ólíklegt að
nokkur fari að eigna það einhverjum öðrum. Vegna skaðans sem sæmd
listamannsins hlýtur af fölsuninni og vegna mengunaráhrifanna sem hún
hefur á myndlistarsöguna er hún miklu meira en venjulegt auðgunarbrot.
J39