Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Qupperneq 149

ÆRA OG TRU
háðungar.4 Þar vora meðal annars sýnd verk eftir Jón Stefánsson, Gunn-
laug Scheving, Þorvald Skúlason og fleiri listamenn sem enginn dregur
lengur í efa að séu alvöra listamenn og hafa einmitt margir verið falsað-
ir í stóram stíl vegna verðleika sinna.
Það er löngu tímabært fyrir menningarþjóðina Islendinga að uppræta
þetta útbreidda og viðvaningslega viðhorf og viðurkenna að myndlist sé
sérgrein og að myndlistarmenn og listfræðingar séu sérfræðingar á sínu
sviði. Efviðhorfið hefði verið orðið heilbrigðara fyrir tuttugu áram hefð-
um við að líkindnm sloppið við hremmingar fölsunarmálsins enda hefð-
um við tæplega búið við þær óeðlilegu markaðsaðstæður sem buðu föls-
unarmálið svo innilega velkomið. Og jafnvel þótt málið hefði samt
komið upp hefðum við aldrei látið það henda að ekki væri tekið á grand-
vallarþætti þess af alvöra og festu. Þjóð með sæmilega þroskaða sjálfs-
mynd hefði aldrei sætt sig við að svona væri farið með menningararfinn.
Hún hefði ekki kært sig kollótta eins og flestir Islendingar sem töldu
málið einkamál myndlistarmanna - vora í mesta lagi dálítið sjokkeraðir
yfir fjárhagstjóni þeirra sem keypt höfðu fölsuðu verkin en létu sér að
öðra leyti í léttu rúmi liggja að verið væri að níðast á þeim listamönnum
sem þjóðin hafði þó lengi haft hvað mestar mætur á. Hún hefði litið svo
á að henni bæri, sem þjóð með sjálfsvirðingu, að verja orðspor sinna dáðu
listamanna með kjafd og klóm.
Nú er það orðið bert hversu auðveldlega þeir sem á sínum tíma högn-
uðust á því að falsa verk framherja íslenskrar myndlistarsögu komust upp
með að blekkja heila þjóð, enda þótt allir geti verið sammála um það í
dag að fölsuðu verkin séu illa gerð og áberandi kauðaleg. Vonandi verð-
ur það víti til varnaðar, bæði þeim sem búa til myndlist og hinum sem
versla með hana eða vilja njóta hennar á annan hátt. I það minnsta ítrek-
ar það enn þau margtuggnu sannindi að ekkert er sjálfgefið, að hið ólík-
legasta getur ávallt komið fyrir og að það er auðveldara að vera vitur eft-
ir á en einmitt á þeirri stundu þegar vits er virkilega þörf.
Sitthvað er þó hægt að gera til að verjast því að sagan endurtaki sig.
Með nútímatækni er afar einfalt fyrir myndlistarmann að halda skrá um
eigin verk. Raunar tel ég víst að margir þeirra sem starfa við myndlist í
dag sinni þessum þætti nokkuð vel enda verður ferilskráin æ mikilvægara
4 Sjá t.d. Guðjón Friðriksson, Ljónið öskrar. Saga Jónasar Jónssonar frá Hriflu III.
Reykjavík: Iðunn 1993, bls. 201-205.
r47