Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Blaðsíða 180

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Blaðsíða 180
ROMAN JAKOBSON ingunni þarf þetta að vera á hreinu. Hins vegar, hvaða málfræðifonn sem verður fyrir valinu þegar málboðin eru þýdd yfir á rússnesku, gefur þýðingin ekki svar við spmningunni um það hvort ég „réði“ eða „hef ráðið“ starfsmanninn, eða hvort hann/hún er bara einhver verkamaður eða einhver sérstakur verkamaður (verkamaður eða verkamaðurinn). Vegna þess að málfræðileg gerð íslensku og rússnesku krefst mismunandi upplýsinga, stöndum við ffammi fyrir nokkuð ófiku vali á milh tveggja kosta. Þess vegna getur röð þýðinga á sömu setningunni einangraðri af íslensku yfir á rússnesku, og öfugt, svipt sfikt málboð upphaflegu inni- haldi þess. Málvísindamaðurinn S. Kartsjevsky, sem var af Genfarskólan- um, var vanur að bera stöðugt tap af þessu tagi saman við stigvaxandi missi við endurtekin óhagstæð gjaldeyrisviðskipti. En það er greinilegt að því auðugra sem samhengi málboðsins er, því minna verður upplýsingatapið. Eðhsmunur tungumála felst í því sem þau hljóta að miðla en ekki í því sem þau geta miðlað. Hver sögn í tilteknu tungumáli kallar afdráttarlaust á röð ákveðinna já-eða-nei spuminga, eins og til dæmis: Er atburðurinn, sem sagt er ffá, hugsaður með eða án tilvísunar til endaloka hans? Er at- burðurinn, sem sagt er frá, kynntur á undan málatburði eða ekki? Eðli- lega mun athygh mælenda og hlustenda sem hafa máhð að móðurmáli stöðugt beinast að þáttum sem eru skyldubundnir í málkóða þeirra. Vitsmunalegt hlutverk tungumálsins er að mjög htlu leyti háð mál- ffæðilegri gerð af því að skilgreining á reynslu okkar tengist málspekileg- um aðgerðum með þeim hætti að hvort bætir hitt upp. Vitsmunalegt stig tungumálsins leyfir ekki aðeins endtukóðun og túlkun, þ.e. þýðingu, heldur krefst hennar beinlínis. Það er beinlínis mótsögn að gera ráð fyr- ir ósegjanlegum eða óþýðanlegum vitsmunalegum gögnum. En í leik, draumum og töfrum, í stuttu máli sagt, í því sem mraður myndi kalla hversdagslegar goðsagnir tungunnar, en fýrst og ffemst í Ijóðhst, hafa málffæðilegir flokkar mikið merkingafræðilegt vægi. Við þessar aðstæð- ur verður spurningin um þýðingu miklu flóknari og umdeildari. Meira að segja flokkun á borð við málffæðilegt kjn, sem oft er ein- göngu talin formleg, gegnir stóru hlutverki í goðaff æðilegum viðhorfum málsamfélagsins. A rússnesku getur kvenkynsorð ekki merkt karlkyns- manneskju, né heldur getur karlkynsorð vísað til kvenmanns. Leiðir til að persónugera eða til að beita myndhvörfum í túlkun líflausra nafhorða ráðast af kyni þeirra. Rannsókn sem gerð var hjá Sálffæðistofnun 178
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213
Blaðsíða 214
Blaðsíða 215
Blaðsíða 216
Blaðsíða 217
Blaðsíða 218
Blaðsíða 219
Blaðsíða 220
Blaðsíða 221
Blaðsíða 222
Blaðsíða 223
Blaðsíða 224

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.