Þjóðlíf - 01.05.1986, Síða 38

Áárunum 1901-1904
málaði Picasso myndir nær
eingöngu í bláum lit. Ekki
hefur verið fundin fullnægj-
andi skýring á þessu tiltæki
listamannsins. Bent hefur
verið á að Picasso hafi líkt
eftir listamönnunum Céz-
anne, Matisse og jafnvel
Carriére og Isidre Nonell -
Picasso þótti nefnilega
ódeigur við að afla sér hug-
mynda frá öðrum lista-
mönnum og er sagt að
hann hafi verið mikill
skelmir meðal allra lista-
manna í París, sem urðu að
breiða yfir málverk sín ef
von var á honum í heim-
sókn! Hvað sem skýringum
líður er hitt Ijóst, að blái litur-
inn átti einkar vel við það
myndefni, sem Picasso var
að fást við á þessum tíma,
en það vou betlarar, fá-
tækarfjölskyldur og yfir-
höfuð eymd mannlífsins.
Árið 1907 málar Picasso
svo myndina Les Demoisel-
les D'Avignon en sú mynd
ásamt mynd Matisse Joie
de Vivre sama ár markaði
ný tímamót í sögu nútíma-
listar: kúbisminn hóf innreið
sína í myndlistina. Sumum
hefur þótt Picasso seilast
fullnærri myndum Céz-
anne, af konum að baða
sig, í þessari mynd, en eng-
inn efast hins vegar um
listahæfileika hans - aðal
góðra listamanna er jú að
gera betur en aðrir, hvað
sem hugmyndum líður. En
myndin Les Demoiselles
D'Avignon vakti þegar í
stað mikla athygli; kraftur
sá er kemur fram í henni
hafði ekki áður þekkst í
myndlistarheimi Evrópu og
vegna sérkenna sinna er
hún af mörgum talin fyrsta
kúbíska myndin.
Árið 1917 fór Picasso frá
París til Rómar til að gera
leikmyndirog leikbúninga
fyrir Rússneska ballettinn
er var á heimsreisu undir
stjórn hins þekkta leikstjóra
Diaghilev. Leiksýning ball-
ettsins, Parade, var sýnd í
Parísímaí1917og vakti
þáttur Picassos mikla at-
hygli. Guillaume Apollinaire
kaus að kalla leiksýninguna
sur-realíska og súrrealistar
voru alla tíð mjög hrifnir af
verkum Picassos þótt aldrei
gengi hann þeirri listastefnu
beinlínis á hönd, fremur en
öðrum.
Picasso var alla tíð um-
deildur, bæði sem listamað-
ur og maður. Það virtist
vera sama hvað hann tók
sérfyrirhendur - ávallt
voru illar tungur reiðubúnar
til að leggja allt út á versta
veg. Þannig vart.d. um af-
skipti hans af spænsku
borgarastyrjöldinni, en hún
hófst íjúlí árið 1936. Pic-
asso málaði myndina Gu-
ernica sem þykir með
áhrifaríkustu verkum hans,
þegar þýskar flugvélar
höfðu lagt baskaborgina
Guernica í rúst hinn 28.
apríl 1937. Picasso hafði
reyndar aldrei áður skipt
sér af pólitík eða látið í Ijósi
pólitískan áhuga og margir
töldu hann hliðhollan Fran-
co. Hann samdi yfirlýsingu í
maí 1937 sem birtvar
tveimur mánuðum síðar
þegar veggspjöld frá
spænskum lýðveldissinn-
um voru sýnd í New York,
og þar sagði m.a.:
„Spænska stríöiö erstríð
afturhaldsins gegn fólkinu,
gegn frelsinu. Alltmittlíf
sem listamaður hefur verið
helgað stöðugri baráttu
gegn afturhaldi og dauða
listarinnar. Hvernig hefur
nokkrum dottið í hug að
halda eitt einasta augnablik
að mér geðjaðist að aft-
urhaldi og dauða? „
Picasso bjó í París öll
stríðsárin, þrátt fyrir hernám
nasista. Nasistar létu hann í
friði en ekki mátti hann
halda sýningar. Picasso
þótti sýna hugrekki með
veru sinni í París og hann
vann ótrauður að list sinni
þrátt fyrir ógnvænlega
heimsviðburði. Þegar
stríðinu lauk var honum
fagnað sem þjóðhetju og
honum var boðið að sýna í
Salon de la Libération sum-
arið 1944. Þetta var mikill
heiður, því venjulega var
aðeins frönskum lista-
mönnum boðið að taka þátt
í þessari sýningu. Og ekki
nóg með það heldurfékk
hann heilan sýningarsal út
af fyrirsig.
En enn á ný fékk Picasso
að kenna mótstöðumanna.
Gagnrýnin kom úrýmsum
áttum. Gagnrýnt var að út-
lendingur fengi að sýna
þarna og sömuleiðis að Pi-
casso væri kommúnisti, en
hann hafði gengið í franska
Kommúnistaflokkinn
nokkru áður. Farin var mót-
mælaganga gegn sýningu
Picasso og margar mynda
hans voru rifnar af veggjum
sýningarsalarins.
Picasso útskýrði sjálfur
hvers vegna hann gekk í
Kommúnistaflokkinn með
því að segja að hann hefði
lengi haft samúð með mál-
stað kommúnista, að sér
fyndust kommúnistar leggja
manna mest á sig við að
skýra og breyta heiminum
til betri vegar, að kommún-
istar hefðu barist harðast í
síðari heimsstyrjöldinni,
hvort heldur væri í Frakk-
landi, Sovétríkjunum eða á
Spáni, að þegar hann var
gerður útlægur frá föð-
urlandi sínu hefði franski
Kommúnistaflokkurinn opn-
að honum arma sína og að
á meðal kommúnista fyndi
hann það fólk, er hann bæri
mesta virðingu fyrir: „mestu
vísindamennina, mestu
skáldin og hin mörgu og
fögru andlit andstöðu-
manna í París" sem hann
hefði kynnst í lokabardög-
unum um París í ágúst
1944.
Picasso var hins vegar
ekki reiðubúinn að láta list
sína þjóna einum málstað
öðrum fremur - til þess var
hann allt of mikill listamað-
ur. Hann sagði eitt sinn að-
spurður um þetta:
„ Væri ég efnafræðingur,
kommúnískur eða fasískur,
og léti rauðan lit í efna-
blönduna mína, myndi það
ekki tákna að ég færi með
kommúnískan áróður, eða
hvað?. . . Ég erkommún-
isti og málverk mín eru mál-
verk kommúnista. En væri
ég skósmiður myndi ég ekki
sníða skó sem sýndu mína
pólitísku afstöðu.. .. Ég get
ekki notað svokallaðar
venjulegar leiðir til þess
eins að öðlastþá ánægju
að menn skilji mig. “
Picasso lést árið 1973
eftir að hafa lifað og starfað
í París frá tvítugsaldri, eða í
rúmlega sextíu ár. Aldrei
var friður þar sem hann fór,
hvorki um persónu hans né
list, og svo mun vafalítið
verða áfram. Sagt er, að
enginn hafi þekkt hann,
þennan mikla listamann,
hvorki eiginkonur hans
tvær, Olga Kokhlova eða
Jacqueline Roque, börnin
hans, listsalar, aðrir lista-
menn, ævisöguritarar eða
aðrir - og kannski síst af
öllum hann sjálfur. En nafn
sitt hefur hann ritað skýrum
stöfum í listasöguna - og
þaðan verður það aldrei
máð.
38 ÞJÓÐLlF