Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Síða 152

OLAFURI. JONSSON
Rétt er að benda sérstaklega á tvennt: Fjöldi falsaðra verka var eignaður
látnum íslenskum listamönnum. Þeir voru skólaðir á ólíkum tíma í iistasög-
unni og flestir þeirra höfðu starfað um lengri eða skemmri tíma erlendis. Hins
vegar voru falsverkin í langflestum tilfellum unnin á sams konar pappír (Ingr-
es) frá tveimur framleiðendum en misjafnlega tímasett á rúmlega 70 ára tíma-
bili. Samt bera þau engin merki öldrunar. Nær undantekningarlaust voru
notaðar litaðar pappírsarkir en ekki hvítar, eflaust til að gefa þeim hið rétta út-
lit öldrunar í fölsunum.
Hitt atriðið er að þó að staðið hafi í uppboðsskrám að verkin sem sérfræð-
ingar dæmdu falsanir væru máluð með olíulitum, rejmdust þau þeirra sem
fölsuð voru frá grunni máluð með nútíma gerviefnum s.s. alkýði. Reyndar
höfðu flest þeirra verka sem tilheyra fyrri flokknum, það er verk lítt þekktra
listamanna sem átt hafði verið við, einnig verið fölsuð með sömu málningar-
gerðinni. Þegar niðurstöður ólíkra rannsóknarþátta í málinu eru dregnar sam-
an er auðvelt að slá því föstu að það er jafh ólíklegt að listamenn sem fölsuðu
verkin eru eignuð hafi málað þau og að t.d. Rembrandt hafi rnálað með
alkýðlitum, ekið um á bifreið eða verið laúkmjmdaunnandi.
Sérfræðingur sem þekkir höfundarverk listamanns getur á sama hátt lært að
þekkja og greina sundur höfundareinkenni falsara. Flestar falsananna sem
málaðar eru frá grunni má eigna tveimur aðilum sem Hrðast nátengdir því að
þeir notast oft við sömu efni og aðferðir. Samvinnu þeirra á milli er heldur
ekki hægt að útiloka eins og t.d. við merkingu verka og, sem mikilvægast er,
við sölu þeirra. Eftir umfangsmiklar rannsóknir tel ég mig vita nöfh þeirra
beggja.
Fyrsta ljósmyndin er af ómerktu verki, eignuðu Muggi, sem selt var á upp-
boði nr. 22 haustið 1989. Verkið er stæling, hugsanlega eftir þekktri fjTÍmmmd
á borð við myndina á móti sem birtist í riti um Mugg.1 Hvers vegna er mynd-
in ómerkt? Svarið gæti verið að viðkomandi hafi verið að þreifa fyrir sér á
markaðnum. A bakhlið verksins var spjald með skrifum Muggs, „Ut geng ég
ætíð síðan“, sem augljóslega hefur tilheyrt öðm verki.
A næstu opnu er ljósmynd af merktri vatnslitamynd sem seld var á uppboði
nr. 15 vorið 1988. Hér virðist vera um stælingu að ræða á vatnslitamynd úr
eigu Listasafns Islands og sem prentuð var í bók um safn Asgríms Jónssonar,
árið 1996.2 Við samanburð þeirra má sjá að ýmis atriði standast ekld, en les-
andinn getur ef til vill spreytt sig á að greina þau. Til að styrkja hann við skoð-
unina má benda á að höfundarmerkingin er mjög greinilega fölsuð.
Þá kemur ljósmynd af verki, eignuðu Kjarval, sem unnið er með pastellit-
1 Bjöm Th. Bjömsson (1984). Muggiir. Reykjavík: Listasafh ASÍ bls. 72-73
2 Júlíana Gottskálksdóttir (1996). Ljósbigði. Safii Asgn'ms Jónssonar. Reykjavík: Lista-
safn íslands, bls. 111.
150